Zelfstandig
Innovatiepsycholoog en community kunstenaar
+31 (0)6 31 69 85 42
Hieronder vindt u een overzicht met de contactgegevens en het profiel van actieonderzoekers die bij ons hebben aangegeven dat zij beschikbaar zijn voor projecten binnen deze subsidieoproep. Dit overzicht werken wij regelmatig bij. Er komen dus steeds meer actieonderzoekers bij met wie u contact op kunt nemen. Bent u zelf actieonderzoeker en wilt u zich beschikbaar stellen voor projecten binnen deze subsidieoproep? Dan kunt u het aanmeldformulier downloaden en sturen naar netwerken-lzo@zonmw.nl.
Aanmeldformulier actieonderzoeker
Innovatiepsycholoog en community kunstenaar
Ik heb een achtergrond als organisatiepsycholoog en werkte de eerste 15 jaar van mijn loopbaan in het Hoger Onderwijs als docent, onderwijsontwikkelaar, consultant en coach in diverse opleidingen en projecten. Daar maakte ik kennis met sociale innovatie. Als aanjager in het Kenniscentrum Sociale Innovatie heb ik ervaring opgedaan met waarderend onderzoeken (Appreciative Inquiry) en Progressiegericht werken in projecten rond zelfsturend organiseren, participatie en zelfsturend leren.
Sinds 2013 werk ik als zelfstandige, en combineer ik sociale innovatie met kunst en zingeving. Mijn specialiteit is het bedenken van creatieve werkvormen voor groepsbijeenkomsten die niet alleen informatie opleveren maar vooral ook in beweging brengen. Als er ook kunst aan te pas mag komen, werk ik graag met natuurlijke materialen in community art projecten, of zet ik bestaande kunst in om maatschappelijke thema’s en verandervraagstukken bespreekbaar te maken.
Voor mij zijn sociale innovatie en actieonderzoek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Willen mensen open staan voor verandering, dan is er interactie en ervaring nodig. Beide zie ik elke keer gebeuren in actieonderzoek. Door mijn (waarderende) onderzoeksontwerp inclusief en narratief te maken nodig ik deelnemers uit zichzelf te bevragen en met elkaar uit te wisselen. In mijn overtuiging is dat de meest belangrijke factor voor beweging en transformatie. Om verhalen en informatie op te halen gebruik ik vaak kunst en beeldmateriaal omdat het laagdrempelig werkt: een beeld is open en nodigt uit om op tafel te brengen wat op dat moment leeft rond het onderwerp van onderzoek.
Innovation that sticks. Dit is een gezamenlijke publicatie van het Kenniscentrum Sociale Innovatie, een Europees Sociaal Project van Stendenhogeschool tussen 2008 en 2012. Het centrum functioneerde in de rafelrand tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid. Deze publicatie past bij de manier waarom we onze onderzoeksresultaten breed toegankelijk wilden maken.
Papiermaken als creatief zelfonderzoek in een tijdperk van vernieuwing. Dit is een artikel dat verscheen in het tijdschrift Vezel. Ik was gevraagd een artikel te schrijven over het ambacht papierscheppen, ik heb het breder getrokken en beschreven hoe ik papiermaken benut voor reflectief onderzoek en in mijn community art-project 50shadesofgreen.
Tegearre sûn fiele, gemeentelijke nota gezondheidsbeleid Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel 2022-2026. Ik was gevraagd om een ontwerp te maken voor focusgroepbijeenkomsten met inwoners en professionals rond het thema gezondheid en deze te begeleiden. Op de pagina www.t-diel.nl/gezondheid is meer informatie te vinden over de aanpak.
Actieonderzoeker en Buurtteammanager Amsterdam Zuidoost
Ik ben Antropoloog en jaren lang betrokken in ontwikkelingen rondom zorg en ondersteuning in Amsterdam. Heb deel genomen in de ontwikkeling van de werkwijze anders kijken anders doen waarin we voor de komst van de WMO samen met professionals en clienten hebben gewerkt aan goed leven en een eigen plek voor mensen met een licht verstandelijke beperking in Amsterdam. Zo gewoon mogelijk, samen met voorzieningen in de buurt en professionele ondersteuning enkel daar waar nodig. Vervolgens heb ik actieonderzoek gedaan in het verbond van 100 waarin we de komst van de Buurtteams in Amsterdam hebben voorbereidt. In 2021 ben ik afgestudeerd als
Master Urban Management en overgestapt vanuit de zorg naar buurtteamondersteuning. Dagelijks trachten wij met de verschillende netwerken de zorg en ondersteuning van verschillenden doelgroepen in Amsterdam gezamenlijk vorm te geven en te verbeteren. Klantreizen en voortdurend actieonderzoek zijn daarin onmisbaar.
Samen komen tot actieplannen, deze vorm geven en continue verbeteren. De stapjes in beeld brengen en evalueren waarom ze wel of niet effectief waren en weer verder bouwen aan netwerken, oplossingen of manieren om het leven van de mensen met en voor wie we het doen te verbeteren. Steeds aan deze mensen terugvragen wat er geholpen heeft en waarom zodat we dat ook leren en weten dat een oplossing op een plek niet altijd werkt op een andere plek. Het leven is complex en daarom ook zo mooi. We hebben echte aandacht en verdieping nodig om ook werkelijk verder te komen. Ook vergt het lef om soms echt anders te durven en kunnen kijken.
Hoogleraar doelgericht meten in de zorgpraktijk
Ik ben een denkende doener die aanzet tot verandering en daarbij mensen verbindt en enthousiast kan maken. Ik vind het een uitdaging om mensen in hun kracht te zetten en hen met mijn ervaring en expertise te ondersteunen. Mijn aanpak is creatief en gedegen waarbij ik vaak outside the box werk en denk. Veel ervaring heb ik opgedaan als lector autonomie en participatie van chronisch zieken bij Zuyd Hogeschool (van 2006 t/m 2019) en als hoogleraar bij de Universiteit Maastricht (2013-heden). Samen met professionals (fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, verpleegkundigen, huisartsen, social workers), client(vertegenwoordigers) en studenten heb ik veel praktijkgerichte onderzoeksprojecten mogen uitvoeren en begeleiden. De centrale thema’s in deze projecten waren cliëntparticipatie, evidence bases practice, doelgericht meten, samen beslissen en interprofessioneel samenwerken.
De kracht van actie onderzoek is de planmatige aanpak én de flexibiliteit om gedurende het onderzoek mee te bewegen met de praktijk. Het is een uitdagende manier van onderzoek die aansluit bij de vragen uit de praktijk. Het samen op zoek gaan naar knelpunten en het zoeken naar oplossingen die daarbij aansluiten. In de werkelijkheid vind je niet meteen de juiste oplossing en met actieonderzoek ga je in diverse cycli werken aan oplossingen die aansluiten bij het probleem. Daarbij ligt de uitkomst van tevoren nog niet vast. De actieonderzoeker faciliteert de betrokkenen om samen op pad te gaan en gebruikt daarbij methodieken waarbij eenieders expertise tot zijn recht komt.
van Dongen JJJ, van Bokhoven MA, Goossens WNM, Daniëls R, van der Weijden T, Beurskens A. Development of a customizable programme for improving interprofessional team meeting: an action research development. Int J Integr Care. 2018 Jan 25;18(1):8. doi: 10.5334/ijic.3076.
de Wit M, Beurskens A, Piškur B, Stoffers E, Moser A. Preparing researchers for patient and public involvement in scientific research: development of a hands-on learning approach through action research. Health Expect. 2018 Aug;21(4):752-763. doi: 10.1111/hex.12671.
Van Dijk-de Vries A, Stevens A, Weijden van der T, Beurskens A. How to support a co-creative research approach in order to foster impact. The development of a co-creation impact compass for health care researchers. Plus One. 2020;15(10): doi 10.1371/journal.pone.0240543
Adviseur, onderzoeker, projectleider en programmamanager van verschillende projecten op het grensvlak tussen het sociale en gezondheidsdomein
Sinds 10 jaar ben ik werkzaam in de zorg en welzijn. Eerst als hulpverlener, daarna als onderzoeker en beleidsmedewerker. De laatste drie jaar ben ik als mede-oprichter van het Collectief De WijkMakers betrokken bij verschillende projecten op de grensvlakken tussen het sociale, gezondheid en fysieke domein. We begeleiden en onderzoeken samenwerkingsverbanden, stimuleren gemeenschapsvorming in wooncomplexen vanuit onze interventie BRUIS en zijn als programmamanager verantwoordelijk voor de ontwikkeling van buurten. Steeds weer proberen we daarin het perspectief en belang van diegenen waarom het gaat centraal te zetten.
Door mijn studies fysiotherapie, epidemiologie en bedrijfsmanagement kan ik op verschillende manieren naar opgaven kijken. Vanuit wetenschappelijke methoden, maar ook heel praktijkgericht en dienstbaar aan wat er op dat moment nodig is. Ik vind het leuk om te zoeken naar de belangen en interesses die mensen met elkaar delen en vandaar uit de samenwerking te organiseren.
Het belangrijkste kenmerk van actieonderzoek is dat zij vertrekt vanuit concrete vraagstukken in de praktijk. De focus ligt daarbij niet alleen op het genereren van resultaten of inzichten maar ook op het vertalen van deze inzichten naar de praktijk zodat ze direct kunnen worden getoetst en toegepast.
Als actieonderzoeker positioneer ik me daarom dichtbij de praktijk en zoek samen met de betrokkenen naar het juiste perspectief, de juiste opgaven en de antwoorden die daarbij horen. Deze praktische insteek maar vooral ook de gezamenlijkheid is volgens mij belangrijk. Door samen de opgaven te definiëren, samen indicatoren vast te stellen en samen te zoeken naar wat werkt, vormt het onderzoek een duurzaam en gedragen onderdeel van een ontwikkeling.
Onderzoeker en publicist
Als onderzoeker en publicist heb ik ruime ervaring in het sociaal domein en ben ik betrokken geweest bij tal van projecten die de professionalisering van het beroep tot doel hadden. Mijn eerste participatief actieonderzoek verrichtte ik in eind jaren ’90 naar het handelen van sociaal-culturele professionals (sociaal-cultureel werkers, opbouwwerkers, jongerenwerkers). Momenteel ben ik betrokken bij diverse initiatieven gericht op praktijkontwikkeling waarbij ook actieonderzoek en action learning een rol speelt. In crafting communities benaderen de betrokkenen maatschappelijke vraagstukken op een ambachtelijke wijze. Inhoudelijk ben ik een specialist in Community Building, waarbij ik in het bijzonder oog heb voor inclusie en de werking van democratie.
De kracht van actieonderzoek schuilt in de praktische relevantie. En die is het gevolg van 1.) de gezamenlijke zoektocht van burgers, beroepsbeoefenaren en onderzoekers en 2.) het vertalen van de kennis van de betrokken partijen naar verbeteringen in de praktijk. Voor mij staat het participatieve aspect van actieonderzoek centraal. Als het gaat om de plaats van ouderen in de samenleving, werken ouderen en beroepsbeoefenaren vaak al samen. Ze hebben dus in veel situaties al ervaring met participatie. Daar sluit ik in het actieonderzoek op aan. Bijvoorbeeld door in verschillende fases van het actieonderzoek elementen uit de benadering van Asset Based Community Development (ABCD) in te zetten. Daarnaast heb ik in het bijzonder oog voor de verschillende contexten waar actieonderzoek mee te maken heeft: 1.) het toevoegen van waarde aan de concrete praktijk 2.) het verbeteren van instituties 3.) de groei en ontwikkeling van burgers en beroepsbeoefenaren 4.) de bijdrage aan theorievorming. Door deze contexten tijdens het actieonderzoek steeds in beeld te houden kunnen niet alleen verschillende doelen en posities helder worden onderscheiden. Ook de spanningen en tegenstrijdigheden tussen de verschillende contexten laten zich beter benoemen en hanteren.
Zelfstandige
Door mijn jarenlange ervaring in de zorgbranche in wisselende functies (van casemanager, tot teammanager- en coach tot beleidsadviseur en zelfstandige op het gebied van zorg-vastgoed management), ben ik zeer bekend met het coachen en adviseren van professionals en zelfsturende teams naar een vruchtbare en duurzame samenwerking met maximale gebruikmaking van ieders kwaliteiten. De focus op het professionaliseren en op het efficiënter inrichten van de zorg middels actieonderzoek en de inzet van specifieke methodieken, heeft meermaals geleid tot meer wederzijds begrip, tot meer inzicht over stagnatie in huidige processen en uiteindelijk tot betere aansluiting bij behoeften van cliënten en tot een duurzame (zorg)inzet.
In de laatste jaren heb ik mij middels het praktijkleren steeds meer gericht op het maken van duurzame verbindingen tussen de zorgsector en de private sector (bouw-, installatie- en wonen branche), voor een goede totstandkoming van woon-zorgaanbod voor verstandelijk- en lichamelijk gehandicapte cliënten. Met een achtergrond en opleidingen in organisatieontwikkeling, conflicthantering (mediation) en corporate communicatie onderschrijf ik het belang van het praktijk- en ervaringsleren volgens de cycli van praktijkonderzoek om tot duurzame samenwerkingen te kunnen komen en dit ook als zodanig naar buiten toe te kunnen uitdragen.
Om als organisatie of initiatief duurzaam en professioneel te kunnen zijn, gaan daar veel stappen aan vooraf. Er is onder samenwerkingspartners een eenduidige visie nodig op samenwerking en op de richting die je met elkaar, als organisatie of initiatief op wilt gaan. Bovendien is het nodig van elkaar goed te weten waar ieders valkuilen, expertises, verwachtingen maar ook twijfels liggen om een samenwerking duurzaam vorm te kunnen geven. Dit begint met onbevooroordeeld luisteren en met ‘het elkaar willen begrijpen’. Bijvoorbeeld door het bespreken van casuïstiek en het voeren van dialogen. Juist actieonderzoek geeft hiervoor ruimte om inzicht te krijgen in elkaars functioneren en beweegredenen, richting die gemeenschappelijk vastgestelde doelendoelstellingen. Zo ook richting het waarmaken van de uitgesproken ambitie in die samenwerking. De spiegelende, bevragende, ondersteunende en mede-evaluerende rol van een actieonderzoeker zie ik daarbij als van groot belang, bij het doorlopen van de cycli voor actieonderzoek en het als actieonderzoeker achterlaten van leermomenten voor de samenwerkingspartners zelf. Dit laatste is belangrijk om deze wijze van samenwerking ook na het vertrek van een actieonderzoeker te kunnen laten continueren, zonder dat samenwerkende professionals daarvoor van een actieonderzoeker afhankelijk zijn.
Enkele publicaties die door actieonderzoek tot stand zijn gekomen, door het actief betrekken van cliënten, professionals en lokale instanties bij het inrichten van het veilig zelfstandig wonen. De focus lag op het vergroten van het bewustzijn bij cliënten (veelal senioren met een verstandelijke beperking), bij zorgpersoneel en bij betrokken lokale instanties, inzake de brandveiligheid. Visualisatie was een van de ingezette methodieken voor het vergroten van zelfinzicht, het begrijpen van knelpunten van ‘de andere betrokken partij’ en het opdoen van kennis voor zelfontwikkeling.
Onderzoeker
Mijn expertise met betrekking tot actieonderzoek is voortkomend uit mijn ervaring in zowel de uitvoerende tak als de academische tak. Zo was ik een aantal jaar betrokken bij een project gericht op het, samen met buurtbewoners, opzetten en uitvoeren van gezondheidsinitiatieven in een multi-etnische en culturele wijk. Hier heb ik ruime ervaring opgedaan in het ontplooien van aanbod waarin de wensen en behoeften van de doelgroep centraal staan. Daarbij heeft het mij geleerd op welke manieren je moeilijk bereikbare doelgroepen kunt betrekken in het opzetten en uitvoeren van gezondheidsinitiatieven. Vervolgens heb ik de lessen uit dit project meegenomen in mijn academische loopbaan waarin ik onderzoek heb gedaan in de jeugdhulp (Vrije Universiteit), gehandicaptenzorg (VUmc) en ouderenzorg (Leyden Academy). Ik ben op dit moment werkzaam als onderzoeker bij Leyden Academy on Vitality and Ageing en ben als actieonderzoeker betrokken geweest bij verschillende zorgnetwerken.
