Zicht op zingeving

In de ouderenzorg groeit de aandacht voor multidimensionale zorg, waarbij er aandacht is voor álle levensdimensies: de fysieke, sociale, psychologische en zingevingsdimensie. In de dagelijkse praktijk blijkt het voor zorgprofessionals in de verschillende sectoren echter lastig om aandacht voor de zingevingsdimensie te integreren in hun werkzaamheden. Aandacht voor zingeving en spiritualiteit is ook in de VVT-sector geen vanzelfsprekend onderdeel van werkprocessen. Bovendien voelen zorgprofessionals zich op dit vlak vaak onvoldoende competent. In het afgelopen jaar hebben we met behulp van Cirkelen Rond Je Onderzoek alle stakeholders van Liemerije, een VVT-instelling in regio de Liemers, betrokken bij het in kaart brengen van de zingevingsdimensie en hoe een praktijkgericht onderzoek hierbij kan aansluiten. Er is veel commitment vanuit medewerkers, cliëntvertegenwoordiging, management en leidinggevenden gebleken om hierover mee te denken en om deel te nemen aan het onderzoek dat hieruit ontstaan is. In het vervolgonderzoek staat centraal hoe we zorgmedewerkers (interieurverzorgers, huiskamermedewerkers, woonbegeleiders en (coördinerend) verpleegkundigen) en behandelaars (artsen, fysio- en ergotherapeuten, diëtisten, logopedisten, psychologen, maatschappelijk werkers en geestelijk verzorgers) in het verpleeghuis kunnen scholen en coachen om aandacht voor zingeving en spiritualiteit te integreren in hun werkzaamheden. We betrekken hierbij één psychogeriatrische afdeling in Westervoort en één somatische afdeling in Didam te betrekken. Op deze afdelingen wonen in totaal 54 bewoners en werken ongeveer 130 medewerkers. De praktijkinterventie bestaat uit een aantal onderdelen. We willen op deze afdelingen (deels) digitale scholingen aanbieden, intervisiebijeenkomsten organiseren en werken met leercoaches zingeving die laagdrempelig op de afdelingen aanwezig zullen zijn om met medewerkers mee te lopen en hen te coachen Deze leercoaches zijn medewerkers van Liemerije die vanuit diverse disciplines ervaring en affiniteit hebben met zingeving in de rol van verpleegkundige, woonbegeleider en geestelijk verzorger. De leercoaches worden middels een train-de-trainer constructie ondersteund in het ontwikkelen van scholingsvaardigheden door een ervaren docente van Zinnet die gezamenlijk met de leercoaches de training ‘luisteren met ruimte’ op maat maakt. Om kritisch te reflecteren op de rol van leercoach, worden de coaches ondersteund door een begeleider en een methodologisch adviseur, beiden met veel ervaring in veranderprocessen van individuen en teams. De ontwikkelde werkwijze zal worden geïntegreerd in de dagelijkse werkprocessen. Het verbeteren van zorgprocessen in organisaties is complex en vraagt om cultuurverandering waarbij alle betrokkenen samenwerken. Actieonderzoek past hierbij uitstekend om op gestructureerde wijze in de praktijk te leren, verbeteren en te evalueren. We doen dit in samenwerking met alle betrokkenen: bewoners, naasten, zorgmedewerkers, behandelaars, management, onderzoekers en docenten. Bijzonder is de betrokkenheid van cliëntvertegenwoordigers tijdens de uitvoering in elke fase: van informatievoorziening tot intervisiebijeenkomsten en analyse en evaluatie. Het actieonderzoek bestaat uit twee cycli van 42 weken. Hoewel de onderdelen van de interventie vast staan is er nog veel ruimte voor de inhoudelijke invulling en hoe de interventies daadwerkelijk in de praktijk ingevoerd kunnen worden. Elke cyclus bestaat uit de fase planning, actie, reflectie- en evaluatie. Er is een planfase van 7 gevolgd door een actiefase van 20 weken en wordt afgesloten met een reflectie, analyse en evaluatiefase van 15 weken. In de 2e fase wordt gewerkt aan het borgen van de interventie. De wetenschappelijke evaluatie van het actieonderzoek vindt plaats door het analyseren van de logboeken van de leercoaches, samenvattingen van de intervisiegesprekken, observaties op de afdelingen, evaluaties op de scholing, metingen bij de medewerkers met betrekking tot hun competenties bij zingevingsvragen en de gesprekken met bewoners en/of hun naasten. Het onderzoek zal resulteren in veranderingen in de praktijk op de afdelingen en ook breder bijdragen aan verbetering van de integratie van zingeving in het handelen van de verschillende medewerkers. Gedurende het traject is er daartoe aandacht voor implementatie en borging door de betrokkenheid van de Medisch directeur in de rol van implementatiecoördinator. In een handboek zullen we na afloop een uitgebreid onderzocht, geëvalueerd en aangescherpt plan beschrijven om medewerkers te scholen en te coachen op de zingevingsdimensie. De opgedane kennis verspreidt het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) onder de 19 organisaties die lid zijn en zij bieden ondersteuning aan bij het implementeren. Ook verspreidt het UKON de kennis via diverse symposia, een artikel voor verzorgenden, social media en congressen.