Caro Verlouw
Adviseur Palliatieve Zorg IKNL
Het Zorgpad Stervensfase is een Goed Voorbeeld. Dit hulpmiddel zorgt voor een goede kwaliteit van zorg in de laatste levensfase. Een zorgdossier, checklist en evaluatie-instrument leiden de zorgprofessionals door alle relevante vragen over de laatste levensfase en het overlijden.
Een zorgdossier, checklist en evaluatie-instrument zijn de onderdelen van het Zorgpad Stervensfase. Zorggroep Maas & Waal deed een pilot die zo goed uitpakte dat het Zorgpad Stervensfase inmiddels in de gehele organisatie wordt gebruikt. 'Het zorgpad vergemakkelijkt de onderlinge communicatie en bevordert gestructureerd werken' zegt projectleider Anne Brekelmans. 'Omdat je het sterven benoemt, weet iedereen waar hij aan toe is.'
Het Zorgpad Stervensfase, is naar Engels model aangepast door het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Het is een hulpmiddel voor een goede kwaliteit van zorg in de laatste levensfase in de vorm van een uitgebreide checklist. Anne Brekelmans: 'Het Zorgpad wordt ingezet op het moment dat het behandelteam verwacht dat de cliënt binnen enkele uren of dagen zal overlijden.'
Het zorgpad leidt de zorgprofessionals door alle relevante vragen die betrekking hebben op de laatste levensfase en het overlijden. Het geeft een overzicht van de betrokken zorgverleners, de klachten van de cliënt op verschillende tijdstippen van de dag en de interventies. Het doel is niet alleen het verlichten van fysieke klachten. In het Zorgpad is er juist ook aandacht voor vragen op psychisch en sociaal gebied. Ook voor de naasten van de cliënt, is het belangrijk dat ze weten wat ze kunnen verwachten, zowel voor als na het overlijden. 'Uit onderzoek blijkt dat een goed verloop van het sterfbed van een dierbare, helpt in de verwerking van het verlies in de periode erna', aldus Brekelmans. 'Het zorgt voor een goede communicatie en samenwerking tussen zorgprofessionals onderling, maar ook met de cliënt en zijn naasten.'
Na een pilot van een jaar in het Zorghotel St. Elisabeth gebruikt de Zorggroep het Zorgpad Stervensfase inmiddels in de gehele organisatie. 'Een flinke klus', aldus de projectleider. Zorggroep Maas & Waal biedt namelijk vanuit vijf locaties diverse vormen van wonen met zorg in appartementen, zorgkamers, kleinschalige groepswoningen en 'hotelkamers' voor tijdelijke revalidatie en herstel. Ook zijn er mogelijkheden voor dagbehandeling, poliklinische behandeling en thuiszorg zoals huishoudelijke hulp, verpleging, verzorging, ergo-, logo- en fysiotherapie thuis.
'Om het zorgpad in de gehele organisatie te kunnen gebruiken, hebben we de invoering opgedeeld in drie fases waarbij we de verschillende locaties intensief hebben begeleid. We werkten met drie kerngroepen waarin de specialist ouderengeneeskunde samen met enkele verpleegkundigen en verzorgenden van de locatie of unit met het zorgpad aan de slag ging', legt Brekelmans uit. 'De kerngroepleden hebben een speciale training gevolgd over werken met het Zorgpad Stervensfase van het IKNL. Vervolgens hebben de kerngroepleden alle verzorgenden geschoold. Per locatie of unit waren er daarnaast twee verzorgenden die voor hun collega’s aanspreekpunt of vraagbaak zijn voor het Zorgpad Stervensfase. Zij houden het onderwerp onder de aandacht en zijn daarom de sleutelfiguren in het project.'
In de scholing is er veel aandacht voor de symptomen van een ingezet stervensproces. 'Het mooie is dat veel verzorgenden zo betrokken zijn bij de cliënt dat ze het ook aanvoelen als een cliënt stervende is.' Ook de betrokkenheid bij het project is groot. Dit blijkt uit een mooi initiatief van een verzorgende. 'Op een van de locaties is er nu een waakkoffer, met zaken die familieleden ondersteunen bij het waken zoals een leeslampje en dekentje. Een verzorgende heeft zelfs een prachtig boekje gemaakt: Woorden van troost, met daarin gedichten en teksten die troost kunnen bieden aan de naasten van de cliënt.'
Brekelmans is positief over het Zorgpad Stervensfase, hoewel het effect per locatie verschilt en de borging in het primair proces na de projectfase nog een punt van aandacht is. 'Het is een mooi instrument dat zowel de zorgprofessionals als cliënten en naasten veel houvast geeft. Het zorgpad werkt heel gestructureerd en zorgt ervoor dat je niets vergeet. Bovendien wordt alles benoemd en daardoor kun je niet om het sterven heen.'
Het Zorgpad Stervensfase is beschikbaar in drie versies. Daardoor is het zorgpad te gebruiken door ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, hospices en in de 1ste lijn. Het zorgpad kan worden gebruikt door alle bij de zorg betrokken professionals.
Via het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg van ZonMw is 3 keer het Zorgpad Stervensfase geïmplementeerd:
Dit Goede Voorbeeld is mogelijk ook geïmplementeerd met andere gelden dan ZonMw-financiering.
Adviseur Palliatieve Zorg IKNL