Actieonderzoek is geschikt voor het oplossen van complexe praktijkgerichte vraagstukken. Er is bij actieonderzoek aandacht voor de vragen die in de praktijk leven. Ook worden professionals zelf betrokken bij het vinden van antwoorden op de onderzoeksvragen. Hiermee doet dit soort onderzoek dus recht aan de complexiteit van de praktijk en kan er, door de betrokkenheid van stakeholders, direct maatschappelijke impact gemaakt worden. Daarnaast is er bij actieonderzoek ook altijd aandacht voor praktijkleren en de leerbehoeftes van de betrokkenen. Als actieonderzoeker begeleid je professionals (en andere stakeholders) in het opzetten en uitvoeren van cyclisch onderzoek. Ook help je professionals in het formuleren en beschrijven van antwoorden op de onderzoeksvragen. Tot slot, bied een actieonderzoeker begeleiding in het vertalen van deze antwoorden in concrete acties die direct weer in de praktijk gebracht kunnen worden.
Mijn werk bij de Vrije Universiteit gericht op het onderzoeken van de manieren waarop het Ouder- en Kindteam aansloot bij de leefwereld van hun doelgroep is gepubliceerd in een lesboek voor de opleiding Social Work. Mijn werk in de ouderenzorg is in zowel vakliteratuur als internationale literatuur gepubliceerd.
Adviseur JSO
Vanuit mijn werk als adviseur bij JSO ben ik gewend om te werken in opdracht van organisaties en gemeenten aan het innoveren en versterken van het sociaal domein.
Kernpunt daarin is om met mensen in het eigen netwerk in de wijk in alle leefdomeinen de oplossing en steun te organiseren die nodig is. Ik ben er voor om ‘’grote’’ problemen op kleinschalig niveau aan te pakken. Dat wil zeggen: met de (soms kwetsbare) mensen waar het om gaat (participatie) de oplossingen zoeken in de eigen omgeving (wijkgericht werken). Waarde gedreven werken en direct aansluiten bij de ervaringen en kennis van de doelgroep is essentieel voor mij. Maar de professionele en wetenschappelijke kennis zijn eveneens nodig om het leven van mensen gezonder en gelukkiger te maken. Een mix van deze 3 is kenmerkend voor mijn manier van werken.
Voorbeelden van grotere projecten/processen waar ik de afgelopen jaren betrokken bij was zijn de ontwikkeling van alternatieven voor de JeugdzorgPlus (de afbouw van de residentiele jeugdzorg), ontwikkeling van ambulante teams in de wijk en de ontwikkeling van de methode Thuisbegeleiding (zie LinkedIn).
De kennis en de ervaringen van de mensen zelf en de directe professionals zijn leidend in de innovatietrajecten waar ik bij betrokken ben. Daarnaast vind ik dat kennis uit de wetenschap over ‘wat werkt’ benut kan worden om de ervaringen van gezinnen en professionals te versterken en onderbouwen. Dit is wat voor mij actiegericht praktijk onderzoek is: in de praktijk onderzoeken waar men tegenaan loopt. Hier met elkaar thema’s uit selecteren, toevoegen van innovatieve kennis (professionele en wetenschappelijke kennis) en opnieuw plannen hoe het werk in de praktijk uitgevoerd kan worden. Leren met elkaar van en in de praktijk gekoppeld aan de theorie, wordt op deze manier de standaard manier van werken die aansluit bij de mensen waar het om gaat. Dit inzetten van actiegericht onderzoek zorgt ervoor dat in de praktijk een lerend proces wordt aangeleerd waarbij gaandeweg ontwikkeld wordt en van elkaar geleerd.
“Leren van herhaald beroep in de JeugdzorgPlus. Explorerend praktijk onderzoek naar oorzaken van herhaald plaatsen vanuit de levensverhalen van jongeren”. Charlotte Hanzon en Nita van Veluw (2019). Het unieke van dit onderzoek is dat ‘’opgeleide ervaringsdeskundige jongeren’’ zelf jongeren in de JeugdzorgPlus hebben ondervraagd naar hun ervaringen en advies om de JeugdzorgPlus te verbeteren. Op basis van de aanbevelingen heeft JSO een spel ontwikkeld om de thema’s die jongeren belangrijk vinden te integreren in de praktijk.
Hanzon, C & Veluw, N. van/ JSO (2020) Evaluatie/ praktijk onderzoek BASTA!
BASTA! is een werkwijze om te voorkomen dat kinderen met strafbaar gedrag jonger dan 12 jaar het criminele pad op gaan. Met professionals is gaandeweg de methode doorontwikkeld middels het uitvoeren van actiegericht onderzoek.
Actieonderzoek/JouwZorg – Gezin Totaal – Gezinsbehandeling (2017 – 2020). In samenwerking met Sophie de Valk/ Ellis ter Beek/ Horizon Jeugdzorg en Onderwijs, iHUB ontwikkelde, evalueerde en implementeerde ik drie keer een grootschalig actieonderzoek. Samen met ouders, jongeren en uitvoerend professionals ontwikkelden we drie innovatieve methodieken gericht om gezinsgericht werken in de residentiële jeugdzorg en opname te verkorten. Volgens de werkwijze van het actieonderzoek zijn de methodieken gaandeweg in de praktijk ontwikkeld en onderzocht.
Senior projectleider
Mijn deskundigheid en ervaring met actiebegeleidend onderzoek, begeleiden, adviseren en inspireren, liggen op het gebied van het werken van professionals in achterstandswijken. Als startend actiebegeleidend onderzoeker in 2009 was ik betrokken bij twee pilotprojecten waarin professionals uit zorg, welzijn en publieke gezondheidszorg het benutten van gezondheidsinterventies wilden vergroten onder de bewoners. Welke vaardigheden hebben professionals hiervoor nodig en wat maakt het voor hen mogelijk om adequaat te werken? Maar ook: Hoe hebben professionals plezier in hun werk en krijgen cliënten/patiënten zorg en ondersteuning die bij hen aansluit? Deze vragen en eerdere antwoorden op deze vragen neem ik mee in ieder nieuw project. In de afgelopen jaren in mijn werk bij Pharos is daar de rol en betrokkenheid van ouderen zelf bij gekomen: En wat vinden eindgebruikers zelf?
Met actiebegeleidend onderzoek kun je inzichtelijk maken wat er daadwerkelijk is bereikt in het implementatieproces. Projecten vragen vaak inzet van velen; van professionals die dat naast hun dagelijks werk doen bijvoorbeeld. Als je alleen aan het begin en aan het eind onderzoekt wat er was en wat er is gekomen, dan mis je deze belangrijke inzet. Dat is jammer voor de wetenschap en de praktijk, maar ook voor de betrokkenen zelf. Met actiebegeleidend onderzoek heb je focus op details en dat biedt ook erkenning aan de inzet. Ook heb je focus op de implementatieaanpak als geheel. Daarmee help je als actiebegeleidend onderzoeker ook echt mee; je biedt met een neutrale houding de mogelijkheid aan projectleiders, stakeholders en betrokkenen om te reflecteren op het geheel, wat soms in de dagelijkse hectiek verloren gaat.
Doing research on the intersection of ethnicity and old age: Key insights from decolonial frameworks, Saloua Berdai Chaouni, Ann Claeys, Jennifer van den Broeke, Liesbeth De Donder. In: Journal of Aging Studies, volume 56, maart 2021.
Co-creatie met migranten en laaggeletterden, Jennifer van den Broeke, Chandra Verstappen, Anne-Miek Vroom, Carolien Smits. In: TVZ, mei 2020.
Wat is de werkwijze van zorg- en welzijnsorganisaties in Utrecht en Amsterdam om de hoge zorgconsumptie in achterstandswijken te verlagen? Verslag van een actiebegeleidend onderzoek Jennifer van den Broeke, Thomas Plochg, Hanneke Schreurs, Sabine Quak, Mascha Egberts, Ellen van der Vorst, Arnoud Verhoeff, Karien Stronks. In: TSG, jaargang 92 / 2014 nummer 1.
Coördinator
Als gezondheidswetenschapper heb ik ruim 30 jaar ervaring met strategisch advies in innovaties in de zorg en de laatste 5 jaar ook in het sociaal domein. In veel van die projecten die ik gedaan heb ik, heb ik advieswerk gecombineerd met actie onderzoek. Actie onderzoek levert voor mij de basis om meer begrip te krijgen over de context en de werkers die er werkzaam zijn.
Een groot deel van mijn carrière heb ik een bepaalde vorm van actie onderzoek gedaan, en wel Participatory Action Research (PAR). Ik heb hiervoor zowel in Zambia als in Nepal onderzoek gedaan. Eerst naar oorzaken van ondervoeding en later naar oorzaken van therapietrouw bij lepra. Op dit laatste onderzoek ben ik in 2002 gepromoveerd. PAR stelde me in de gelegenheid om werkelijk bottom up te werken en in gesprek met bewoners, dorpsleiders en zorgverleners hun behoeften, doelen en prioriteiten te bepalen en gezamenlijk in co-creatie een actieplan op te stellen.
Terug in Nederland heb ik samen met mensen met diabetes, huisartsen en POHs een online uitslagen portaal ontwikkeld. Mbv een PDCA cyclus konden steeds (kleine) stappen genomen voorwaarts worden.
Bij de ontwikkeling van Welzijn op Recept waren de gesprekken met de inwoners en de potentiële doelgroep van Welzijn op Recept een belangrijke input in de ontwikkeling van de processtappen voor professionals. Tijdens de eerste evaluatie van Welzijn op Recept in 2014 werd al duidelijk dat als je Welzijn op Recept wilt opschalen naar de rest van Nederland, een lerende werkwijze in een interdisciplinaire groep, aangevuld met deelnemers, het beste werkt.
In 2018 hebben we met een leergemeenschap van professionals uit 6 gemeentes via een PDCA cyclus bekeken wat de essentiële elementen van Welzijn op Recept zijn. Reflectie en lerend werken waren hier een constante manier van werken. Sinds die tijd werk ik samen met mijn collega via een lerende methode met Welzijn op Recept. Steeds werken wij in kleine reflectieve cycli waarbij we beginnen met het formuleren van een gezamenlijke visie op basis van gedeelde behoeften en waarden. Daarna volgen intervisie en reflectie bijeenkomsten waarbij gekeken wordt wat gaat goed/kan beter en welke vervolgstappen genomen kunnen worden.
PAR of actieonderzoek is voor mij het bottom-up ontwikkelen van innovaties. Om samen met de mensen om wie het gaat, professionals en inwoners/patiënten/cliënten, oplossingen te zoeken bij de doelen, problemen, behoeften die er zijn.
Het wordt vaak ingezet bij complexe vraagstukken of bij integrale samenwerkingsvraagstukken. Door actie onderzoek is het mogelijk om doelgericht vanuit de perspectieven van de verschillende betrokkenen kennis te vergaren en gezamenlijk vanuit de verschillende belangen en behoeften te ontwikkelen. Het is anders dan meer traditioneel onderzoek waarbij je eerst onderzoek doet en dan de resultaten gebruikt als input voor verandering. Bij actie onderzoek is het proces van lerend en reflectief werken al onderdeel van het onderzoek. Binnen dit lerend werken werk je met intervisie en analyse bijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten stel je constant vragen zoals bv bij Welzijn op Recept: Wat gaat goed en wat kan beter? Door steeds weer terug te gaan naar de verwachtingen en procesafspraken die gemaakt zijn, komen knelpunten boven tafel en kunnen nieuwe actiepunten benoemd worden. Een voordeel van deze werkwijze is dat ook successen vaker besproken en gedeeld worden, wat weer ten goede komt aan het proces en de samenwerking.
Handboek Welzijn op Recept. Zorg en welzijn maken samen het verschil
2019, Heijnders, ML & Meijs JJ Dit boek is het resultaat van een actiegericht onderzoek dat samen met professionals uit 6 gemeenten is doorlopen en een literatuur onderzoek. Het onderzoek had als vraagstelling: wat zijn de essentiële elementen van Welzijn op Recept? Welke elementen zijn nodig om Welzijn op Recept goed uit te voeren? Wanneer kun je spreken van kwaliteit?
"Welzijn op Recept" (Social Prescribing.): A helping hand in re-establishing social contacts. An explorative qualitative study 2017 Primary Health Care Research & Development
Dit artikel is gebaseerd op een deel van het evaluatie onderzoek onder deelnemers van Welzijn op Recept. In Nieuwegein is Welzijn op Recept middels een lerende werkwijze ontwikkeld. In een werkgroep is constant de vraag gesteld: wat gaat goed en wat kan beter. Aan het einde van de pilot is een evaluatie opgezet waarbij data zijn verzameld uit het Huisartsen Informatie Systeem en uit interviews. Het artikel gaat over de interviews met de deelnemers. Op basis van alle data is het programma en zijn de materialen aangepast.
Understanding Adherence in leprosy. 2002 Mijn promotie studie waarbij ik onderzoek heb gedaan naar de ervaringen van mensen met lepra met hun ziekte en de behandeling. Deze studie heeft geleid tot aanpassing van het beleid van lepra in oost Nepal. Dit onderzoek was onderdeel van een bredere aanpak waarbij we samen met inwoners van dorpen, dorpsleiders en zorgverleners samen in gesprek ginen over wat lepra voor hen betekende. Angst en stigma speelde hierbij een grote rol, naar de (lagere) prioriteit die gezondheid speelt in het leven van de allerarmsten.
Strategisch adviseur en actieonderzoeker
Als gezondheidswetenschapper bied ik ruim 25 jaar strategisch advies in combinatie met actieonderzoek op gebied van (systeem) innovatie in de zorg. Voorheen werkte ik als actieonderzoeker via het landelijke instituut Prismant en later bij het Brabantse instituut het PON. Ik heb daar interactieve lerende methodieken ontwikkeld en ingevoerd voor het verbeteren van o.a.:
Vanaf 2007 werk ik zelfstandig vanuit ZorgtechnoService en werk ik samen met andere actie onderzoekers vanuit het mede door mij opgerichte samenwerkingsverband Smarter Futures. Zo begeleid ik bijvoorbeeld samen met studenten van Industrial Design van de TU/e processen van praktijkleren in transformatieve praktijken van actief en gezond ouder worden, zoals het Slimme Zorg project en het ITHACA Interreg Europe project, beiden van provincie Noord-Brabant.
Voor het meer op integrale wijze doorvoeren van (systeem) innovaties in de zorg is het proces van praktijkleren een onmisbare schakel. Het collectief en reflexief leren vanuit verschillende
perspectieven samen met verschillende stakeholders is echter nog geen vanzelfsprekendheid. Daarom vind ik het van belang dat mijn actie onderzoek niet alleen gericht is op resultaten, maar
ook op de impact van verbeteracties en het beter eigen maken van het gezamenlijk leren. Mijn missie is dan ook om leiders, innovatieteams en -netwerken, inclusief inwoners en andere eindgebruikers m.b.v. actie onderzoek zelf te leren hoe zij relationele data en het reflexief leren kunnen integreren in gangbare kritische denk- en, analyse- en besluitvormingsprocessen. Netwerksamenwerking en het samen ontwikkelen en toepassen van een meer lerende en inclusieve aanpak zijn beiden noodzakelijk voor het omgaan met huidige en toekomstige complexe maatschappelijke vraagstukken zoals actief en gezond ouder worden.
Swinkels, M. (2020). ZonMw Fase 1: Uitvoeringsplan ZorgAlert (3); Rapportage Verkenning Samen
Slim en Sterk in Zorg (2); Plan van aanpak Ontwikkelproject ZorgAlert (1).
Swinkels, M. (2018). Casestudy report Noord-Brabant. Someren: Provincie Noord-Brabant. ITHACA
Interreg Europe Project.
https://www.interregeurope.eu/fileadmin/user_upload/tx_tevprojects/library/file_1529651829.pdf
Swinkels, M. (2015). Innovation in Active & Healthy Ageing: The Smart Health experience in the Noord
Brabant area. Brussel: European Commission: https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/en/blog/innovation-active-healthy-ageing-smart-health-experience-noord-brabant-area
Swinkels, M. (2008). DVD met handleiding: Meet- en verbeterspel. Kwaliteitskader Verantwoorde
Zorg als bron van inspiratie. Utrecht: ActiZ.
Swinkels, M. (2002) Ouderen stellen hun eigen toekomst veilig. Geron, jaargang 6/2
Swinkels, M. en C. van Leeuwen (2002). De zorg gaat door! Participatie van mantelzorgers in
verpleeg- en verzorgingshuizen. Tilburg: PON.
