Marjolein van Meggelen
Adviseur IKNL
+31 6 1780 60 75
Besluitvorming in de palliatieve fase is een Goed Voorbeeld. Het omvat een instrumentenset aan de hand waarvan zorgverlener en patiënt het gesprek aan kunnen gaan over de wensen en behoeften van de patiënt in de laatste levensfase.
Mensen hebben in hun laatste levensfase vaak last van meerdere symptomen tegelijk, die ook nog eens van dag tot dag kunnen veranderen. Dat maakt het voor zorgverleners niet altijd even makkelijk om goede en passende zorg te verlenen die aansluit bij de behoeften van de patiënt. De set instrumenten ‘Besluitvorming in de palliatieve fase’ kan hen helpen adequaat te reageren én rekening te houden met de wensen van de cliënt. ‘Het biedt ons een helpende hand om met elkaar in gesprek te gaan en dezelfde taal te spreken.’
Het Willem de Boer Huis, hospice in Hoogeveen en onderdeel van zorginstelling Icare, draait momenteel proef met de set die bestaat uit een beslisschijf en samenvattingskaarten van de meest voorkomende symptomen in de laatste levensfase. Met de set kan de zorgverlener snel inzicht krijgen in de problemen van de patiënt. Ook kunnen zij beter afwegen welke behandeling of zorg nodig is en het beleid snel bijstellen als de veranderde situatie daar aanleiding toe geeft.
De set is gebaseerd op de methode van klinisch redeneren, ofwel het systematisch verwoorden, analyseren en oplossen van zorgproblemen. Klinisch redeneren is op zich niet nieuw, maar wel de vorm van de beslisschijf en samenvattingskaarten waarin dit gedaan wordt. ‘Het gaat erom dat zorgverleners structureel en stap voor stap de zorg rondom iemand in kaart brengen’, aldus Els Willemse van Icare. Samen met projectleider Marianne Glas zette zij het project in het hospice op. ‘Dat gaat dus verder dan terloops en tussen neus en lippen door vragen hoe iemand zich vandaag voelt.’ Om zorgverleners daarbij handvatten te bieden, ontwikkelde het Integraal Kankercentrum Nederland de beslisschijf en de samenvattingskaarten. ‘Er zijn richtlijnen, maar die zijn vrij theoretisch. De instrumenten uit de set zijn juist heel praktisch. Niet alleen handig tijdens het gesprek met de patiënt, maar ook om gedurende het wekelijkse multidisciplinaire overleg iemands gezondheid gezamenlijk te bespreken.’
Kort samengevat is het doel van de set dat zorgverleners leren om concreet en gefaseerd te werken. Met de beslisschijf doorloopt de gebruiker de verschillende stappen van besluitvorming. Willemse: ‘Tijdens het overleg brengen we aan de hand van de beslisschijf de situatie van de cliënt, waaronder symptomen en medische gegevens, in kaart. Daarna stellen we een werkhypothese op. Er worden afspraken gemaakt over te volgen beleid en de evaluatie daarvan. Door deze stappen bij ieder overleg te doorlopen, blijf je scherp en alert op eventuele veranderingen van de situatie waardoor je er sneller op in kunt spelen.’ Voor het leren toepassen van de methodiek tijdens een multidisciplinair overleg krijgen deelnemers vier keer begeleiding van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
Inmiddels hebben ongeveer vijf cliënten en hun artsen in Hoogeveen aan het project deelgenomen. Dat lijkt misschien niet veel, maar toch heeft de meerwaarde zich volgens Willemse al bewezen. ‘Door samen in gesprek te gaan, komen dit soort zaken eerder boven tafel. Het is een prachtige manier om op een andere manier met elkaar in contact te komen.’ Een illustratief voorbeeld is dat van een oudere mevrouw die niet wilde eten. De arts dacht dat misselijkheid de boosdoener was. Bij navraag bleek echter dat haar angst voor het spugen de reden was dat mevrouw niet meer wilde eten en drinken. ‘Zo konden we snel het beleid aanpassen en deze mevrouw écht helpen.’
Icare maakt sinds de zomer van 2013 gebruik van de set. ‘Het is nog in volle gang, maar de eerste enthousiaste reacties zijn er al’, aldus projectleider Glas. Volgens haar wordt het succes voor een belangrijk deel bepaald door de flexibiliteit en het draagvlak bij de arts. ‘Het ligt eraan hoe hij of zij in het onderwerp staat. Sommigen hebben al decennia hun eigen werkwijze en vinden het lastig zich te conformeren aan een nieuwe manier van werken. Dat vergt in deze fase van het project uitleg en overredingskracht.’ Het IKNL heeft voor huisartsen een speciale training ontwikkeld. In een hospice in Zeist wordt al langer volgens de methodiek gewerkt. ‘Binnenkort gaan we daar op werkbezoek. Om inspiratie op te doen en onszelf verder te helpen. Samen gaan we op weg naar een betere zorg.’
In het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg van ZonMw is 3 keer Besluitvorming in de palliatieve fase als Goed Voorbeeld geïmplementeerd:
626003003 Project implementatie methodiek "besluitvorming in de palliatieve fase"
844002020 Implementatie ‘Besluitvorming in de palliatieve fase' bij Antes; Verbetering kwaliteit van leven en zelfregie in de palliatieve fase voor patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen en/of verslavingsproblematiek
Combinatie PaTz, Proactieve Zorgplanning en Besluitvorming
626003017 Zorgcirkel Palliatieve Zorg De Bilt en Bilthoven: implementatie van Goede Voorbeelden
Dit Goede Voorbeeld is mogelijk ook geïmplementeerd met andere gelden dan ZonMw-financiering.
Adviseur IKNL