Mobiele menu

De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?

Projectomschrijving

Sociale robots zijn nieuw in de zorg voor thuiswonende mensen met dementie. We hebben onderzoek gedaan naar robot Tessa. Zij kan iemand structuur bieden, doordat ze een herinnering geeft voor afspraken en dagelijkse handelingen. Maar wat betekent Tessa voor mensen met dementie? Geeft ze iemand inderdaad meer structuur? En kan ze de mantelzorger ondersteunen?

Resultaten

Ons onderzoek laat zien dat Tessa inderdaad van betekenis kan zijn voor mensen met dementie. Ze kan ondersteuning bieden om grip op de dag te krijgen of om mensen met dementie te activeren. Ook kan ze een ‘maatje’ worden omdat haar stem de stilte in huis doorbreekt. Toch zitten er beperkingen aan Tessa waardoor ze de verwachtingen niet altijd kan waarmaken. Tessa kan niet reageren op mensen, en ze is zich niet bewust van haar omgeving. Hierdoor is Tessa niet in alle situaties even geschikt.

Het inzetten van Tessa zal daarom vaak een zoektocht zijn die tijd en aandacht vraagt (en blijft vragen) van de mantelzorger en/of zorgverlener.

Meer informatie

Producten

Titel: Designing personalized, enjoyable and desirable robots with people suffering from dementia and their caregivers
Auteur: Geraldine Visser, Ruud Janssen, Jantine Bouma
Titel: Designing functionality for a social robot, a co-creation process with people suffering from dementia and their caregivers
Auteur: Jantine Bouma, Ruud Janssen, Geraldine Visser
Titel: De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?
Auteur: Gözde Duran
Titel: Introducing Tessa. The sense and nonsense of a ‘social robot’ in home care for care receivers with beginning dementia
Auteur: Bart Cusveller
Titel: Sociale robots en Cocreatie: Samen met mensen met dementie applicaties ontwikkelen
Auteur: Geraldine Visser, Femke de Jong, Ruud Janssen, Jantine Bouma
Titel: Tessa en Zorgstandaard Dementie
Auteur: Bart Cusveller
Titel: Opgedane inzichten en geleerde lessen
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser, Jantine Bouma, Bart Cusveller, Rik Wesselink, Wiebe Kooistra, Wouter Keuning
Titel: Praktische richtlijnen voor het inpassen van Tessa in de zorg voor mensen met dementie
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser
Titel: Sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: Plezier of bittere noodzaak?
Auteur: Geraldine Visser, Tijs Vandemeulenbroucke
Titel: Een zorgethische toets van Tessa
Auteur: Bart Cusveller
Titel: Designing Meaningful Applications and Interactions for a Social Robot for People with Mild Dementia
Auteur: Rik Wesselink, Jantine Bouma
Titel: Ontwerp en technische specificaties sociale robot applicaties
Auteur: Wouter Keuning
Titel: Designing interactions for a social robot for people with mild dementia
Auteur: Rik Wesselink, Jantine Bouma
Titel: Een stem in huis: De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie
Auteur: Ruud Janssen, Geraldine Visser, Jantine Bouma, Bart Cusveller, Rik Wesselink, Wouter Keuning, Wiebe Kooistra, Elles Gyaltsen-Lohuis, Judith Kaptein
Titel: Stapsgewijs met Tessa
Auteur: Donovan Walter
Titel: Aanraakactivering
Auteur: Wouter Keuning, Rik Wesselink
Titel: Muziekmaatje
Auteur: Peter Franken, Jimmy Tu, Loles Sanchez, Kaj van der Horst, Mitch Brinkman, Arwin Meijerink
Titel: Ik-ga-weg knop
Auteur: Wouter Keuning, Rik Wesselink
Titel: De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?
Auteur: Windesheim
Link: https://www.windesheim.nl/
Titel: De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?
Auteur: ProMemo
Link: https://promemo.org/
Titel: De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?
Auteur: Janssen, T.J.W.M.