Promovendus
Eerder deed ik de opleiding tot verpleegkundige en heb ik 15 jaar als (oncologie)verpleegkundige gewerkt. Naast mijn werk als verpleegkundige heb ik in 2001 de studie verplegingswetenschap afgerond met een kwalitatief afstudeeronderzoek met o.a. participerende observaties en interviews. Daarna heb ik een aantal jaren als docent bij verplegingswetenschap gewerkt gevolgd door een functie als projectleider palliatieve zorg bij het netwerk palliatieve zorg Haaglanden.
Van 2016-2020 deed ik promotieonderzoek binnen een consortium-breed leer- en verbeterprogramma ‘Transmurale samenwerking in de palliatieve zorg’ in Zuidwest-Nederland, gefinancierd door ZonMw. Doel was om de samenwerking tussen zorgverleners uit verschillende organisaties/settings te verbeteren. Zeven netwerken palliatieve zorg kozen een verbetertraject rond het thema transmurale consultatie, - overdracht of een – zorgpad. Een belangrijk deel van het programma betrof actie-onderzoek in deze netwerken met als dataverzamelingsmethoden: participerende observatie, diverse interviewstudies, een focusgroep en dossieronderzoek. Uit dit programma is een proefschrift voortgekomen (de verdediging volgt eind 2021).
Bij het ontwikkelen en implementeren/verduurzamen van interventies in de zorg gaat het vaak om complexe processen, omdat er meerdere patiëntengroepen en naasten, disciplines en organisaties zijn betrokken. Actie-onderzoek kan daarbij een goed hulpmiddel zijn. De actieonderzoeker kan doelgericht worden ingezet door de perspectieven van verschillende betrokkenen te verhelderen. In mijn visie moet de actieonderzoeker de kunst verstaan om netwerken of andere samenwerkingsverbanden mee te nemen in het soort methode dat zij/hij voor de betreffende onderzoeksvraag het meest geschikt acht en in de resultaten van het (deel)onderzoek. Vervolgens kan de actieonderzoeker, op basis van resultaten uit bijvoorbeeld evaluaties of nieuwe inzichten, advies geven. Daarna kunnen alle betrokkenen samen zo nodig plannen bijstellen. Hoewel de actieonderzoeker een zo open mogelijke houding moet hebben vind ik belangrijk dat zij/hij bij de verzameling en analyse van gegevens gebruikmaakt van kennis/theorie die er al is.
Engel M, Stoppelenburg A, van der Ark A, Bols FM, Bruggeman J, Janssens-van Vliet ECJ, Kleingeld-van der Windt JH, Pladdet IE, To-Baert AEMJ, van Zuylen L, van der Heide A. Development and implementation of a transmural palliative care consultation service: a multiple case study in the Netherlands. BMC Palliat Care. 2021 Jun 5;20(1):81. doi: 10.1186/s12904-021-00767-6
Engel M, van Zuylen L, van der Ark A, van der Heide A. Palliative care nurse champions' views on their role and impact: a qualitative interview study among hospital and home care nurses. BMC Palliat Care. 2021 Feb 18;20(1):34. doi: 10.1186/s12904-021-00726-1.
Engel M, van der Ark A, van Zuylen L, van der Heide A. Physicians' perspectives on estimating and communicating prognosis in palliative care: a cross-sectional survey. BJGP Open. 2020 Oct 27;4(4):bjgpopen20X101078. doi: 10.3399/bjgpopen20X101078.
Begeleidingskundige/onderzoeker/docent
Sinds 2009 ben ik naast mijn docentschap bij de deeltijdopleiding Social Work verbonden aan het Lectoraat Participatie, Zorg en Ondersteuning waar ik als begeleidingskundige ontwikkelprocessen begeleid van sociale professionals in de beroepspraktijk. Als onderzoeker ben ik verbonden aan diverse ontwikkelwerkplaatsen en organiseer ik mede de bijeenkomsten van het Kennisplatform Utrecht Sociaal. Ontwikkelwerkplaatsen zijn een vorm van actiegericht onderzoek, voor meer informatie, zie https://www.hu.nl/onderzoek/publicaties/wat-werkt-in-ontwikkelwerkplaatsen
Begeleidingsdeskundige krachtgericht werken
Onderzoeker bij diverse ontwikkelwerkplaatsen
Bij actieonderzoek vind ik het van belang dat de deelnemers eigenaar zijn en blijven van de vraag die ze hebben. Veranderingen in de praktijk beginnen bij het gezamenlijk formuleren van de vraag Dat betekent ook dat deze vraag gaande weg het proces kan veranderen.. Het onderzoek moet bijdragen aan het verbeteren van de praktijk van de deelnemers en vraagt van iedereen een actieve bijdrage. Het leuke aan actieonderzoek vind ik dat je niet weet wat je onderweg tegenkomt en waar je uitkomt. Het vraagt creativiteit om werkvormen op maat te bedenken, wat is passend bij de deelnemers en de fase van het onderzoek. Bij ons lectoraat werken we met Ontwikkel Werkplaatsen waarbij de deelnemers in hun praktijk bijvoorbeeld een nieuwe werkwijze uitproberen en tijdens de gezamenlijke bijeenkomsten hun ervaring en kennis uitwisselen en de werkwijze bijstellen en weer opnieuw uitproberen. Op deze wijze ontwikkelen de deelnemers kennis en inzichten.
Outreachend werken. Basisboek voor werkers in de eerste lijn. https://www.coutinho.nl/nl/outreachend-werken-9789046906583
Langdurige begeleiding vanuit het buurtteam. Op zoek naar een afwegingskader. https://www.hu.nl/onderzoek/publicaties/langdurige-begeleiding-vanuit-het-buurtteam
Meedoen en erbij horen. Maatschappelijke participatie van jongeren met een licht verstandelijke beperking in de gemeente Utrecht. https://www.hu.nl/onderzoek/publicaties/meedoen-en-erbij-horen
Onderzoeker
Ik ben gespecialiseerd in onderzoek naar welbevinden en ervaringen van ouderen in relatie tot hun woonzorgomgeving, zoals hun thuisomgeving, woonwijk, verzorgingshuis of dagbesteding. In mijn lopende onderzoek bestudeer ik de rol van culturele en seksuele diversiteit in ervaringen met ouder worden, zorg en ondersteuning, en de manieren waarop aandacht voor diversiteit wordt ontwikkeld in lokale landschappen. Dit onderzoek werd in 2016 voor vijf jaar een VIDI-subsidie van NWO toegekend. In mijn onderzoek maak ik gebruik van benaderingen als ‘practice theory’, zorgethiek, de capability benadering en actieonderzoek. Ik geef regelmatig workshops en lezingen voor zorgaanbieders, gemeentes en belangengroepen.
Eerdere onderzoeksprojecten zijn: DIVERSE (2013-2015, gesubsidieerd door het Europese Integratiefonds), waarin praktijken van zorg- en welzijnsorganisaties om personeel met een migratieachtergrond te werven werden onderzocht. Het project Ouderen in Woonservicegebieden (2010-2013, gesubsidieerd door ZonMw) onderzocht de impact van lokale samenwerking tussen organisaties voor zorg, welzijn en wonen op het welbevinden van thuiswonende ouderen.
Ik werk graag met een procesgerichte variant van actieonderzoek (Harney et al., 2016). Procesgericht actieonderzoek draait om het vormen van een lerend netwerk samen met actoren uit het veld (Moreno-Leguizamon et al., 2015). Dit proces begint met het volgen van organisaties, samenwerkingsverbanden en individuele sleutelfiguren. Daardoor ontstaat een overzicht van de vragen die in de praktijk leven. Als onderzoeker word je onderdeel van het lerend netwerk, en je draagt met je inzichten bij aan de veranderingen die binnen het netwerk in gang worden gezet. De toepassing van onderzoeksinformatie is onderdeel van het proces. Daarnaast kunnen cycli van actieonderzoek worden ingezet. Procesgericht actieonderzoek verruimt de mogelijkheden om iets terug te geven aan de mensen van wie je vraagt om deel te nemen. Dat kan bijvoorbeeld door ideeën voor de verbetering van werkpraktijken en beleid te delen in (groeps)gesprekken en tijdens thema-bijeenkomsten, en door actief mensen en ideeën met elkaar te verbinden.
Hanna Carlsson en Roos Pijpers (2020), Diversity-Mainstreaming in Times of Ageing and Migration: Implementation Paradoxes in Municipal Aged Care Provision, Journal of Ethnic and Migration Studies, doi: 10.1080/1369183X.2020.1857231.
Hanna Carlsson, Krystel Honsbeek en Roos Pijpers (2019), Procesgericht Onderzoek naar Diversiteit binnen de Ouderenzorg. KWALON: Platform voor Kwalitatief Onderzoek.
Roos Pijpers en Hanna Carlsson (2018), De Impact van het Wijkgerichte Werken voor de Toeleiding naar Zorg van Oudere Migranten. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 49 (6), 244-252, doi: 10.1007/s12439-018-0271-7.
Postdoc & Universitair docent
Dr. Martine Goedendorp is opgeleid als gezondheidspsycholoog en sinds haar promotieonderzoek bezig met multi-disciplinair interventieonderzoek. Sinds 2013 is ze zich meer gaan richten op positieve gezondheid bij ouderen, waarbij eigen vaardigheden t.a.v. fysieke, en sociale domeinen van gezondheid centraal staan. Martine doet onderzoek naar ontwikkeling, proces- en effectevaluatie en implementatie van interventies.
Martine Goedendorp heeft o.a. onderzoek gedaan naar GRIP&GLANS (eigen regie en welbevinden) voor informele netwerken van ouderen, en de implementatie van de GRIP&GLANS groepscursus in zorg- en welzijnsorganisaties. Momenteel is ze projectleider van ‘Community Wise’, een buurtgerichte aanpak gericht op positieve gezondheid van ouderen met lage sociaal economische status. Daarnaast is ze onderzoekprojectleider van ‘De Vitale Beweging: van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving m.b.v. de vitaliteitscarrousel en zelfmanagementcarrousel’, waarbij gekeken wordt naar de transitie bij individuele en groepen ouderen, maar ook naar transitie in organisaties en beleid. Diverse organisaties financieren deze projecten, waarvan ZonMw en Provincie Overijssel de grootste zijn.
De gerandomiseerde gecontroleerde trial (RCT) is de gouden standaard om de effectiviteit van interventies aan te tonen, maar helaas met beperkingen. Ten eerste worden als controlegroep vaak wachtlijsten gehanteerd en we zien in onderzoek naar interventies voor ouderen en ouderen met een lage SES veel uitval. Bovendien is de RCT t.a.v. de interventie voor de doelgroep en de omgeving inflexibel. Tijdens de RCT kan de interventie niet aangepast worden aan de behoefte van de doelgroep kan lastig ingespeeld worden op veranderingen in de omgeving (o.a. gemeentelijk beleid en zorg- en welzijnsorganisaties). Voor een flexibele vorm van onderzoek is actieonderzoek een goed alternatief. In actieonderzoek is het wel mogelijk om een interventie aan te passen aan de behoeften van de doelgroep of verandering omgeving, mits er een goed proces- en monitoringsonderzoek aan ten grondslag ligt. De Vitale Beweging is actieonderzoek.
Kuiper D, Steverink N, Stewart RE, Reijneveld SA, Sanderman R, Goedendorp MM. Pace and determinants of implementation of the self-management of well-being group intervention: a multilevel observational study. BMC Health Service Research (2019) 19:67
Goedendorp MM, Kuiper D, Reijneveld SA, Sanderman R, Steverink N. Sustaining program effectiveness after implementation: The case of the self-management of wellbeing group intervention for older adults. Patient Education and Counseling (2017) 100:1177 - 1184
Goedendorp MM and Steverink N. Interventions based on self-management of well-being theory: pooling data to demonstrate mediation and ceiling effects, and to compare formats. Aging & Mental Health, (2017) 21; 947 – 953
Compagnon / Adviseur / Onderzoeker / Impactstrateeg
Wark House levert als adviseur en onderzoeker een bijdrage in de projectleiding en wetenschappelijke projectondersteuning; inhoudelijke bedrijfskundige en sociaal psychologische expertise en ervaringskennis op het gebied van en in de vorm van het ontwerpen, creëren van een lerend netwerk door (burger)participatie interventies, dialoogsessies en netwerkbijeenkomsten. Wark House heeft een ruime expertise opgebouwd in de actieve begeleiding van burgers, gemeenten, overheden en onderwijs bij het aanpakken en oplossen van leefbaarheidsvraagstukken. Wark House is partner van de HAN-University Zorgalliantie.
Voorbeeld van actieonderzoek projecten:
Onze ervaring is dat meervoudige waarde creatie vanuit een participatie aanpak gemakkelijker tot stand komt vanuit actieonderzoek. Door in te grijpen in het proces en gezamenlijk een verandering teweeg te brengen, ontstaat een beter inzicht in de problematiek en oplossingsrichtingen. Het nauw en multidisciplinair moeten samenwerken van verschillende netwerk partijen in het onderzoek, zorgt ervoor dat de inzichten van partijen hierdoor vergroot worden. Het samen bouwen aan en reflecteren op de lerende netwerken geeft de voedingsbodem voor nieuwe manieren van (hybride) samenwerken. Vanuit de eerste vragen: Wat is het probleem? Hoe beleef ik en beleven we dit? Wat zijn de feiten en effecten? Gezamenlijk toewerken naar een theorie voor verbetering om vervolgens van experimenteren te komen tot (on)verwachte resultaten. Toegepaste sociale psychologie en een bedrijfskundige toetsing zorgen ervoor dat de oplossingen ook door het netwerk duurzaam geborgd kunnen worden.
De kracht van ondernemend leren, door Olga de Vries en Ingeborg van der Oord. Lees het artikel: https://www.streng.nl/wp-content/uploads/De-Kracht-van-Ondernemend-Leren-Olga-de-Vries-Ingeborg-van-der-Oord.pdf
Pressure Cooker Wark House/HAN-University Zorgalliantie Lees het artikel: https://www.han.nl/artikelen/2021/05/praktijkonderzoek-onder-hoge-druk-hoe-je-ouderen-sociaal-en-vitaal-in-de-wijk-houdt/
Directeur Bestuurder
Rode draad in mijn loopbaan is innovatie. Als oprichter van het Zorg Innovatie Forum, een landelijk unieke netwerkorganisatie, ondersteun ik de (42) partners inhoudelijk en procesmatig bij innovaties rond de grotere maatschappelijke (transitie)opgaven in zorg en sociaal domein. Inbreng van ervaringsdeskundigheid is daarbij essentieel. Onze focus ligt vooral op sociale innovatie, bevorderen van inclusiviteit en diversiteit. Ik ben opgeleid als verandermanager, en daarnaast goed pedagogisch en didactisch onderlegd. Ik begeleid al ruim 40 jaar heel veel verschillende groepen en groepssessies op een actie begeleidend manier. Een aantal projecten waaraan ik actief heb bijgedragen zijn: Ouderennetwerk Pouwer; Ouderen aan het Woord, Jongeren vertellen, cultuurbeleving met ouderen; inclusiebevordering van mensen met een auditieve beperking, Dagblad van het Horen, krant over Toegankelijkheid voor en met mensen met een beperking in het kader van het VN verdrag in Leeuwarden; Ouderen in Beweging; Beeldentaal, een samenwerking tussen cultuurmakers en partners uit zorg en sociaal domein.
In deze periode van transities moeten oude werkwijzen losgelaten worden; de context waarin je werkt verandert, samenwerking is nodig. Naast het eindresultaat is juist het veranderproces wat je doormaakt belangrijk om te ervaren en vast te leggen. Actie(begeleidend) onderzoek helpt daarbij enorm. Het is een doorlopend proces van divergeren en convergeren, waarbij je steeds voortborduurt op eerdere ervaringen en de input die is geboden, focust om vervolgens nieuwe stappen te nemen en al doende, op een organische wijze gezamenlijk toe te werken naar een eindresultaat. De rol van de begeleider is om dit creatie-proces te faciliteren. Belangrijke vaardigheden zijn goed kunnen luisteren, oog hebben voor het groepsproces, soms onverwachte verbindingen te leggen, of nieuwe perspectieven in te brengen verschillende didactische werkvormen te gebruiken, steeds te divergeren en convergeren, het tijdpad en financiële kaders in de gaten te houden en te evalueren en reflecteren gericht op het behalen van concrete resultaten.
