Transitie van reguliere dagbehandeling in het verpleeghuis naar Laagdrempelige Psychogeriatrische Dagbehandeling-plus mantelzorgondersteuning in de wijk

INBEDDING: Het project valt onder het Ouderennet VUmc & partners en wordt ingebed in het transitieproject 'Ketenzorg Dementie' van VUmc/AMC & partners. ACHTERGROND: De afgelopen zeventien jaar voorzien Ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers in een grote behoefte. De laagdrempelige locaties, de samenwerking met zorg- en welzijnorganisaties in de wijk, het gecombineerde aanbod voor mensen met dementie en hun mantelzorgers, de sociale integratie en het casemanagement dat deze Ontmoetingscentra bieden, dragen ertoe bij dat veel ouderen de voorkeur geven aan deze centra in de wijk boven psychogeriatrische (p.g.) dagbehandeling in een verpleeghuis. Herhaald onderzoek toonde bovendien aan dat Ontmoetingscentra een gunstiger effect hebben dan reguliere dagbehandeling op gedrag en stemming van mensen met dementie, het competentiegevoel van mantelzorgers en uitstel van verpleeghuisopname. Tot op heden maakten slechts enkele verpleeghuizen in het land van deze kennis gebruik door (een deel) van hun p.g. dagbehandeling om te vormen tot een laagdrempelige p.g. dagbehandeling (LPD) in de wijk. Blijkbaar wordt deze transitie niet zo gemakkelijk ondernomen. De verwachting is dat door de p.g. dagbehandelingen in verpleeghuizen (deels) te extramuraliseren, voor diegenen die geen multidisciplinaire zorg behoeven, en daarbij tevens aan mantelzorgers die daar behoefte aan hebben ondersteuning te bieden volgens het model van Ontmoetingscentra, veel meer mensen met dementie en hun mantelzorgers tijdiger en effectiever geholpen worden, het thuisfront wordt versterkt in het voeren van de regie in de zorg, verpleeghuisopname wordt uitgesteld en samenhang in de zorg verbeterd. Door het aanbod in de wijk wordt sociale integratie bovendien bevorderd. Gezien de voorkeur van gebruikers, het streven om mensen met dementie en hun mantelzorgers vroegtijdig te ondersteunen in het omgaan met de gevolgen van dementie ter bevordering van hun kwaliteit van leven en het beleid om ouderen zo lang mogelijk te laten participeren in de maatschappij, is de tijd rijp voor extramuralisering van p.g. dagbehandeling naar LPD in de wijk. DOEL: Op regionale schaal uitvoeren en evalueren van de transitie van p.g. dagbehandeling in het verpleeghuis naar LPD in de wijk voor mensen met dementie met of zonder mantelzorgers, waarbij indien gewenst ook ondersteuning aan mantelzorgers wordt geboden zoals in Ontmoetingscentra (LPD plus MO). Hierin worden door intensieve samenwerking tussen zorg- en welzijnsinstellingen in de wijk mensen met dementie en mantelzorgers geholpen beter om te gaan met beperkingen die zij ervaren als gevolg van dementie met het doel de kwaliteit van leven te bevorderen en verpleeghuisopname uit te stellen. De evaluatie van de transitie naar LPD-plus MO levert benodigde inzichten op voor landelijke implementatie van LPD-plus MO als belangrijk onderdeel in de zorgketen voor mensen met dementie. Deze inzichten betreffen: a) meerwaarde van LPD-plus MO boven reguliere dagbehandeling op micro-, meso- en macroniveau (o.m. micro: leidt de transitie tot eerder en langer gebruik van LPD ook door alleenstaande personen met dementie, betere kwaliteit van leven, minder belasting mantelzorgers?, meer arbeidssatisfactie hulpverleners; meso: meer samenwerking met ketenpartners?; macro: kosteneffectiviteit?); b) inzicht in bevorderende en belemmerende factoren van de transitie en implementatie, en in succesvolle implementatiestrategieën op basis waarvan een draaiboek voor implementatie van LPD-plus MO wordt samengesteld. METHODE: Vier p.g. dagbehandelingen in verpleeghuizen worden omgevormd tot LPD-plus MO. Een intiatiefgroep zal deze transitie vormgeven. Voor en na de omvorming wordt zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek gedaan volgens een pretest-posttest controlegroep design. Om de meerwaarde van LDP-plus MO op microniveau te onderzoeken wordt op twee meetmomenten (na 1 en 6 mnd) onderzocht of de gebruikers van LPD-plus MO (na transitie) vergeleken met reguliere dagbehandelingbezoekers en hun mantelzorgers (voor transitie) eerder en langer van de zorg gebruik maken en meer kwaliteit van leven ervaren, de mensen met dementie minder gedrags- en stemmingsproblemen hebben en (voorzover aanwezig) mantelzorgers minder belast zijn en zich beter in staat voelen de zorg op zich te nemen (uitstel verpleeghuisopname). Ook wordt verandering in arbeidssatisfactie van hulpverleners onderzocht. Op mesoniveau wordt onderzocht of en hoe de samenwerking met zorg- en welzijnsorganisaties in de wijk verandert na de transitie. Op macroniveau wordt de kosteneffectiviteit onderzocht. Via gesprekken met sleutelfiguren in het transitieproces wordt de transitie onderzocht op bevorderende en belemmerende factoren voor implementatie. Hierbij wordt een in eerder onderzoek ontwikkeld theoretisch model gebruikt. Op basis hiervan wordt een draaiboek samengesteld voor het omvormen van reguliere p.g. dagbehandeling in LPD-plus MO.