Verslagen


Eindverslag

Sociale robots zijn een nieuwe ontwikkeling in de zorg voor mensen met dementie. In dit project hebben we onderzoek gedaan naar de sociale robot Tessa van het Nederlandse bedrijf Tinybots. Tessa kan een persoon met dementie structuur bieden, doordat ze een herinnering geeft voor afspraken en dagelijkse handelingen. Ze doet dat door het uitspreken van een boodschap die van tevoren is ingevoerd door de mantelzorger. Bijvoorbeeld: “Het is drie uur. Goedemiddag mevrouw Nijboer, hebt u zin in een kopje thee?” Tessa kan daarnaast ook ja/nee-vragen stellen en muziek afspelen. Omdat sociale robots nog zo nieuw zijn, is het belangrijk om goed te begrijpen wat een robot als Tessa voor mensen met dementie en hun naasten kan betekenen. Geeft ze een persoon met dementie inderdaad meer structuur? Kan ze de mantelzorger ondersteunen? En wat vinden mensen eigenlijk van zo’n robot in huis? Tessa is gedurende een periode van enkele weken tot maanden ingezet bij tien thuiswonende mensen met dementie. Naast de persoon met dementie waren ook familieleden en casemanagers bij het onderzoek betrokken. De onderzoekers kwamen regelmatig langs om te bespreken hoe Tessa hen beviel en om te leren van de ervaringen die de deelnemers hebben opgedaan met Tessa. Daarnaast zijn er groepsgesprekken gehouden met ouderen en zijn samen met de deelnemers enkele experimentele uitbreidingen voor Tessa ontwikkeld en beproefd.
Het project "De betekenis van sociale robots voor thuiswonende mensen met dementie: zin en onzin?" beoogt twee ontwikkelingen in de dementiepraktijk bij elkaar te brengen en naar een hoger plan te tillen: enerzijds het langer thuis blijven wonen van mensen met dementie, en anderzijds de opkomst van sociale robots. Voor het langer thuis blijven wonen zijn de volhoudtijd van de mantelzorger en de sociale gezondheid van de persoon met dementie essentieel. Sociale robots zouden deze volhoudtijd kunnen verlengen en de sociale gezondheid kunnen versterken. Het ontbreekt echter aan kennis over hoe en op welke gebieden sociale robots dit daadwerkelijk waar kunnen maken. Met dit project leveren we, in samenwerking met thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers, kennis op over hoe en op welke gebieden sociale robots de sociale gezondheid en volhoudtijd kunnen bevorderen. Deze kennis vertalen we stapsgewijs naar applicaties voor sociale robots die we direct toetsen door ze in te zetten in de praktijk.