We maken van onze samenwerkingsprojecten met diverse doelgroepen vaak publicaties om ervaringen breder te verspreiden en via concrete voorbeelden te laten zien wat we doen en hoe dat bijdraagt aan sociale innovaties en inclusie.
Ouderen aan het Woord. Dit hebben we met vier ouderennetwerken uitgevoerd. Verhalen van wat ouderen bezighoudt en nodig hebben zijn verzameld, opgetekend en gefilmd en er is een projectverslag van gemaakt.
Dagblad van het Horen. Dit is het resultaat van wat de werkgroep inclusiebevordering met mensen met een auditieve beperking hebben gemaakt. Als bijlage is deze krant huis aan huis over alle inwoners van Groningen verspreid op de internationale werelddovendag.
Ouderen aan de Knoppen. Dit is een publicatie over digitalisering, met ouderen gemaakt ten tijde van corona. Wat hebben ouderen nodig en hoe vinden ze de weg in een samenleving die steeds sneller digitaliseert. Deze digitale publicatie wordt jaarlijks geactualiseerd.
Director
Ik heb ruim 10 jaar werkervaring in het publieke domein. Ik werk als actieonderzoeker en adviseur bij veranderkundige vraagstukken. Mijn ervaring ligt bij samenwerkingsvraagstukken in de zorg en het sociaal domein. Ik omschrijf mezelf als energiek, gedreven en analytisch.
Ik werk graag – in een prettige open sfeer - aan verbetering en verandering. Samen puzzelen op taaie vraagstukken, waarbij ik er niet in geloof dat er maar een antwoord mogelijk is. Juist door vanuit een ‘whole system in the room-gedachte' het gesprek met elkaar te voeren, vanuit verschillende perspectieven een vraagstuk te belichten, te reflecteren op de dagelijkse praktijk, kunnen we komen tot verbeteringen of oplossingsrichtingen.
Ik probeer met een positieve insteek, plezier en aandacht voor de mensen met wie ik werk een beweging en/of verbinding te creëren bij complexe vragen en samenwerkingsissues.
Samen met elkaar aan opgaven werken. Met professionals en de groep personen om wie het gaat uitzoeken waarom ‘het gaat zoals het gaat’ en in de praktijk (kleine) verbeteringen doorvoeren en uitproberen.
Actieonderzoek vindt plaats in de praktijk met de volgende kenmerken:
• Participatief onderzoek. We benutten verschillende perspectieven op het vraagstuk
• Eigenaarschap bij de professionals
• Iteratie. We proberen en experimenteren, leren ervan en passen de inzichten direct toe. Learning by doing dus, volgens de cyclus plannen maken, uitvoeren, observeren, reflecteren, plan aanpassen, et cetera
• Reflectie in actie. We focussen hierin ook niet alleen op ‘wat kan beter’, maar juist ook ‘wat gaat goed’. We zijn ons bewust van onverwachte inzichten, resultaten
• Kennisontwikkeling naast directe vernieuwing. Actie-onderzoek levert concrete kennis en inzichten op, waardoor professionals meer van elkaar kunnen leren. Het bevordert het groepsleren
• Onderzoeker (outsider) en onderzochte (insider) samen. We zoeken samen naar waarom een aanpak of werkwijze wel of niet werkt.
Adviseur en trainer
Josette Dijksman is adviseur en trainer bij Q-Consult en ondersteund zorgorganisaties bij uiteenlopende vraagstukken op gebied van kwaliteit en veiligheid in de zorg. Door haar achtergrond als psycholoog weet zij altijd de juiste vragen te stellen en doet ze scherpe observaties.
Dit zet Josette onder meer in als zij organisaties begeleidt bij de uitvoering van interne audits of als zij in opdracht van zorgaanbieders in de keten calamiteitenonderzoeken en incidentanalyse uitvoert. Inzet van Josette is het oplossen van een probleem voor een cliënten- of patiëntengroep, deze te analyseren en een oplossing te vinden, voorzien van een gedegen verbeter-implementatieplan.
Als adviseur en actieonderzoeker bekijkt zij vraagstukken vanuit verschillende perspectieven. Door vragen te stellen met een kritische en analytische insteek, helpt zij organisaties op weg naar gedragen, duidelijke en vooral praktische oplossingen en resultaten.
Complexe vraagstukken, waarbij verschillende wensen, behoeften en belangen spelen pakt Josette met beide handen aan. Ze weet verschillende partijen te verbinden en zo samen te werken naar duurzame verandering in de praktijk.
De kritische en analytische blik die ik als psycholoog heb ontwikkeld en heb ingezet neem ik overal met mij mee. Vanaf het begin af aan heeft het mijn interesse gewekt om gedrag, cognitie en emotie op een wetenschappelijke manier te benaderen. Echter dit blijft een benadering en de wetenschappelijke bevindingen zijn vaak moeilijk toepasbaar in de praktijk.
Bij actieonderzoek draaien we dit om. We starten bij vragen uit de praktijk en gaan op zoek naar antwoorden en bevindingen middels wetenschappelijke onderzoeksmethoden. Actie onderzoek is voor mij de ideale manier om echt bij te dragen aan verbeteringen in de praktijk. Het vraagt om samenwerking tussen zorgverleners, patiënten/cliënten (en naasten) en onderzoekers om problemen uit de praktijk op te lossen.
Kwaliteitskeuken-receptenboek. (2016) De zorg verandert. Door de grootschalige hervormingen moeten we meer met minder doen. Dat vraagt om ‘anders met minder’ en meer sturen op resultaten. De Kwaliteitskeuken geeft inspiratie en praktische handvatten om kwaliteit weer van deze tijd te maken. In maart 2021 komt een de nieuwe editie van de kwaliteitskeuken uit. https://www.qconsult.nl/actueel/kwaliteitskeuken-receptenboek
Pionieren om te komen tot integrale zorg: de totaal benadering vanuit de missie van een fysiotherapeut (2018) Steeds meer zorgprofessionals zien het belang in van integrale zorg. Een pleidooi voor een bredere kijk en samenwerking tussen de verschillende zorgdisciplines bij het behandelen van patiënten op basis basis van een Triple Aim aanpak. https://www.qconsult.nl/actueel/pionieren-om-te-komen-tot-integrale-zorg
The influence of single versus combined interventions on the level of frailty in older adults with mild dementia.(2015) Master thesis. Psychologie. VU Amsterdam.
Senior adviseur
Mijn expertise ligt op het gebied van vraagstukken over de organisatie van zorg en ondersteuning aan kwetsbare ouderen thuis. Vanuit de betrokkenheid bij verschillende onderzoeken ben ik goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom deze doelgroep en ken ik de uitvoeringspraktijk goed. Met mijn enthousiasme voor de inhoud, gedrevenheid en interesse ben ik in staat om onafhankelijk op te treden en betrokkenen mee te nemen. Ik maak makkelijk contact met verschillende partijen en ben sensitief voor de omgeving waarin een vraag zich afspeelt.
Voorbeeldprojecten:
Om ouderen in staat te stellen op een goede en veilige manier langer thuis te wonen, kiezen wij voor een aanpak waarbij we samen met direct betrokkenen in de praktijk onderzoeken wat de vraagstukken zijn waar betrokken tegenaan lopen bij het opzetten, doorontwikkelen en bestendigen van lerende netwerken integrale zorg en ondersteuning rondom thuiswonende ouderen.
Actieonderzoek is een manier van onderzoeken die hier heel goed bij past. Actieonderzoek vindt plaats in de praktijk en heeft niet alleen een kennisdoelstelling maar ook een verander- of ontwikkeldoelstelling. Op basis hiervan zijn we in staat om (gericht experimenterend) veranderingen in de geboden ondersteuning en begeleiding van betrokkenen te realiseren. En doordat we zo ervaringen opdoen met andere manieren van begeleiding en ondersteuning aan betrokkenen voor het opzetten, doorontwikkelen en bestendigen van lerende netwerken, krijgen we inzicht in hoe ze werken, en met name in hoe de betrokken actoren hierin (kunnen) leren en veranderen.
Assistant Professor Patient Involvement
Carina Pittens is werkzaam als universitair docent op betrokkenheid van meerdere stakeholders (inclusief cliënten) in de gezondheidszorg, onderzoek en beleid. Haar expertise is gericht op kennis co-creatie, patiëntenparticipatie en leerprocessen. Ze heeft uitgebreide ervaring met kwalitatief en participatief onderzoek (waaronder actieonderzoek) en reflexief leren. Ze is betrokken geweest bij tal van (inter)nationale onderzoeksprojecten waar ze op verschillende domeinen de totstandkoming van betekenisvolle samenwerkingsverbanden (met aandacht voor cliëntenparticipatie) heeft gefaciliteerd en het effect daarvan heeft bestudeerd.
Daarnaast heeft ze twee jaar gewerkt bij Vilans (Kennisinstituut Langdurige Zorg) voor o.a. het programma Waardigheid en trots. Daarbij heeft ze een actieonderzoek geleid naar leiderschap in alle lagen van de verpleeghuisorganisaties (onderdeel van het kennisprogramma Waardigheid en trots), waarbij zij - met actieonderzoek - o.a. heeft gekeken naar de professionele verantwoordelijkheid van zorgmedewerkers (horizontaal leiderschap).
Ik vind actieonderzoek een erg passende methodologie die een praktijkvraag als uitgangspunt neemt en betrokkenen ondersteund bij het in gang zetten van veranderingen. Op gestructureerde wijze en in haalbare (tussen)stappen wordt gezamenlijk gewerkt aan duurzame verbeteringen. Alle betrokkenen – bijvoorbeeld partners uit een netwerk - werken samen aan een gemeenschappelijke vraag of probleem, waarbij door gezamenlijk leren en besluitvorming de praktijk wordt geoptimaliseerd.
Als actieonderzoeker heb ik een monitorings- en evaluatierol. Daarbij wordt steeds een continue leerspiraal doorlopen: (1) waarneming, (2) analyse, (3) reflectie en (4) (aanpassing van) activiteiten. Op basis van waarnemingen wordt samen met betrokkenen gekeken naar passende vervolgstappen. Hierbij ligt eigenaarschap steeds bij de betrokkenen. Zij gaan actief aan de slag met leren en verbeteren: elke activiteit is tegelijkertijd een interventie om reflecteren en leren gericht op verandering te bevorderen.
Voor het uitvoeren van actieonderzoek heb ik veel ervaring met de gevalideerde (actieonderzoek)methodiek van Reflexieve Monitoring in Actie.
Professor Participation & Diversity
Mijn ervaring en deskundigheid liggen op het terrein van participatief actieonderzoek. Ik begeleidde de betrokkenheid van ouderen en andere belanghebbenden om gezamenlijk onderzoek te doen. Onder meer binnen verzorgings- en verpleeghuizen, maar ook in de context van en met thuiswonende ouderen (waaronder Age-friendly city/ouderenvriendelijke wijk). Doel was steeds om partnerschap op te bouwen en samen onderzoek te doen om de praktijk van zorg nog beter af te stemmen op de behoeften en wensen van ouderen.
Actieonderzoek staat voor het leren van en reflecteren op participatieve acties ter verbetering van de zorgpraktijk. Participatie betekent dat alle betrokkenen, in dit geval huisartsen, wijkverpleegkundigen maar ook ouderen, belang hebben bij en van belang zijn voor het onderzoek. Het thema van onderzoek moet dus voor ieder belangwekkend zijn om er een zinvolle bijdrage aan te kunnen leveren.
Werken vanuit partnerschap staat en valt met een open, respectvolle en gelijkwaardige houding. Informele ontmoeting, oprechte interesse in elkaar en samen zoeken naar manieren om eventuele knelpunten op te lossen staan hierbij centraal. De onderzoeker is in dit proces eerder een facilitator dan expert, en zorgt voor de condities om samen onderzoek te doen.
Sociaal gerontoloog
Ik ben sociaal gerontoloog met expertise op het gebied van vitaliteit en goed ouder worden. Ik ben geïnteresseerd in hoe we de oude dag zinvol kunnen besteden en met uitdagingen zoals gezondheidsproblemen kunnen leren omgaan. Daarbij denk ik aan de veerkracht van ouderen zelf, maar ook aan de goede samenwerking met professionals die ouderen kunnen faciliteren, zonder de regie uit hun handen te nemen.
In mijn onderzoeksprojecten heb ik samen met ouderen gewerkt. 3 voorbeelden zijn:
Mijn streven is dat nieuwe initiatieven niet voor ouderen maar door en met ouderen worden ontwikkeld. Zo kunnen ouderen hun stem laten horen. Uit ervaring weet ik dat ideeën die door ouderen zelf worden gedragen de grootse kans van slagen hebben.
Mijn werkwijze is gebaseerd op participatief actieonderzoek (PAR). PAR betekent dat ouderen optreden als gelijkwaardige deelnemers, uitvoerders en eigenaren van het project. Zo kunnen ouderen onderzoeksvragen opstellen, zelf andere ouderen benaderen/interviewen en gezamenlijk de analyse uitvoeren. Ik ben dan een facilitator die meedenkt en, als dit nodig is, de resultaten opschrijft. Na afloop van het project kan dan het team doorgaan met activiteiten.
PAR is gebaseerd op een pluriformiteit van perspectieven die door alle deelnemende partijen worden gedragen. Daarbij is bijzondere aandacht nodig voor het vormen van een onderzoeksteam, waarin ouderen, onderzoekers en andere professionals samenwerken. Samen met de ouderen-onderzoekers doen we aanbevelingen om continuïteit van de veranderingen die het project op gang heeft gebracht te waarborgen.
Trainer Participatory Action Research
Madelon Eelderink is oprichter van 7Senses (2013) en gespecialiseerd in Participatory Action Research (PAR, actieonderzoek). Met 7Senses streeft ze naar het versneld behalen van de Sustainable Development Goals door diverse belanghebbenden rondom een vraagstuk op een andere manier met elkaar te laten samenwerken. Met PAR faciliteert zij de ‘community-up’ co-creatie van innovaties en oplossingen die passen bij de doelen en behoeften van alle belanghebbenden.
Haar fascinatie voor en ambities met PAR zijn ontstaan uit haar actieonderzoek in een afgelegen dorp in Guatemala naar (preventie van) kindersterfte, voor haar afstuderen International Public Health aan de VU in Amsterdam. Met lokale middelen wisten belanghebbenden dit complexe probleem aan te pakken en ontstond er lokaal een bijzondere, duurzame samenwerking die ook op andere domeinen tot mooie resultaten leidde.
Sinds 2013 voeren Madelon en haar team wereldwijd actieonderzoek uit op diverse onderwerpen, zoals armoede, onderwijs, natuurbescherming en volksgezondheid en begeleiden zij actieonderzoekers in diverse landen. Ook in Nederland voert Madelon met haar team actieonderzoek uit en begeleidt zij zulke trajecten, met name in de gezondheidszorg, het sociale domein en de energiesector.
Momenteel voert Madelon een PhD-traject uit voor de Universiteit Utrecht op de werkwijze en het effect van PAR in sociaal-ecologische systemen.
Actieonderzoek is voor mij dé manier om complexe vraagstukken aan te pakken. De manier waarop nieuwe innovatieve oplossingen ontstaan vanuit de gehele gemeenschap -waar ik als actieonderzoeker en de verschillende belanghebbenden afzonderlijk nooit aan gedacht zouden hebben - vind ik fascinerend. Ook word ik enorm blij van de positieve energie die ontstaat bij de betrokkenen en hoe het behalen van de eerste successen leidt tot meer vertrouwen, een betere samenwerking en nieuwe initiatieven. Dit is voor mij de motivatie geweest om een organisatie op te bouwen die zich richt op puur de methodiek van actieonderzoek en ik hoop dit voor de rest van mijn carrière te mogen blijven doen.
O.a. hoogleraar humanistisch geestelijke verzorging
In 2002 heb ik mijn eerste participatief actieonderzoek (PAR) uitgevoerd, naar gezond leven bij lage SES-ouderen van Nederlandse en Marokkaanse herkomst. In de projectgroep participeerden: 8 ouderen, een medewerker van de GGD Rotterdam, een medewerker van het toenmalige Transact en 3 onderzoekers van de Universiteit voor Humanistiek. Het project heb ik uitgevoerd met subsidie van ZonMw.
