Mobiele menu

Op weg naar landelijke implementatie van despirituele dimensie in de zorg.

Projectomschrijving

Er is nog weinig aandacht voor zin- en betekenisgeving bij zorgverleners. Oorzaken daarvan zijn onder meer gebrek aan competenties op het gebied van de spirituele dimensie en handelingsverlegenheid. Deskundigheidsbevordering van zorgverleners ten aanzien van zin- en betekenisgeving is essentieel.

Doel

Het bereiken van een succesvolle landelijke implementatie van de spirituele dimensie in de zorg door scholing aan de hand van de digitale leerwerkplaats en het gebruik van implementatietools. Voor landelijke implementatie is het wenselijk te weten wat de invloed van scholing over zingeving is op de ervaringen van patiënten en zorgverleners, en hoe de aangeboden methode een blijvende plek gaat krijgen binnen zorgorganisaties. Hiermee willen we bijdragen aan de implementatie van de richtlijn ‘Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase’ als onderdeel van het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland.

Aanpak/werkwijze

In elk van de deelnemende zorgorganisaties geven implementatieduo’s binnen hun eigen organisatie vorm aan scholing over zingeving in de zorg. Zij krijgen hiervoor een training en lesmateriaal en delen hun ervaringen tijdens terugkomdagen.

Daarnaast meten we de effecten van de implementatie bij zowel zorgverleners als patiënten. We gaan na of zorgverleners meer in gesprek gaan over zingeving met patiënten na spirituele scholing van zorgverleners. Ook onderzoeken we of de scholing leidt tot meer aandacht voor de spirituele dimensie in medische/verpleegkundige statussen (verslaglegging) en of deze interventie bijdraagt aan competentieontwikkeling. Belangrijk onderdeel is hoe we deze scholing kunnen inbedden in het leeraanbod van het Wenckebach Instituut.

Het lesmateriaal kunnen de implementatieduo’s baseren op de digitale leerwerkplaats Zingeving in de Palliatieve Zorg (LWP). De LWP geeft zorgprofessionals handvatten om vragen en dilemma's op het gebied van spiritualiteit en zingeving te herkennen en te begeleiden.

Samenwerkingspartners

We werken samen met Integraal Kankercentrum Nederland, Hogeschool Viaa, Vereniging van Geestelijk Verzorgers, Nederlandse Federatie van Kankerpatientenorganisatie en de Universiteit van Humanistiek. 

Verwachte resultaten

  • Makkelijke toegang tot de LWP via de website Palliaweb
  • Een train-de-trainer scholing voor implementatieduo’s 
  • 20 getrainde implementatieduo’s voor het implementeren van de LWP in hun eigen organisatie
  • Een beschikbare lijst van getrainde implementatieduo’s
  • Spoorboek voor organisaties/implementatieduo’s hoe de richtlijn ‘Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase’ te implementeren binnen een team met gebruikmaking van de LWP

Vervolg

De digitale leerwerkplaats zingeving in de palliatieve zorg is ontwikkeld in het ZonMw Parelproject ‘Als niet alles is wat het lijkt’, waar dit project een Verspreidings- en Implementatie iMPuls (VIMP) van is.

ZonMw en zingeving in de palliatieve zorg

Dit project financieren we vanuit ons programma Palliantie. Met het programma zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en hun naasten. Het tijdig herkennen en bespreekbaar maken van wensen en behoeften rondom het levenseinde, als ook zingevings- of levensvragen, helpt om passende zorg aan hen te verlenen. Bekijk ook onze onderwerpen kwaliteit van leven en zingeving.