Samenvatting van de aanvraag

Probleemstelling ‘Wat zou het toch fijn zijn als een computer of een robot antwoord zou kunnen geven op veel gestelde vragen van thuiswonende mensen met dementie. Is er niet zo iets?’ Deze vraag werd ons gesteld door mensen met dementie, mantelzorgers en casemanagers en vormt de aanleiding voor dit project. Dit project beoogt twee ontwikkelingen in de dementiepraktijk te integreren en op een hoger plan te brengen: enerzijds het langer thuis blijven wonen en anderzijds de opkomst van sociale robots. Bij het langer thuis blijven wonen zijn de volhoudtijd van de mantelzorger en de sociale gezondheid van mensen met dementie essentieel. Sociale robots zouden deze volhoudtijd kunnen verlengen en de sociale gezondheid kunnen versterken. Veel sociale robots zijn echter standaard uitgerust en kunnen geen zorg op maat leveren. Enkele nieuwe robots bieden wel de mogelijkheid om toepassingen op maat te ontwikkelen. Het ontbreekt echter aan kennis over hoe en op welke gebieden deze sociale robots dit waar kunnen maken. Voor een dergelijke robot beoogt dit project applicaties te ontwikkelen waarmee mensen met dementie langer thuis kunnen blijven wonen. Relevantie Dit project sluit aan bij Memorabel thema 4 ‘Doelmatige zorg en ondersteuning’, prioriteit 4.3. Sociale robots met applicaties op maat kunnen bijdragen aan doelmatige zorg en ondersteuning. Deze interventie kan een positieve bijdrage leveren aan de autonomie en reciprociteit van mensen met dementie en benadrukt hun bestaande capaciteiten. Een sociale robot op maat maakt het mogelijk om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. De kennisvraag is afkomstig van mensen met dementie en mantelzorgers. De kennisvraag focust op hoe sociale robots mensen met dementie en hun naasten in hun dagelijks leven kunnen ondersteunen zodat zij langer thuis kunnen blijven wonen met behoud van kwaliteit van leven. Voor de vraagarticulatie zijn 20 mensen geïnterviewd waaronder 17 ervaringsdeskundigen (mensen met dementie en mantelzorgers) over wat voor hen belangrijk is, dagelijkse belemmeringen en de mogelijkheden van sociale robots. Zij willen vooral ondersteuning bij hun geheugenproblemen en een oplossing voor de herhaalde vragen van de persoon met dementie aan de mantelzorger. Andere ondersteuningswensen betreffen het herinneren van afspraken, activiteiten, de dagstructuur, veiligheid en communicatie. Doel- en vraagstelling Met dit project leveren we in co-creatie met thuiswonende mensen met dementie en mantelzorgers kennis op over hoe en op welke gebieden sociale robots hun sociale gezondheid (functioneren, zelfregie/veerkracht en participatie) en volhoudtijd kunnen bevorderen zodat zij zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Deze kennis vertalen we naar (het ontwikkelen en testen van) concrete applicaties voor sociale robots. Het project is gericht op beantwoording van de onderzoeksvragen: 1. Wat is de betekenis van het inzetten van sociale robots voor mensen met dementie en mantelzorgers? 2. Welke toepassingen voor een sociale robot zijn voor mensen met dementie en mantelzorgers waardevol? De beantwoording van deze vraag resulteert in kennis en concrete producten : (1) applicaties voor een sociale robot met Handleiding, Implementatieplan en Richtlijnen voor inpassing sociale robots in de zorgpraktijk (2) Rapportage onderzoeksbevindingen (3) Business model Structureel aanbod sociale robots door expertisecentrum ProMemo (4) Handreiking zinvolle toepassing van sociale robots bij dementie Implementatie De ontwikkelde applicaties zijn van belang voor verschillende partijen: mensen met dementie zelf, hun mantelzorgers, Alzheimer Nederland, zorgorganisaties, gemeentes en zorgverzekeraars. Expertisecentrum ProMemo zal de opgeleverde producten blijvend aan de markt aanbieden. Dit past binnen de doelstelling van ProMemo om kennis en instrumenten rondom dementie te ontwikkelen en beschikbaar te stellen aan de zorgpraktijk. In het werkpakket ‘Implementatie in de zorgpraktijk en borging van het aanbod’ werken de projectleden samen met het Zorginnovatie Forum en bovengenoemde partijen de bijbehorende business case uit. Het project levert daarnaast input voor het actueel houden van de Zorgstandaard Dementie. Hiervoor werkt de projectgroep samen met Alzheimer Nederland en Vilans. Plan van Aanpak Bij de ontwikkeling is het perspectief van mensen met dementie en hun familie leidend. Het project wordt in co-creatie vorm gegeven waarbij praktijk en onderzoek hand in hand gaan. Het plan van aanpak gaat uit van deze participatieve insteek waarbij mensen met dementie en mantelzorgers in verschillende rollen kunnen bijdragen. Verder volgt het project de stappen van Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek en, voor de ethische vraagstelling, van ethisch-normatief onderzoek. De vijf werkpakketten zijn (1) veldonderzoek, (2) ontwerp en ontwikkeling, (3) implementatie in de zorgpraktijk en borging van het aanbod, (4) kennisdeling en (5) het projectmanagement.

Kenmerken

Projectnummer:
733050705
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2017
2019
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. ir. T.J.W.M. Janssen
Verantwoordelijke organisatie:
Christelijke Hogeschool Windesheim