Daarna heb ik andere projecten geleid op dit terrein. Een paar voorbeelden:
Mijn interesse en expertise liggen vooral op het vlak van zorg en welzijn. Maar ik heb mijn actieonderzoekexpertise ook op andere terreinen ingezet. Participatie en samenwerking vind ik extra interessant. Hoe geef je deze principes vorm? Wat werkt daarin, hoe werkt dat en voor wie werkt het? En hoe kun je een wat stroeve samenwerking ontstroeven?
Ik zie het - als hoogleraar in de geestelijke verzorging - ook als mijn taak de ontwikkelingen op het terrein van bijvoorbeeld zingeving in de zorg, menswaardige zorg, en persoongerichte benaderingen met actieonderzoek te ondersteunen.
Actieonderzoek kent meerdere vormen. De variant waar ik het meest aansluiting bij zoek is participatief actieonderzoek. Dit type onderzoek dient namelijk meerdere doelen: kennisontwikkeling, ontwikkeling/verandering van de praktijk en de professionele ontwikkeling (leren of empowerment) van de deelnemers. De belangrijke vraag daarbij is altijd: participatie van wie, waarin, waartoe en hoe?
In elke fase of stap dient die vraag gesteld te worden; er is geen vaste stelregel of recept. Ook het cyclische karakter van actieonderzoek spreekt me aan: van te voren weet je niet waar je gaat uitkomen (designing the plane while flying it), hoewel er wel sprake is van de spreekwoordelijke stip op de horizon en de tools en competenties om daar als groep of netwerk samen naar toe te werken. ‘Het proces is evenzeer van belang als de uitkomst’ is een cliché, maar al te waar in actieonderzoek. Zeker als het doel is om samenwerking te bevorderen met het oog op goede en efficiënte zorg of ondersteuning, vindt de implementatie daarvan gaandeweg plaats. Tot slot drukt de beroemde uitspraak van Kurt Lewin uit wat mij zo aanspreekt in actieonderzoek: If you want to understand something, try to change it.
O.a. lector 'Wijkgerichte Zorg' bij Zuyd Hogeschool
Ik heb 25 jaar ervaring met het entameren, uitvoeren en begeleiden van praktijkgericht onderzoek in de ouderenzorg. Veel projecten zijn gericht op de identificatie van kwetsbare ouderen en het creëren van goede ondersteuningsstructuren. Soms ligt de focus op eerstelijns zorgprofessionals en in toenemende mate gaat het om meer integrale modellen op het snijvlak van zorg-welzijn-wonen en in de zorgketen.
Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn interprofessionele samenwerking, teamvorming en inzet van ondersteunende technologie. Onze projecten en innovatie-activiteiten zijn ingebed in netwerken waarin Zuyd Hogeschool en Universiteit Maastricht nauw samenwerken met zorgpartners en andere stakeholders: de academische werkplaats ouderenzorg Zuid-Limburg en Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT).
We hebben o.a. projecten afgerond naar proactieve zorg voor kwetsbare ouderen (NPO), transmurale zorgbrug, netwerkondersteuning voor personen met dementie, wmo-leergemeenschappen, interprofessionele samenwerking in de keten. Lopend onderzoek vindt o.a. plaats naar innoveren binnen zorgteams, verpleegkundig leiderschap in wijkteams, en buurtsteun initiatieven.
Kenmerkend voor actieonderzoek is voor mij dat het theorie en praktijk verbindt en altijd gericht is op het vinden van praktische oplossingen voor knelpunten in de praktijk. De vraag uit de praktijk staat steeds centraal. Het vereist nauwe samenwerking tussen betrokkenen die een gezamenlijk belang of gezamenlijke ambitie hebben, en uiteindelijk met de ontwikkelde oplossing aan de slag (blijven) gaan. De vormgeving van die samenwerking en de inbreng van elke partij (en het gevoel van mede-eigenaarschap) is dan ook cruciaal in actieonderzoek en vereist zorgvuldige aandacht. Tegelijkertijd moet ook systematisch naar een oplossing toegewerkt worden. De ervaring leert dat dit het beste kan gebeuren door in relatief korte cycli aan steeds betere oplossingen te werken (meermaals doorlopen van planning, actie, evaluatie en bijstellen voorlopige oplossing).
Lector 'Innoveren met Ouderen'
Ik ben lector aan hogeschool Windesheim. Het lectoraat heet 'Innoveren met Ouderen'. Dat drukt onze ambitie uit: het leven van oudere volwassenen verbeteren, sámen met hen. Ik ben psycholoog-sociaal gerontoloog en doe al meer dan 30 jaar onderzoek rond ouder worden. Ons lectoraat doet veel actieonderzoek dat zich richt op een betere kwaliteit van leven van ouderen - thuis, in een gezondheidscentrum, in een ziekenhuis of in een verpleeghuis.
De doelgroepen en co-onderzoekers lopen uiteen: van relatief gezonde ouderen tot ouderen met dementie en hun mantelzorgers. Wij zijn speciaal geïnteresseerd in ouderen met beperkte gezondheidsvaardigheden en migranten en we streven naar onderzoeksresultaten waar ouderen en professionals wat aan hebben: vooral verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en sociaal gerontologen. We ontwikkelden in co-creatie een aantal praktische tools, zoals bijvoorbeeld een handreiking methodisch casemanagement en een stappenplan Gezamenlijke Besluitvorming in complexe situaties.
In actieonderzoek binnen de ouderenzorg doen ouderen volwaardig mee. Dit type onderzoek gebruikt de expertise van ouderen zelf en van hun professionele en informele zorgverleners. Alle partijen leren van elkaar. Het onderzoek geeft zodoende ouderen de regie terug. Onze benadering is lokaal en/of regionaal ingestoken en is gebaseerd op Person centered care (McGormack; Practice Development), Design Thinking (Steen) en Participatory learning and action (O’Reilly-de Brun).
Onze onderzoekers zijn docent en coach. Waar mogelijk zetten we studenten in. Dit doen we om deze toekomstige professionals te trainen in de ontwikkeling en implementatie van zorginnovaties. Maar we zetten hen vooral in omdat hun bijdrage leidt tot duurzame verbeterresultaten. Participatie van ouderen en professionals in actieonderzoek vraagt om een respectvolle attitude, een methodische benadering en veel ervaring. We prijzen ons gelukkig dat we aan deze voorwaarden voldoen.
• Stoopendaal A, Strating M, Harps A, Smits C & Bal R. (2013). Met andere ogen: zorgverbetering en borging in het project Zorg voor beter regionaal. Kwaliteit in Zorg (nr. 4), p. 25-29.
• Finnema E, Smits C, Zwakhalen S. (red.) (2014). Verpleegkundige zorgverlening aan ouderen, derde, herziene druk. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
• Smits CHM, Harps-Timmerman A, Jukema JS, Stoopendaal A, Kamper AM, Strating MMH, Bal R. (2017). Sustainable care improvement programs supported by undergraduate health care education. Clinical nursing Studies, 5(3), DOI: 10.5430/xyz.v1n1p1
Projectleider
Tijdens mijn studie (psychologie) had ik vooral interesse in de ‘constructies’ die mensen zelf van de werkelijkheid maken. Wat vinden mensen zélf belangrijk? Hoe kijken ze tegen hun gezondheid aan? Ik heb een aantal jaren toegepast onderzoek in de zorg gedaan en een proefschrift geschreven over ‘gezondheidsbeleving’ bij 75+’ers. Omdat ik meer wilde bijdragen aan de praktijk ben ik in 1998 gestart met ARGO.
Hoe kom je van ‘meten’ naar ‘verbeteren’? Dat is de vraag mij bezighoudt en waar we bij ARGO antwoord op willen geven. Er wordt van alles gemeten, maar hoe zorg je ervoor dat verandering op gang komt?
Bij ARGO heb ik als projectleider veel expertise opgebouwd in opdrachten waarin onderzoek en verandering hand in hand gaan. Voor mij staat het gewenste doel van de opdrachtgever altijd op nummer 1. Door een aanpak op maat te maken en stakeholders te betrekken bij het onderzoek zorgen we ervoor dat al tijdens een onderzoek beweging op gang komt.
Projectleider/onderzoeker/adviseur
Ik ben als onderzoeker/projectleider inmiddels 20 jaar werkzaam bij ARGO BV. ARGO doet praktijkgericht onderzoek naar de (kwaliteit van) zorg. Sinds 2018 maakt ARGO deel uit van het FAITH consortium. Onze opdrachten komen voort uit vragen van professionals en/of patiëntgroepen en zijn gericht op kwaliteitsverbetering van de zorg. Vaak gaat het om kwaliteitsverbetering: hoe kunnen wij onze zorg en dienstverlening beter laten aansluiten op wensen en behoeften van onze cliënten. Samen met stakeholders (cliënten, medewerkers, management, etc.) verkennen we dmv kwalitatieve onderzoeksmethoden (focusgroepen, diepte-interviews, spiegelgesprekken, panelgesprekken, case-studies) de vraag en formuleren van daaruit samen oplossingen. Ik heb veel ervaring in de kleinschalige zorg (VG, VPH) maar ook in de samenwerking in zorg en ondersteuning aan kwetsbare ouderen.
In de kwaliteitstoetsing bij Thomashuizen werken we samen met vertegenwoordigers, medewerkers en zorgondernemers om de zorgverlening blijvend op hoog te houden niveau te houden. In een 2-jaarscyclus wordt gekeken hoe ingespeeld kan worden op de veranderingen (binnen en buiten de TH –setting).
Actieonderzoek is een uitstekend middel om de verbinding te leggen tussen wetenschap en praktijk: hoe kunnen wetenschappelijk gefundeerde inzichten, interventies, methoden worden vertaald in praktische oplossingen, werkwijzen, methoden die passen in een specifieke context: naar regio, doelgroep, sociale kaart. Die vertaling gebeurt niet achter het bureau, maar in co-creatie met direct betrokkenen.
adviseur/onderzoeker
Door mijn jarenlange ervaring als beleidsadviseur ketenzorg ben ik zeer bekend met samenwerkingsvraagstukken en het opzetten, vormgeven en evalueren van interventies. De laatste jaren heb ik me daarbij steeds meer gericht op onderzoek, onder andere de evaluatie van de implementatie van de Transmurale Zorgbrug in het IJsselland ziekenhuis. Er is hierbij uitgebreid onderzoek gedaan naar de implementatie, samenwerking en ervaringen van patiënten en familie en professionals. Op dit moment loopt dit onderzoek waarop ik hoop te promoveren nog. Omdat mijn visie is dat het in de wijk moet gebeuren heb ik een training gevolgd bij 7Senses als actieonderzoeker. Recent heb ik actieonderzoek gedaan in een netwerk ouderenzorg. Momenteel ben ik als actieonderzoeker bezig in een wijk van Den Haag binnen het programma Gelukkig en Gezond Den Haag. Ik werk met respect voor ieders inbreng, achtergrond en belang in een prettige sfeer aan verbinding en antwoorden op moeilijke vraagstukken.
Bij actieonderzoek gaat het om het creëren van positieve verandering vanuit de gemeenschap zelf, “Community up”. Het probleem wordt onderzocht wordt in de lokale context waarbij het probleem gezamenlijk gedefinieerd en onderzocht wordt door de belanghebbenden. De onderzoeksmethoden om alle perspectieven, talenten en succesfactoren in kaart te brengen worden hierbij creatief gekozen door belanghebbenden, professionals en burgers, samen. Hierdoor ontstaat zowel tijdens het onderzoek als bij het kiezen en uitvoeren van interventies breed draagvlak voor het bereiken van de gewenste verandering. Als actieonderzoeker faciliteer je het proces van co-creatie.
Lector(aat) Wederkerigheid in Leernetwerken
Inter- en multidisciplinaire leernetwerken van verschillende disciplines ten behoeve van goede zorg en welzijn van cliënten hebben mijn interesse. Succesvol en complementair samenwerken, vraagt van professionals dat zij het gezamenlijk belang zien voor cliëntgroepen. Als programma manager heb ik meer dan 10 jaar teams/leernetwerken begeleid bij het ontwikkelen en verbeteren van interdisciplinaire samenwerking. Hierbij benut ik nieuwe kennis en tools die onder andere ondersteunend zijn aan het formuleren en behalen van gezamenlijke doelen en het organiseren van de noodzakelijke condities.
Tijdens mijn promotieonderzoek (2006-2012) heb ik meer dan 90 leernetwerken onderwijs en gezondheidszorg onderzocht waardoor ik inzichten heb gecreëerd in het organiseren van succesvol gedrag (wederkerigheidsgedrag) bij professionals in netwerken. Recent bij het creëren en begeleiden van interdisciplinaire leernetwerken (totaal 50) in het project NetwerkZON2020: the H(ealth)factor voor kwetsbare doelgroepen. Mijn achtergrond: Verpleegkundige, Docent, Verplegingswetenschapper, Socioloog (gepromoveerd). Begeleiding onderzoeksprojecten (bachelor en master) en modulen interdisciplinair samenwerken en preventieve zorg.
Door actie onderzoek is het mogelijk om op systematische wijze professionals en de doelgroep om wie het gaat (indien mogelijk), met enige afstand inzicht te geven in hun functioneren.
Op basis van leervragen bij de professionals en hun (multi-disciplinaire) teams de zoektocht aangaan naar een oplossing voor een complex vraagstuk.
Teams en netwerken profiteren direct van kennis en tools van de onderzoeker en zullen ondersteuning ervaren bij het gezamenlijke leren. Krijgen inzicht in werkende principes en leren deze toe te passen..
Inzichten worden direct met collega’s besproken en geïntegreerd in samenwerkingsprocessen: plannen, uitvoeren, observeren, reflecteren en verbeteren.
Gedragsverandering van de groep kunnen worden toegepast, zichtbaar gemaakt en geëvalueerd. Omdat dit gebeurd vanuit wetenschappelijke inzichten zullen deze ook duurzaam effect hebben.
Lector Langdurige zorg en ondersteuning
Het lectoraat Langdurige zorg en ondersteuning van de HvA is op diverse manieren betrokken bij de opzet en uitvoering van praktijkgericht onderzoek op het terrein van de langdurige zorg en ondersteuning. De onderzoekers hebben allen kennis van en ervaring met onderzoek dat op vraag van het werkveld wordt ingezet rondom kwesties als samenwerking met en afstemming op informele zorg (incl. mantelzorg), bevordering sociale inclusie van mensen met een beperking of het realiseren van integrale zorg aan mensen met een langdurige zorgvraag. Bevordering van kwaliteit van leven dan de mensen de ondersteuningsbehoefte en hun naasten is daarbij het leidend uitgangspunt. Zie voor meer info: Lectoraat Langurige zorg en ondersteuning.
Onze ervaring leert dat onderzoek waarbij professionals en ervaringsdeskundigen niet vanaf het begin zijn betrokken bij opzet en uitvoering (te) vaak niet in de praktijk toepasbare resultaten oplevert. Daarnaast is het een enorme verrijking om bij het uitvoeren van onderzoek gebruik te kunnen maken van de kennis en ervaring van deze professionals en ervaringsdeskundigen. Dus niet alleen ‘nuttiger’, maar ook leuker!
Docent-onderzoeker
Ruben van Zelm is docent-onderzoeker aan de master Innovatie in Zorg en Welzijn en research fellow aan het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorg Beleid. De paraplu boven al zijn activiteiten is ‘kwaliteit, veiligheid en innovatie van zorgprocessen’. Ruben heeft jarenlange ervaring in analyseren en optimaliseren van de organisatie van zorgprocessen in zowel ziekenhuis- als ouderen zorg. Hierbij gebruikt hij onder andere zorgpaden en Lean management, sterk actiegerichte methoden.
In zijn rol als docent-onderzoeker begeleidt Ruben ‘trajectontwerpen voor evidence-based integrated care’: projecten die tot doel hebben een probleem voor een cliënten- of patiëntengroep te analyseren en een oplossing te vinden, voorzien van een gedegen implementatieplan en business case. Veel van deze projecten zijn gericht op ouderen. Ruben is tevens coördinator van de wetenschappelijke leerlijn en geeft o.a. de onderwijsmodules implementatie- en kennismanagement en kwaliteit en veiligheid van zorg.