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Palliatieve zorg richt zich op vier dimensies: fysiek, psychisch, sociaal en spiritueel. De spirituele dimensie wordt ook geduid met de term zin- en betekenisgeving. In 2015 hebben bijna 5.000 leden van het Zorgpanel van de Patiëntenfederatie Nederland de vragenlijst ‘Zin- en betekenisgeving in de zorg’ ingevuld. Van de deelnemers gaf 82% aan dat zorgverleners bij kunnen dragen aan zin- en betekenisgeving. Echter, 49% van de respondenten gaf aan dat er geen aandacht aan zin- en betekenisgeving was besteed door de zorgverlener bij een recent contact. Oorzaken voor deze te beperkte aandacht voor zingeving zijn o.a. een gebrek aan competenties op het gebied van de spirituele dimensie en handelingsverlegenheid bij zorgverleners (ZonMw signalement 'Zin- en betekenisgeving in zorg: De mens centraal', 2016). Deskundigheidsbevordering van zorgverleners ten aanzien van zin- en betekenisgeving is essentieel. In dit kader is in 2018 is de landelijke richtlijn ‘Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase (2.0)’ uitgebracht. Deze richtlijn geeft inzicht in de manier waarop vragen en behoeften van patiënten en hun naasten op het gebied van zin- en betekenisgeving kunnen worden herkend en hoe een gesprek hierover aangegaan kan worden. Daarnaast is in ‘Als niet alles is wat het lijkt’ (ZonMw project 844001304) een digitale leerwerkplaats op het gebied van zin- en betekenisgeving ontwikkeld, gebaseerd op de richtlijn. Hierbij is een implementatietraining met materialen ontwikkeld. De digitale leerwerkplaats kan ingezet worden om zorgverleners, individueel en in groepen, te scholen op het gebied van zin- en betekenisgeving via diverse vormen van lesmateriaal. De resultaten van de scholingsmethodiek lijken veelbelovend. In dat project zijn generalistische zorgverleners in de palliatieve zorg geschoold, minimaal één team binnen 25 deelnemende organisaties. Dat project heeft geleid tot de volgende conclusies: 1) de digitale leerwerkplaats is zeer breed opgezet waardoor het lesmateriaal aansluit bij de zorgverleners en de behoeften van teams; 2) de constructie dat de implementatie werd gedaan door een implementatieduo (een zorgverlener gespecialiseerd in zin- en betekenisgeving (meestal een geestelijk verzorger) en een zorgverlener gespecialiseerd in palliatieve zorg (meestal een verpleegkundige)) werkte goed. Zij verzorgden in hun eigen organisatie scholing aan de hand van de digitale leerwerkplaats, en zorgden voor een goed draagvlak voor zin- en betekenisgeving; 3) binnen participerende zorgteams werd door individuele zorgverleners competentieontwikkeling gerapporteerd en een positieve invloed op teamontwikkeling. Het primaire doel van dit project is het mogelijk maken van succesvolle landelijke implementatie van de spirituele dimensie in de zorg door middel van scholing aan de hand van de digitale leerwerkplaats en het gebruik van implementatietools. Voor landelijke implementatie is het enerzijds wenselijk te weten wat de invloed van scholing op de ervaringen van patiënten en zorgverleners is, anderzijds hoe organisaties gebruik gaan en blijven maken van de aangeboden methode. Hiermee wordt bijgedragen aan de implementatie van de richtlijn ‘Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase’ als onderdeel van het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg. Naast implementatie van de methodiek, is onderzoek een onderdeel van het voorgestelde project. Het primaire onderzoeksdoel is nagaan of patiënten ondervinden dat zorgverleners meer aandacht besteden aan de spirituele dimensie na scholing van zorgverleners. Dit zal gebeuren door onderzoek bij patiënten met dezelfde vragenlijst ‘Zin- en betekenisgeving in de zorg’ als door de Patiëntenfederatie Nederland is gebruikt. Daarnaast zal onderzocht worden of de scholing leidt tot meer aandacht voor de spirituele dimensie in medische/verpleegkundige statussen. Ook zal nagegaan worden of de interventie leidt tot competentieontwikkeling. Binnen het voorgestelde implementatieproject zal het effect van scholing onderzocht worden in teams van zorgverleners binnen deelnemende organisaties. Het plan is om elk jaar met minimaal tien organisaties met elke minimaal één team van start te gaan. De eerste deelnemende organisaties zullen medio 2020 starten. De scholing zal in elke organisatie door een implementatieduo vormgegeven worden met bestuurlijke ondersteuning vanuit de eigen organisatie. Het effect wordt vooraf en nadien gemeten bij patiënten (invullen van vragenlijst met items zoals ook gesteld in het onderzoek van de Patiëntenfederatie Nederland voor en na de scholing van zorgverleners) en bij zorgverleners (door middel van de Spiritual Care Competence Scale voor en na de scholing en door medisch/ verpleegkundig statusonderzoek aan de hand van de indicatoren opgesteld door de Health Care Chaplaincy). Tijdens het gehele project wordt met deelnemers geëvalueerd hoe de implementatie van de methodiek zo goed mogelijk te organiseren. Daarnaast wordt de digitale leerwerkplaats up-to-date gehouden.

Kenmerken

Projectnummer:
8440013041
Looptijd: 97%
Looptijd: 97 %
2021
2024
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
prof. dr. A.K.L. Reyners MD PhD
Verantwoordelijke organisatie:
Allerzorg