Ontwikkeling kwaliteitsstandaarden V&VN: "Kwetsbare geboortezorg"

Aanleiding Twee tot vier procent van de zwangerschappen wordt naar schatting gedragen in een kwetsbaar gezin, met vermoedelijk een hoger percentage in de grote steden en in de tweedelijns verloskunde kan dit zelfs oplopen tot 10%. Aan de basis van deze kwetsbaarheid kunnen tal van medische, psychische en psychosociale factoren liggen bij de vrouw, haar (ex)partner, gezin, de omgeving en de sociale omstandigheden. Geboortezorg voor kwetsbare zwangeren en gezinnen is complex en sterk in ontwikkeling. Dit stelt hoge eisen aan de verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen en verzorgenden werkzaam in zowel de nulde (preventie), eerste - als tweede lijn (klinisch) en in de diverse domeinen. Een kwaliteitsstandaard over dit thema ontbreekt maar is noodzakelijk om de beroepsgroep te ondersteunen bij signalering, besluitvorming, verpleegkundig handelen en samenwerking met andere professionals. Projectplan Voor de ontwikkeling van de Kwaliteitsstandaard “Kwetsbare geboortezorg” (werktitel) wordt gewerkt volgens de Leidraad voor kwaliteitsstandaarden van het Zorginstituut Nederland (AQUA). Na een knelpuntenanalyse worden de belangrijkste uitgangsvragen geformuleerd. Systematisch literatuuronderzoek en veldraadpleging geven inzicht in ‘evidence-based’ werkwijzen en ‘best-practices’ uit de zorg. Knelpunten, behoeften en voorkeuren van patiënten/cliënten worden naar voren gebracht door patiënt/cliënt-organisaties en hun achterban. Conceptteksten van de Kwaliteitsstandaard worden in meerdere rondes inhoudelijk en op organisatorische aspecten getoetst bij een werkgroep bestaande uit V&VN, vertegenwoordigers van verpleegkundigen en verzorgenden en van aanpalende disciplines (verloskundige, kraamzorg, kinderarts, gynaecoloog, jeugdzorg, jeugdgezondheidszorgcliënt), alsmede vertegenwoordigers van organisaties (GGD/ Actiz) en andere inhoudsdeskundigen (o.a. HP4all). In de fase van het schrijven van de subsidieaanvraag zijn reeds belangrijke stappen gezet voor het inrichten van de werkgroep. Op diverse momenten wordt de concepttekst ook voorgelegd aan een vertegenwoordigers van patiënten/cliënten (samengebracht in een aparte de patiënten/cliëntversie raad) en aan een bredere vertegenwoordiging van stakeholders (klankbordgroep) en veldpartijen (via brede commentaarronde). Tijdens een proefimplementatie vindt toetsing aan de praktijk plaats. Een gedetailleerd plan voor de proefimplementatie wordt in de loop van het project, in samenspraak met V&VN, opgesteld. Belangrijk onderdeel van de proefimplementatie is dat zorgprofessionals en organisaties gedurende een periode werken met de Kwaliteitsstandaard. Op grond van de resultaten van de proefimplementatie wordt de Kwaliteitsstandaard bijgesteld, er wordt een kort verslag samengesteld en een beknopt implementatieadvies gegeven. Tevens worden een informatiestandaard en een set van indicatoren bij de Kwaliteitsstandaard opgesteld. Vanaf het begin van het proces is er aandacht voor knelpunten en oplossingen voor het werken met de standaard in de praktijk. Zo wordt geborgd dat er een standaard ontwikkeld wordt die een breed draagvlak kent en toegepast kan worden in de dagelijkse praktijk. Dat wil zeggen: de kwaliteitsstandaard is een toegankelijk document zonder wollig taalgebruik en medisch vakjargon. Aanbevelingen zijn geen knellende voorschriften, maar praktisch handvatten voor knelpunten in de praktijk die bovendien houvast bieden voor de organisatie van de zorg. Een apart in te stellen patiënten/cliëntenraad schrijft de patiënten/cliëntversie van de kwaliteitsstandaard. De patiënten/cliëntversie wordt op verschillende wijzen getoetst aan de doelgroep. Haalbaarheid TNO heeft de afgelopen decennia vele standaarden, richtlijnen en protocollen ontwikkeld voor uiteenlopende onderwerpen, thema’s en doelgroepen en in samenwerking met vele partijen. Daarbij is gebruik gemaakt van een inmiddels beproefde en succesvol gebleken methodiek. Kenmerkend voor die methodiek is de planmatige werkwijze en het incorporeren van factoren die van belang zijn voor implementatie van de standaard. Daarbij bekleedt TNO als kennisinstituut een onafhankelijke positie. Dat laatste is ook voor de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard van belang, want alleen vanuit een dergelijke rol kan de objectiviteit gewaarborgd worden en de benodigde samenwerking effectief georganiseerd. TNO beschikt over richtlijnmethodologen en experts op het terrein van kwetsbare geboortezorg, van indicatoren ontwikkeling en implementatie en van patiënt/cliënt participatie. De leden van het TNO projectteam hebben afgelopen jaren meegewerkt aan de ontwikkeling, implementatie en onderzoek van richtlijnen. Het geheel staat onder leiding van een ervaren projectleider.