Tijdens mijn promotieonderzoek voeren we een procesevaluatie uit van een kwaliteitsinitiatief in twaalf ziekenhuizen in vier Europese landen. Focus van het onderzoek is het begrijpen van de implementatieaanpak en -uitkomsten van zorgpaden in deze ziekenhuizen. Training- en evaluatiesessies met betrokken zorgverleners maken onderdeel uit van de methode.
Ik zie hoe belangrijk context is. Dat is voor mij, naast de actiegerichtheid en actieve participatie van de onderzoeker, de kern van actiegericht onderzoek. Van ‘proof of concept’ naar ‘proof in context’, gebruikmakend van zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksmethoden. Soms na, soms naast elkaar.
Actieonderzoek vraagt om samenwerking tussen zorgverleners, patiënten/cliënten (en naasten) en onderzoekers om actuele en reële problemen op te lossen: methodisch zoeken naar antwoorden op vragen!
Zelfstandig programma- en projectmanager, coach en adviseur
Na als verpleegkundige in verschillende takken van sport te hebben gewerkt (1e lijn, 2e lijn en als leidinggevende) heb ik mij de afgelopen 13 jaar meer gefocust op projectmanagement, coaching en advies in (kwetsbare) ouderenzorg, chronische zorg en kwaliteit&veiligheid. Rode draad in mijn werk is domeinoverstijgende samenwerking en procesverbetering. De vraag of behoefte van de burger of patient vormt steeds de kern van de vraagstukken waar ik mij mee bezig houd.
In het Nationaal Programma Ouderenzorg ben ik projectleider geweest van OM 3.0, proactieve en integrale ouderenzorg in alle wijken van de stad Utrecht, waarbij het medisch en sociaal domein nauw met elkaar samenwerkte in de zorg en ondersteuning voor kwetsbare ouderen.
In het landelijke Plan van Aanpak Kwetsbare Ouderen Thuis (onderdeel van het programma Langer Thuis) heb ik onderzoek gedaan naar de regionale ondersteuning van initiatieven die zorg en ondersteuning organiseren bij kwetsbare ouderen thuis. Tot slot coach ik als primair proces coach in het Waardigheid&Trots prgramma van VWS teams en teamleiders op de pijlers van het kwaliteitskader verpleeghuiszorg.
Voor verdere opleiding en ervaring zie: www.linkedin.com/in/angelienborgdorff
De kern van actieonderzoek ligt wat mij betreft altijd bij vragen uit de praktijk; door met de voeten in de klei te gaan staan en samen met de zorgverleners methodisch/cyclisch te onderzoeken wat men wil veranderen, hoe men dat wil doen en welke barrieres men daarbij tegenkomt. Van barrieres kun je namelijk leren. Als het allemaal zo eenvoudig was had de verandering allang plaatsgevonden.
Bij actieonderzoek ga ik uit van de kracht van de betrokken partners om samenwerken in netwerken verder te ontwikkelen. Leren door te doen en te reflecteren op dat wat je doet levert naar mijn idee het beste resultaat in veranderingsprocessen. Als actieonderzoeker ondersteun ik de uitvoerend projectleider(s) bij het faciliteren van dat leren en ontwikkelen door o.a. observatie, interviews, workshops, spiegelgesprekken en coaching on the job. De gekozen methodiek is afhankelijk van het onderwerp en doel van onderzoek en wordt altijd met de opdrachtgever bepaald.
Begeleidingskundige en docent HBO-SW
Sinds 1999 werk ik als supervisor, trainer, intervisor en coach in mijn eigen praktijk en als docent in het hoger beroepsonderwijs van Amsterdam. Tijdens de masteropleiding Begeleidingskunde ben ik geschoold in Actieonderzoek.
Relatie en verbinding met betrokkenen waarmee ik werk staan centraal in mijn begeleiding en onderzoekshouding. Ik heb een rugzak met verschillende (activerende) werkvormen en methodieken vanuit mijn sociaal pedagogische- en didactische achtergrond waardoor ik snel aansluiting vind bij diverse doelgroepen met verschillende achtergronden en verschillende manier van leren en veranderen.
De welzijnssector, onderwijs, het gevangeniswezen en de kinderopvang zijn voorbeelden van gebieden waar ik actieonderzoek heb mogen doen. Met studenten van de Hogeschool Inholland en de Hogeschool van Amsterdam heb ik verschillende wijkprojecten en onderzoek begeleid waaronder opdrachten vanuit verschillende wooncorporaties (Ymere, Stadgenoot en Rochdale) in samenwerking met de gemeente Amsterdam.
Reflectie, Leren, Systemisch werk en Diversiteit zijn onderwerpen die mij zowel professioneel als privé bezig houden. Ik probeer een steentje bij te dragen aan het bewustwordingsproces van mensen en sluit zoveel mogelijk aan bij de thema’s en vraag van de ander.
Sinds 1999 werk ik als supervisor, trainer, intervisor en coach in mijn eigen praktijk en als docent in het hoger beroepsonderwijs van Amsterdam. Tijdens de masteropleiding Begeleidingskunde ben ik geschoold in Actieonderzoek.
Relatie en verbinding met betrokkenen waarmee ik werk staan centraal in mijn begeleiding en onderzoekshouding. Ik heb een rugzak met verschillende (activerende) werkvormen en methodieken vanuit mijn sociaal pedagogische- en didactische achtergrond waardoor ik snel aansluiting vind bij diverse doelgroepen met verschillende achtergronden en verschillende manier van leren en veranderen.
De welzijnssector, onderwijs, het gevangeniswezen en de kinderopvang zijn voorbeelden van gebieden waar ik actieonderzoek heb mogen doen. Met studenten van de Hogeschool Inholland en de Hogeschool van Amsterdam heb ik verschillende wijkprojecten en onderzoek begeleid waaronder opdrachten vanuit verschillende wooncorporaties (Ymere, Stadgenoot en Rochdale) in samenwerking met de gemeente Amsterdam.
Reflectie, Leren, Systemisch werk en Diversiteit zijn onderwerpen die mij zowel professioneel als privé bezig houden. Ik probeer een steentje bij te dragen aan het bewustwordingsproces van mensen en sluit zoveel mogelijk aan bij de thema’s en vraag van de ander.
Onderzoeker (PhD), Projectleider
In 2007 maakte ik kennis met actieonderzoek en ik heb de manier van werken nooit meer losgelaten. Ik vind het een geweldige manier om kennisvergaring, praktijkverbeteriing en een leerproces voor alle betrokkenen te combineren. Mijn eerste actieonderzoek ging over samenwerking tussen verschillende professionals aan de hand van een actieonderzoek. Daarna heb ik verschillende actieonderzoekprojecten uitgevoerd, bijvoorboeeld naar netwerkgesprekken met mantelzorgers en onlangs in opdracht van het programma “Langer thuis” (VWS) naar wat en wie mensen nodig hebben om goed oud(er) te kunnen worden in de eigen wijk
In 2011 ontwikkelde ik samen met geisoleerde wijkbewonersmensen een methode waarin zij zich betekenisvol inzetten voor elkaar en de wijk: Vangnetwerken. In 2014 werd ik hierdoor ‘sociaal werker van het jaar ‘. Mijn promotie (actie)onderzoek richt zich op het beschrijven van de werkzame mechanismes van deze methode en hoe deze op andere plekken en door andere professionals kunnen worden toegepast.
De vorm van actieonderzoek waar ik mee werk is Exemplarisch Handelingsonderzoekeen vorm van participatief actieonderzoek (Coenen, 2012). Deze methode sluit aan bij de uitgangspunten van empowerment. Onderzochten/stakeholders worden gezien als mede-onderzoekers wiens ervaringsdeskundigheid van even groot belang is als de inbreng van de onderzoeker.
Het grote voordeel van actieonderzoek ten opzichte van ‘traditioneel onderzoek’ vind ik dat niet gewacht hoeft te worden op de uitkomsten van het onderzoek, voor het in de praktijk kan worden geïmplementeerd. Praktijkverbetering staat vanaf de start van het onderzoek centraal. Ook is er de mogelijkheid om tussentijds bij te sturen. Essentie is om samen met de betrokkenen te zoeken naar wat er in hun praktijk nodig is om verbeteringen te bewerkstelligen. In gezamenlijkheid worden de relevante thema’s bepaald en wordt gekozen op welk onderwerp een verbeterplan wordt opgezet en uitgevoerd. Ik vind het mooi om dat proces te kunnen begeleiden en vast te leggen.
Projectmedewerker
Als projectmedewerker van een samenwerkingsverband van Zorg- en Welzijnsopleidingen in Noord-Nederland begeleid, ondersteun en faciliteer ik interdisciplinaire leernetwerken, (grensoverstijgende) netwerkprojecten en regionale Platforms. Belangrijk hierbij is het verbinden van en schakelen tussen een groot aantal partners (het samenwerkingsverband bestaat uit 4 ROC’s en een Hbo-instelling; daarnaast zijn meer dan 120 zorg- en welzijnsinstellingen betrokken). Succesvolle en duurzame (interdisciplinaire) samenwerking vraagt van professionals dat zij het gezamenlijk belang zien voor cliëntgroepen. Door het inzetten van verschillende methodes en tools ondersteun ik in het opstellen van gezamenlijk doelen en het organiseren van de benodigde condities om deze doelen te behalen. Met een achtergrond in (vergelijkende) Onderwijskunde heb ik interesse in processen rondom gezamenlijk en interdisciplinair leren en werken; waarbij informeel en van elkaar leren mijn inziens een belangrijk onderdeel is.
Door actieonderzoek toe te passen worden professionals en teams in staat gesteld om inzicht te krijgen in eigen functioneren. Met het gemeenschappelijke doel en beoogde uitkomsten in oog stellen professionals en teams/netwerken leervragen op, waarbij zij samen op zoek gaan naar een oplossing voor complexe vraagstukken. De actieonderzoeker ondersteunt en begeleidt bij het prioriteren, reflecteren en implementeren/integreren van verandering. Daarnaast worden de professionals, teams en netwerken ondersteund bij gezamenlijk leren en leren zij de principes zelf toe te passen. Middels de processtappen ‘plannen, uitvoeren, observeren, reflecteren en verbeteren’ is het mogelijk om adaptief en flexibel te begeleiden: continu aansluiten bij en inspelen op leervragen en/of vraagstukken die op dat moment spelen.
Adviseur / onderzoeker
Door mijn brede ervaring binnen het sociaal domein en het steeds veranderende beleid ben ik zeer bekend met het opzetten, vormgeven en bijstellen van interventies en samenwerkingsverbanden. Het laatste jaar heb ik onderzoek verricht naar interventies om de tekorten in de jeugdhulp van een middelgrote gemeente te verminderen door optimaal gebruik te maken van de kennis van betrokken partijen en netwerk. Op dit moment hou ik mij bezig met onderzoek naar de implementatie van lokale coalities en samenwerkingsverbanden in het kader van eenzaamheid.
Het continue proces van bedenken, uitvoeren, evalueren en bijstellen bij actieonderzoek maakt het een sterk middel. Met plezier begeleid ik dergelijk proces zonder daarbij de mens achter het proces uit het oog te verliezen. Ik maak makkelijk contact met de betrokken partijen en ben sensitief voor de omgeving waar het proces zich afspeelt.
Een aantal van mijn recente relevante projecten met betrekking tot dit onderwerp zijn
• Onderzoek naar cultuur en organisatieveranderingen bij een zorginstelling
• Onderzoek naar jeugdzorgdossiers
• Onderzoek naar eenzaamheid en de gevolgen voor de stadsdelen in Den Haag
• Stakeholders mapping zorg en welzijn voor ‘welzijn in de wijk’
WWZ Haaglanden is een onderzoeks- en adviesbureau waarbij onze adviseurs altijd met de voeten in de klei staan. We geloven er in dat het belangrijk is om in co-creatie met onze opdrachtgevers en de betrokkenen, de opdracht samen aan te gaan. Hierbij is er continuruimte en tijd is voor reflectie op hetgeen reeds gedaan is en voor het bijstellen van de processen. Onze onderzoekers zijn gedurende het traject bewust van de veranderingen binnen de organisatie en de bijbehorende cultuur. Middels systematisch werken dragen zij bij aan veranderingen, vernieuwingen en evaluatie.
Adviseur / onderzoeker
Mijn interesse ligt bij het verbeteren van kwaliteit en klantgerichtheid in de zorg. Als kwaliteitsmanager help ik huisartspraktijken en zorginstellingen naar efficiënte zorgverlening door kritisch te kijken naar interne en externe processen en optimaal gebruik te maken van het netwerk en integrale samenwerking. Hierbij is ook het oordeel van de patiënt/cliënt zeer belangrijk. Door regelmatig onderzoek te doen (m.b.v. klanttevredenheidsonderzoek, 360 graden assessment en/of interviews) naar de ervaringen van klanten kunnen processen beter worden afgestemd op de wensen. Op deze manier worden veranderingen in de dienstverlening cyclisch getoetst en is snelle bijstelling van processen en regelmatige reflectie steeds mogelijk.
Een aantal van mijn recente relevante projecten met betrekking tot dit onderwerp zijn
• Onderzoek naar o.a. de processen binnen een gemeente m.b.t. de aanpak van verwarde personen
• Onderzoek naar vrijwilligerswerk onder jongeren
• Onderzoek naar de kwaliteit van complexe wondzorg onder artsen, apotheken en ziekenhuizen.
• Kwaliteitsmanagementtrajecten bij huisartspraktijken en zorginstellingen
WWZ Haaglanden is een onderzoeks- en adviesbureau waarbij onze adviseurs altijd met de voeten in de klei staan. We geloven er in dat het belangrijk is om in co-creatie met onze opdrachtgevers en de betrokkenen, de opdracht samen aan te gaan. Hierbij is er continuruimte en tijd is voor reflectie op hetgeen reeds gedaan is en voor het bijstellen van de processen.
Onze onderzoekers zijn gedurende het traject bewust van de veranderingen binnen de organisatie en de bijbehorende cultuur. Middels systematisch werken dragen zij bij aan veranderingen, vernieuwingen en evaluatie.
Universitair docent en onderzoeker Health Care Governance
Ik ben een ervaren kwalitatief onderzoeker met interesse in vraagstukken binnen zorg en welzijn. Of het nu gaat om nieuwe woonvormen voor ouderen, sociale steun voor ex-verslaafden, de inzet van vrijwilligers in verpleeghuizen, of het verminderen van regeldruk voor zorgprofessionals; ik ben altijd benieuwd naar het verhaal van de betrokkenen, hun behoeften en hoe onderzoek daaraan kan bijdragen. De afgelopen zeven jaar heb ik me gespecialiseerd in het samenspel tussen formele en informele zorg. Ik heb projecten gedaan in samenwerking met zorg- en welzijnsorganisaties, gemeenten en ministeries. Mijn onderzoek heeft een gedegen wetenschappelijke basis, gecombineerd met een duidelijke maatschappelijke relevantie. Zie voor meer informatie mijn persoonlijke website.
Bij klassiek onderzoek observeert en analyseert een onderzoeker de acties van anderen. Dergelijk onderzoek levert vaak aanbevelingen op, maar deze sluiten niet altijd aan bij de belevingswereld van de betrokkenen. Actieonderzoek verschilt hiervan. Voor mij is vooral belangrijk: 1) Je onderzoekt niet van een afstand, maar bent zelf betrokken bij de actie, je loopt en praat mee. Dat betekent dat je als onderzoeker dichter bij de praktijk komt te staan, én dat de (ervarings)experts uit de praktijk meer bij het onderzoek betrokken zijn. 2) Het onderzoek eindigt niet met een rapport met aanbevelingen, in plaats daarvan is er continue reflectie tijdens het proces. Wat gaat er al goed, wat kan er beter en wat is daar voor nodig? Ik zie het niet als mijn rol om een nieuw instrument te promoten, maar om ondersteuning te bieden en de juiste vragen te stellen, om zo samen tot nieuwe inzichten te komen.
Lector Verpleegkunde
Mijn interesse ligt in het methodisch verbeteren van zorgpraktijken met eindgebruikers (zorgvragers en professionals) en de ervaringen daarvan te delen met anderen (professionals en onderzoekers). Ik vind het heel belangrijk dat de innovaties gericht zijn op duurzame verbeteringen, waaraan zowel de professionals, de zorgvragers en de managers bijdragen en medeverantwoordelijk zijn. Ik ben vooral thuis in de traditie van Practice Development. In deze traditie is veel aandacht voor het ontwikkelen van een gedeelde aanpak, het behalen van concrete resultaten en het beïnvloeden van de cultuur. Ik heb daarin scholing gevolgd en beschik over een goed netwerk. Mijn expertise is ook het inrichten van verbeterprojecten samen met studenten. Relevante afgeronde projecten zijn ‘Regionaal Zorg voor Beter: Valpreventie in de ouderenzorg’ (ZonMw); ‘Casemanagement dementie’ (RAAK Publiek) en het lopende project ‘Intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg’ (RAAK Publiek).
Voor mij is actieonderzoek een onderzoeksbenadering waarin innovatie en kennisontwikkeling hand in hand gaan én waarin de eindgebruikers (van zorg: zowel vragers/burgers als professionals) bijdragen aan en medeverantwoordelijk zijn voor alle onderdelen van het onderzoeksproces. Hierin speelt de context (cultuur; opvattingen over goede zorg; faciliteiten en bemensing) een cruciale rol: zonder context geen bewijs en geen goede zorg. Ik hecht veel waarde aan het maken van afwegingen tussen ‘wat is voor deze groep professionals en zorgvragers wenselijk en doenbaar in het onderzoeksproces en de methodologische kwaliteit van het onderzoeksproces’. Mijn rol in dergelijk onderzoek zie ik vooral als facilitator en degene die ondersteuning biedt bij het opzetten van het onderzoek, de analyse van de data en de rapportage.
Lector
Lector Klantenperspectief in ondersteuning en zorg, Windesheim Flevoland. Begeleiding van actieonderzoek, met name in zorgcontext. Op het gebied van jeugdzorg zeer ervaren met participatief onderzoek met en door kinderen, jongeren en ouders. Vanuit het lectoraat coördineren we daarnaast de Flevo Academie Jeugd, die geheel op action learning is gebaseerd. Op het gebied van hersenletsel op dit moment coördinator van het NAH Kennisnetwerk Gewoon Bijzonder, dat draait om participatie van mensen met hersenletsel. We werken samen met mensen met hersenletsel op heel veel verschillende manieren: in het projectleidersoverleg, in het onderzoek, bij het verspreiden van resultaten, in een klankbordgroep. Binnen de ouderenzorg draait het leernetwerk wijkverpleegkundigen rondom de zorg voor ouderen. We onderzochten onder meer de inzet van techniek binnen de ouderenzorg, de ervaringen met zorg en ondersteuning bij complexe problematiek en de samenwerking tussen wijkteams en wijkverpleegkundigen; vanuit het perspectief van klanten. De uitkomsten vertalen we naar actionlearninglunches, lunches waarin aan de hand van methodieken uit het actieleren kennis wordt gedeeld en gezamenlijk wordt gekeken naar welke vervolgstappen nodig zijn.
Actieonderzoek begint bij een mensen die een gezamenlijk vraagstuk hebben en verbetering willen realiseren. Stakeholders werken samen om kennis te verzamelen en actie te ondernemen: ze zetten verandering in en verzamelen kennis over de uitwerking van die verandering. Zij gebruiken deze kennis om gaandeweg bij te stellen. Actieonderzoek wordt uitgevoerd samen met de mensen waar het onderzoek over gaat, waardoor zij zelf direct de kennis en veranderingen mee ontwikkelen. In 3 zinnen: 1) In elke situatie anders en op maat 2) Iedereen doet mee op zijn of haar manier 3) Verbinding van onderzoek en verandering geeft veel energie.
Docent-onderzoeker bij lectoraat Innovatie in de Care
In de rol van docent-onderzoeker onderzocht ik van 2000 tot 2002 de interventies van casemanagers ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg.
In 2002 participeerde ik in een onderzoek naar het methodisch werken van casemanagers dementiezorg - samen met collega-onderzoekers van Hogeschool Windesheim - volgens de onderzoeksmethodologie practice-development. Dit heeft geresulteerd in een werkmethodiek. In deze werkmethodiek is een netwerkanalysetool ontwikkeld die nu verder ontwikkeld wordt tot een app die het netwerkgericht werken van hulpverleners faciliteert.
In 2016 startte ik een onderzoek rond het thema 'normatieve professionalisering'. Dit is een traject waarin collectief en actief geleerd wordt en waarin uiteenlopende kennisbronnen worden gebruikt om vanuit de bestaande kennis - in co-creatie - tot nieuwe ‘praktijkkennis’ te komen. Op dit moment onderzoek ik de interventie 'Plezierige activiteiten’.
Ik zie actieonderzoek als een vorm van handelingsonderzoek. Dit onderzoek naar handelen vindt plaats in de beroepspraktijk waarbij de interactie binnen die beroepspraktijk centraal staat.
Doel van actieonderzoek is het verbeteren van het handelen in de praktijk. Dit betekent dat een aantal processen sterk met elkaar zijn verweven: Onderzoek, zelfonderzoek/reflectie en leren. Dit maakt dat dialoog en systematische reflectie een belangrijk onderdeel vormen van dit soort onderzoek.
Hierbij worden uiteenlopende kennisbronnen aangesproken: reguliere bronnen van evidence en andere vormen van kennis. Denk hierbij aan praktische, morele of emotionele kennis. In actieonderzoek worden deze kennisbronnen toegankelijk gemaakt en meegenomen in praktijkontwikkeling.
Gepromoveerd onderzoeker
Als gezondheidswetenschapper en gepromoveerd onderzoeker (promotie 2015) bij de vakgroep Huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht (deelprogramma Implementation of evidence) gaan mijn interesse en aandacht uit naar ondersteuning van interprofessionele samenwerking in de eerstelijnszorg. Vanuit concrete vragen en behoeften uit de praktijk bereid ik een (actie)onderzoekplan voor, om dit vervolgens samen met de praktijk uit te voeren en het proces en uitkomsten te evalueren. Voorbeelden: opzet van een eerstelijns zorgnetwerk, evaluatie van de implementatie van een transmurale zorgbrug voor ouderen in verschillende regio’s, een interprofessionele, wijkgerichte aanpak voor onrust bij ouderen ontwikkelen.
In het programma Limburg Meet - gericht op slimmer meten voor een betere gezondheid en zorg - faciliteer en onderzoek ik co-creatie in projecten waarin onderzoekers, patiënten/burgers, zorginstellingen en bedrijven samenwerken aan zorginnovaties. Hierdoor heb ik een brede expertise over de inzet van co-creatie-methodieken waarbij mensen van diverse achtergronden samen iets ontwikkelen. In actieonderzoeken zijn deze methodieken goed toe te passen.
Actieonderzoek betekent in een gezamenlijk, open, actief en creatief proces iets ontwikkelen en evalueren dat waardevol is voor de praktijk. Mensen uit de lokale context blijven probleemeigenaar en leren van elkaar gedurende het proces. Actieonderzoek is dus ook meteen een middel om te leren samenwerken.
Actieonderzoek betekent dat zowel ouderen, hun naasten en professionals die bij de dagelijkse zorg betrokken zijn, participeren in alle fasen van een verbeterproject. Bij het stellen van de prioriteiten en het opstellen van een plan tot en met de uitvoering en evaluatie. Binnen Design Thinking en in de wereld van business en marketing zijn hier allerlei bruikbare methodieken voor.
De rol van de onderzoeker is om het gezamenlijk ontwikkelproces te faciliteren, de methodische aanpak te borgen en met een helikopterview te kunnen blijven kijken naar de overall lessen die uit verschillende projecten en settings kunnen worden geleerd.
Onderzoeker
Ik ben onderzoeker bij de onderzoeksgroep Zorg en Welzijn van NHL Stenden Hogeschool. Ik ben opgeleid aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hier heb ik de opleiding Andragogiek gedaan - een opleiding waarin actieonderzoek een prominente plaats heeft. Ik heb ruime ervaring met kwalitatief en participatief onderzoek. Als (actie)onderzoeker heb ik ervaring met ouderen met een verstandelijke beperking, kwetsbare ouderen, kinderen en jongeren. Ik heb deze onderzoeken uitgevoerd in ouderenzorg, verslavingszorg, en vanuit patiëntparticipatie.
Mijn interesse en expertise liggen vooral op het vlak van zorg en welzijn, met nadruk op ouderen. Projecten waar ik mij mee bezig heb gehouden als (actie)onderzoeker zijn gericht op de kwaliteit van zorg vanuit zowel patiëntperspectief (ouderen en kinderen) als vanuit professional-perspectief. In deze projecten werd in een iteratief proces gewerkt aan kwaliteit van zorg, het uitvoeren van participatief onderzoek en de implementatie van de resultaten. Momenteel ben ik bezig met de afronding van mijn promotieonderzoek dat is gericht op ouderen met een verstandelijke beperking en dementie.
Actieonderzoek is voor mij een manier om te komen tot een duurzame verandering. Het is bij een uitstek een manier om vanuit een praktijkvraag bij te dragen aan een verandering die voor de betrokkenen bruikbaar is, zowel voor professionals als voor patiënten of cliënten. Door actieonderzoek wordt er op verschillende niveaus gewerkt aan ontwikkeling en verandering: het generen van kennis, verandering van de praktijk en (professionele) ontwikkeling van de deelnemers. Doordat het onderzoek wordt uitgevoerd door de deelnemers zelf ontstaat er draagvlak voor verandering en implementatie van de uitkomsten en/of oplossingen. Na uitvoering van het onderzoek kunnen de deelnemers zelf verder met de resultaten en dragen zij zorg voor borging binnen de organisatie.
De verandering van de praktijk ontstaat niet pas na afronding, maar is een proces dat zich voordoet tijdens het onderzoek. Dit komt doordat de deelnemers zich bewust worden van hun eigen handelen, nieuwe ideeën opdoen en in het iteratieve proces ook met tussentijdse resultaten meteen aan de slag gaan.
Associate lector bij NHL Stenden en adviseur Kwaliteit en Innovatie bij Noorderbreedte
Ik ben associate lector ‘Ouderen met psychische problemen’ bij NHL Stenden, en Adviseur Kwaliteit en Innovatie bij ouderenzorgorganisatie Noorderbreedte. Ik heb veel ervaring in de (ouderen)zorg, en heb mijn werk altijd gecombineerd met het doen en begeleiden van onderzoek. Het gaat hierbij om kwetsbare ouderen en om het omgaan met probleemgedrag binnen diverse sectoren. Samenwerking en het leggen van verbindingen tussen professionele zorg, de zorgorganisatie en onderzoek vormen mijn expertise.
Projecten waar ik mij momenteel mee bezighoud als trekker of als participerend onderzoeker richten zich o.a. op het creëren van een onderzoeksklimaat op alle professionele niveaus en de cyclus 'kwaliteit van zorg – onderzoek – implementatie onderzoeksresultaten'. Ik ben ook betrokken bij actieonderzoek dat is gericht op de invloed van contextfactoren op het omgaan met probleemgedrag en bij actieonderzoek dat zich richt op het realiseren van dagbesteding bij ouderen, waarbij de eigen regie van de cliënt voorop staat.
Actieonderzoek verbindt voor mij optimaal de praktijk met onderzoek. Niet alleen staat de vraag van (medewerkers uit) de praktijk centraal, maar medewerkers doen feitelijk zelf het onderzoek of nemen zelf actief deel aan het onderzoek. Tijdens het onderzoek ontwikkel je met elkaar welke kant het op gaat met de uitvoering van het onderzoek om optimale resultaten te behalen voor de praktijk zelf.
De verbetering van de praktijk, het verminderen van de voorgedragen problematiek doet zich ook al voor tijdens het onderzoek zelf. Dit komt doordat de deelnemers zich bewust worden van hun eigen handelen, nieuwe ideeën en handvatten genereren en gelijk met tussentijdse resultaten aan de slag gaan. Actieonderzoek enthousiasmeert. Het implementeren van de uitkomsten van het onderzoek kan beter verlopen omdat men zelf al betrokken en verantwoordelijk was voor het onderzoek en de uitkomsten ervan. Hierdoor ontstaat draagvlak voor de implementatie.
Docent-onderzoeker
Sinds 7 jaar ben ik docent-onderzoeker bij de NHL Stenden en de opleiding Verpleegkunde. De rode lijn in mijn werkzaamheden - nu en in het verleden - was en is altijd de kwaliteit van zorg vanuit patiënten- en/of cliëntenperspectief. Als post-doc-onderzoeker ben ik betrokken bij het FAITH-consortium en - meer specifiek - bij het onderzoek naar frailty en het perspectief van ouderen daarop.
Daarnaast ben ik betrokken bij diverse onderzoeks- en onderwijsontwikkelprojecten die gaan over ouderenzorg, de psychiatrie of het sociale domein. Door de jaren heen heb ik veel ervaring opgedaan met zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek en met praktijkonderzoek en toegepast onderzoek. Ik deed dit als trekker van een project of als participerend onderzoeker. Ik ben goed in staat de vraag-achter-de-vraag te achterhalen en onderzoek zo te vertalen dat het ook voor leken begrijpelijk is.
Actieonderzoek is voor mij een mooie manier om een probleem of vraag vanuit de praktijk met de praktijk te onderzoeken en te komen tot concrete veranderingen. Het verbindt vaak de doeners met de denkers en levert inzichten op over hoe een groep mensen samenwerkt en samen leert. Mensen die participeren krijgen vaak een beter inzicht in hun eigen rol en ontwikkeling. Actieonderzoek is ook een manier om de mythe van onderzoek dat het altijd groot en moeilijk moet zijn te ontkrachten. Zo is de kans groter dat er meer draagvlak is voor het onderzoek en de resultaten en dat men sneller zelf actieonderzoek inzet in de toekomst.
Huisarts Velp en senior onderzoeker bij afdelingen Geriatrie en Eerstelijnsgeneeskunde
Ik ben huisarts in Velp - een van de meest vergrijsde dorpen in Nederland. Daarnaast ben ik senior onderzoeker bij de afdelingen Geriatrie en Eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc. Mijn onderzoeksgebied betreft de verbetering van integrale eerstelijnszorg voor ouderen - in het bijzonder mensen met dementie en hun mantelzorgers. Ik richt mij daarbij primair op de ondersteuning van hulpverleners in het zo goed mogelijk vormgeven van deze zorg, bij voorkeur in afstemming met elkaar.
In mijn promotieonderzoek onderzocht ik het effect van een training voor huisartsen en praktijkondersteuners over dementie. Andere onderzoeksthema’s waren screening op kwetsbaarheid, multidisciplinaire samenwerking via een digitale overlegtafel en verbetering van transmurale oncologische ouderenzorg.
Op dit moment werk ik aan onderzoeksprojecten over (eerstelijns) interprofessionele samenwerking (DementieNet), advance care planning in de eerstelijn (Memorabel-project Decidem) en de relatie tussen sociale gezondheid en dementie. De brug tussen wetenschap en praktijk sla ik door mee te werken aan de totstandkoming van diverse Nederlandse dementierichtlijnen.
Wat voor mij belangrijk is voor de uitvoering van actieonderzoek is dat de doelgroep niet alleen gehoord wordt, maar ook wezenlijk betrokken is bij doorontwikkelingen en evaluatie van de implementatie(processen). Daarnaast vind ik het belangrijk ervoor te waken dat vooringenomenheid door het onderzoeksteam over hoe een te ontwikkelen dienst, product of zorgproces eruit zou moeten zien zoveel mogelijk wordt vermeden. Dit vergroot in mijn ogen de kansen op betere aansluiting bij de doelgroep en daarmee op een duurzamere en brede implementatie. Ik zie mijn eigen rol hierin als bewaker van deze waarden, maar ook als steller van kritische vragen en inbrenger van praktijkverhalen als voeding en toetsing van het proces.
Docent en programmaleider professionele ontwikkeling
Ik werk sinds 2001 als docent-onderzoeker bij Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid - en ik ben van huis uit (intensive care) verpleegkundige. Sinds 2002 ben ik lid van het lectoraat en in deze functie actief in onderwijs, onderzoek en in projecten die gericht zijn op evidence-based practice, professionele ontwikkeling, ontwikkeling van de beroepspraktijk, persoonsgerichte praktijkvoering en (vakinhoudelijk) leiderschap.
Ik heb ervaring in het (bege)leiden van kwantitatief en kwalitatief onderzoek en van actieonderzoek. In 2014 ben ik gepromoveerd op een actieonderzoek over persoonsgericht leiderschap.
Persoonsgerichte praktijkvoering is de focus van het lectoraat en dat definiëren wij als het voortdurend samen vormgeven van relaties en structuren binnen zorg-, leer- en werkomgevingen. En dat op zo'n manier dat eigen regie en waardigheid van alle betrokkenen worden gerealiseerd. Mijn interesse ligt in het co-creëren van omgevingen waarin zorgvragers (en familie) en professionals tot hun recht komen. Huidige projecten zijn o.a.:
Actieonderzoek is leren door veranderen. Mijn voorkeur is een participatieve benadering – met en voor belanghebbenden (professionals, cliënten en familie). De basisstructuur is: plannen, doen, observeren en reflecteren. Na een oriëntatiefase word(t)(en) een of meerdere actieplan(nen) opgesteld en uitgevoerd. Dan worden de gevolgen onderzocht en de groep reflecteert op de betekenis en wenselijkheid voordat nieuwe acties worden gepland.
Deze 3 kernopvattingen hebben invloed op hoe ik in actieonderzoek sta:
Universitair docent Zorgethiek en Beleid
Sinds 2013 ben ik universitair docent Zorgethiek en Beleid aan de Universiteit voor Humanistiek en geef ik o.a. les in zorgethiek en kwalitatieve onderzoeksmethoden aan verschillende zorgprofessionals. Daarnaast ben ik als onderzoeker betrokken (geweest) bij meerdere onderzoeken in zorg en welzijn. Een van die onderzoeken was mijn promotieonderzoek naar goede zorg met technologie in de langdurige zorg. Daarnaast ben ik betrokken geweest bij een responsief onderzoek naar de waardigheid van kwetsbare Utrechters (i.s.m. de Gemeente Utrecht) en bij een actieonderzoek naar vrijheidsbeperkingen in de ouderenzorg (i.s.m. het VUmc). Verder was ik onderzoeker bij een responsief onderzoek naar onbegrepen gedrag van mensen met een ernstig verstandelijke beperking (i.s.m. het VUmc en het CCE).
Als onderzoeker én vader van een meervoudig gehandicapt zoontje heb ik affiniteit met (de zorgpraktijk van) mensen met langdurige/chronische beperkingen. Hierbij heb ik specifieke aandacht voor kwetsbaarheid en verschillende vormen van kennis, waaronder ervaringskennis. Ik gebruik vaak verschillende manieren om onderzoek te doen. Actieonderzoek is in mijn optiek slechts één manier. Door kritisch te kijken naar de verschillende elementen die in sociale praktijken een rol spelen - inclusief de specifieke rol van ervaringskennis van chronisch zieke patiënten - beoog ik met mijn onderzoek uiteindelijk het partnerschap met patiënten en cliënten te stimuleren en te verbeteren.
Het mooie aan actieonderzoek is dat het (vaak) beter de details van de alledaagse problematiek van mensen in de (zorg)praktijk blootlegt dan dan dat enquêtes of andere klassieke methoden dat doen. Dat heeft deels te maken met het feit dat kennis bij actieonderzoek ‘gedemocratiseerd’ is: de onderzoeker laat de gemeenschap of praktijk waarin hij onderzoek doet net zo veel meedoen en meedenken en geeft de gemeenschap dezelfde status als iemand met een meer academische achtergrond.
Als onderzoeker kun je volgens mij niet zeggen dat je verantwoordelijkheid stopt bij het opleveren van wetenschappelijke kennis - als je je begeeft op terreinen als zorg en welzijn en daar onderzoek doet dat zich richt op verandering. Je signaleert problemen en die onderzoek je om tot oplossingen te komen. Daarbij vraag je mensen tijd vrij te maken voor een onderzoek. Je hebt in mijn ogen dan een verantwoordelijkheid om te kijken hoe je deze kennis optimaal benut.
Actieonderzoek laat goed de 'rommelige kant' van onderzoek doen zien. Het verschil tussen de schijnbare rechtlijnigheid van onderzoek in onderzoeksverslagen en/of -artikelen en de daadwerkelijke praktijk is vaak groot. Bij (gedegen) actieonderzoek is de onderzoeker daar heel open over.
Lid lectoraat Persoonsgerichte Praktijkvoering
Famke van Lieshout is verpleegkundige, gezondheidswetenschapper en docent-onderzoeker. In 2013 promoveerde zij aan de University of Ulster (UK) op een studie die gericht was op het complexe samenspel tussen de actieonderzoeker en de context en hoe deze hierin het best begeleid kan worden.
Haar interesses zijn faciliteren en leiderschap in transformationele processen, de waarde van systems of support binnen dergelijke processen en persoonsgerichte methoden van werken. Verder is zij gepassioneerd over het gebruik van kunst, creativiteit en verhalen bij het doen van onderzoek en het ontwikkelen van gezondheidszorg-contexten.
Famke faciliteert een actieonderzoek binnen een zorginnovatiecentrum (ZIC), begeleidt BA- en MA-afstudeerprojecten met actiegerichte onderzoekdesigns en is mede-ontwikkelaar van de landelijke leergang actieonderzoek/ ontwerponderzoek. Zij geeft verder diverse trainingen en cursussen over actieonderzoek. Ook is zij bij Fontys kartrekker van de ontwikkeling van een leeromgeving voor hbo-docenten die MA-studenten begeleiden bij het doen van actieonderzoek.
Ik benader participatief actieonderzoek vanuit een relationeel-constructionistisch en kritisch-emancipatoir perspectief. Dat houdt in dat deze vorm van onderzoek gekenmerkt wordt door een relationeel proces van betekenisgeving waarbij belanghebbenden gezamenlijk een praktijk vormen en hervormen en waar de uitkomst niet van te voren vaststaat.
Er wordt een drieledig doel na gestreefd: praktijkontwikkeling/ verbetering, van elkaar leren en professionele groei en kennisontwikkeling. Een diversiteit van onderzoeksmethoden kan ingezet worden in diverse fasen van het onderzoek om antwoorden te verkrijgen op verschillende vragen die gedurende het proces geformuleerd worden.
Het gebruik van verhalen en creatieve kunstvormen worden actief ingezet om belichaamde kennis tastbaar te maken en om hier woorden aan te geven. Persoonsgerichtheid is een belangrijk principe (uitgangspunt) dat mij richting geeft in hoe ik - als onderzoeker, facilitator van leren en ontwikkelen en ook actor - in relatie sta tot anderen en omgekeerd.
Huisarts en universitair hoofddocent aan de vakgroep Huisartsgeneeskunde
Ik ben praktiserend huisarts en universitair hoofddocent (UHD) aan de vakgroep Huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht. Mijn aandachtsgebied is het beter interprofessioneel leren samenwerken in de praktijk. In de praktijk ben ik oprichter van een interprofessioneel zorgnetwerk voor alle ouderen in de wijk. Daarin werken huisartsen, paramedici, apotheker, thuiszorg en intramurale ouderenzorg samen om onze zorg voortdurend te verbeteren. Dat doen we door gesignaleerde verbeterpunten projectmatig op te pakken. Het zorgnetwerk werkt nauw samen met burgerinitiatieven in de wijk en de gemeente/ sociaal domein.
Als UHD begeleidde ik verschillende actieonderzoekstrajecten, zoals naar het opstellen van een gezamenlijk zorgplan voor ouderen binnen de eerste lijn. De lessen uit deze projecten worden inmiddels toegepast en verder ontwikkeld in verschillende settings, waaronder het sociale domein. Onze groep bestaat uit professionals, docenten en wetenschappers vanuit zowel mbo, hbo als wo en heeft expertise in o.a. interprofessioneel leren/samenwerken in zorg en welzijn, ontwerpgerichte werkvormen, onderwijskunde en veranderkunde.
Het uitgangspunt in actieonderzoek zijn de verbeterpunten uit de dagelijkse praktijk. Samen met andere professionals en de doelgroep ouderen worden deze op een systematische manier opgepakt. Op die manier wordt gebouwd aan een lerende cultuur. De zorg is voortdurend in ontwikkeling. Dit vraagt van zorg en sociaal domein dat zij functioneren als lerende netwerken, waarin ruimte en handvatten zijn voor kritisch reflecteren, uitproberen en evalueren.
Actieonderzoek draagt bij aan het vormgeven van dergelijke netwerken. Het mooie is dat samenwerken aan concrete, praktijkrelevante, verbeteringen niet alleen een doel is. Mijn ervaring is dat het tegelijk een middel is om de onderlinge samenwerking binnen organisatie of netwerk te versterken. In actieonderzoek vind ik het belangrijk dat het wiel niet steeds zelf wordt uitgevonden, maar dat we ook leren van best practices elders. Verder staat voor mij centraal dat praktijkervaring wordt gecombineerd met een stevige vakinhoudelijke, methodologische, onderwijskundige en veranderkundige basis.
Innovatieleider (o.a.)
Evert Jan houdt zich al jaren bezig met andere manieren van samenwerken, bijvoorbeeld zonder hiërarchie of aansturing. Hij schreef daar verschillende boeken over en geeft geregeld lezingen. Evert Jan ontdekte participatief actieonderzoek als de ideale methodiek om een dergelijke vorm van samenwerking op gang te brengen en sloot zich om die reden aan bij 7Senses.
Vanuit 7Senses is Evert Jan betrokken bij uiteenlopende actieonderzoeken, waaronder het actieonderzoek gericht op eenzame ouderen in de Utrechtse wijken Ondiep en Pijlsweerd, woongeluk in de L-flat in Zeist, het betrekken van de Zeister bevolking bij verduurzaming (Samen Duurzaam Zeist) en het redden van het koraal in het Nederlands deel van het Caraïbisch gebied.
Actieonderzoek begeleidt een gemeenschap bij het vinden van hun gemeenschappelijke wil en vervolgens bij het ontwikkelen van gemeenschappelijk gedragen doelen en acties op basis van die gemeenschappelijke wil. Door binnen een gemeenschap uiteenlopende perspectieven op thema’s, problemen en oplossingen te onderzoeken en inzichtelijk te maken voor de verschillende belanghebbenden en daar vervolgens een dialoog over te faciliteren, zien betrokkenen raakvlakken en ontdekken ze waar hun verschillende belangen aansluiten en hoe ze op elkaars ideeën kunnen doorbouwen. Doordat ze daar vervolgens zelf gezamenlijke actieplannen op definiëren, ontstaat verbinding en gedeeld eigenaarschap. Actieonderzoek leidt tot oplossingen die anders nooit gevonden zouden worden.
Senior onderzoeker en projectleider
Na de opleidingen Fysiotherapie en Bewegingswetenschappen heb ik 12 jaar gewerkt als onderzoeker bij het Leefstijl Trainingscentrum. Ik deed daar een vorm van participatief onderzoek naar de ontwikkeling en effectiviteit van leefstijltrainingen voor mensen met chronische aspecifieke lichamelijke klachten en ben in 2005 gepromoveerd op dit onderzoek.
Ik werk nu als senior onderzoeker bij TGO met als aandachtsgebied Autisme Spectrum Stoornissen en maatschappelijke participatie, onder andere in de door ZonMw ondersteunde Academische Werkplaats Autisme. In mijn rol als projectleider van projecten bij Toegepast GezondheidsOnderzoek - onder andere van de door ZonMw gefinancierde projecten ‘De Sensatie van een Goed Leven’ en ‘WerkWeb-Autisme’, in mijn promotietraject, een project in Zuid-Oost Azië rondom programma’s voor hypertensie en diabetes en bij verschillende projecten bij Zorggroep Alliade (ouderenzorg en verstandelijk gehandicaptenzorg) - verbind ik praktijk en wetenschap met actieonderzoek. Ik heb vooral ruime ervaring en expertise met het toepassen van onderzoeksresultaten in de praktijk.
In actieonderzoek in de zorg werken de mensen waar het om gaat in het onderzoek nauw samen met onderzoekers aan een gezamenlijk doel: verbeteren van de kwaliteit van die zorg. Ervaringskennis, professionele kennis en wetenschappelijke kennis zijn gelijkwaardig in dit onderzoek en worden bij elkaar gebracht om programma’s/interventies/behandelingen te ontwikkelen en/of te verbeteren, al gaandeweg het onderzoek. Gevonden (tussen)resultaten over bijvoorbeeld achtergronden van succes- en faalfactoren van (implementatie van) het programma in het onderzoek, leiden direct tot aanpassingen van de te onderzoeken praktijk – actie dus.
Voor actieonderzoek is het heel belangrijk om in het betrokken netwerk een veilige en prettige werksfeer te ontwikkelen, zodat op gelijkwaardige wijze kan worden gecommuniceerd. Dat is essentieel om bovenstaande te bewerkstelligen. Daarvoor is regelmatig contact nodig: fysieke bijeenkomsten waarin iedereen elkaar kan ontmoeten en in een open dialoog van gedachten kan wisselen over de relevante onderwerpen voor het project.
• Op de website van het Kennisplein Gehandicaptensector zijn de tussenresultaten en -producten te vinden van ‘De Sensatie van een Goed Leven’ (project is 2 jaar bezig en loopt nog tot en met 2020).
• Landsman J, Brouwer S, Vervoort J. (2017) Eigen regie voor opleiding en werk: Zelfmanagement-instrument voor mensen met een autisme spectrum stoornis: ontwikkeling, blauwdruk en implementatieplan. 1-Mar-2017 Utrecht: Arbeidsdeskundig Kenniscentrum. ISBN 978-90-367-9658-3 . Dit onderzoek is de basis voor het project ‘WerkWeb-Autisme’ (1 jaar bezig, nog 1,5 jaar te gaan en lancering 2 april 2019). Op deze website staat hierover meer informatie.
• Landsman (2005) Proefschrift: “Building an effective short healthpromotion intervention”. Faculteit Medische Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen.
Associate Professor
Principal investigator van een aantal promotieonderzoeken waarin actieonderzoek is toegepast. Het betrof onderzoek naar de invoering van QuattroZorg voor CVRM in de huisartspraktijk in achterstandswijken, evaluatie van 69 samenwerkingsprojecten in de eerste lijn (SMOEL) en evaluatie van de opkomst van de geboortecentra in Nederland. Momenteel loopt een actieonderzoek naar optimalisatie van de spoedzorg (samenwerking ambulancedienst, huisartspraktijk en SEH).
Actieonderzoek is een krachtige methode om de implementatie van veranderprocessen te ondersteunen en tegelijkertijd data voor wetenschappelijke evaluatie te vergaren. De toegevoegde waarde van het actieonderzoek is dat de interventie/implementatie op systematische wijze wordt gemonitord. Hiermee wordt inzicht in de eigen voortgang verkregen. Dit geeft vervolgens ruimte om op basis van de evaluatie de vervolgstappen te zetten, zodat het succes van de implementatie vergroot wordt.
Adviseur en (medisch) organisatie-antropoloog
Als adviseur zet ik mij in bij verschillende advies- en onderzoeksopdrachten op het terrein van de zorg en de verbinding daarvan met het sociaal domein. Daarin ben ik gedreven om mensgerichte zorg en ondersteuning te faciliteren met focus op het cliëntperspectief. Ik heb praktijkervaring in de zorg en het sociaal domein die mij goed van pas komt in mijn dagelijks werk.
Met plezier begeleid ik verandertrajecten waarin ik naast de procesmatige kant, ruim aandacht geef aan de ‘menskant’ van de verandering, daar zit de veranderkracht. Participatieve observaties en actieonderzoek zijn hiertoe een mooi middel, waarin ‘een open blik’ en ‘samen leren door te doen’ centraal staan. Mede door mijn achtergrond in de antropologie ben ik in staat om betrokkenen van verschillende niveaus en achtergronden goed te begrijpen, belangen en perspectieven bespreekbaar te maken en gezamenlijk stappen vooruit te zetten.
Daarnaast heb ik ruime ervaring in kwalitatief onderzoek en ben ik bedreven in de gespreksvoering met zowel professionals, bestuurders en cliënten. Ik ben nieuwsgierig, gevoelig voor ‘de onderstroom’ en analytisch sterk. Ik krijg er energie van om gezamenlijk ontwikkelperspectief te creëren en daarmee een stap verder te komen.
Belangrijkste elementen in actieonderzoek vind ik:
Onderzoeker, informatiemanager en adviseur
In mijn werk als adviseur bij Mura Zorgadvies ligt mijn expertise op het gebied van informatie- en projectmanagement en het ontwikkelen van zorgprogramma’s. Mura Zorgadvies ondersteunt eerstelijnszorgverleners vanuit een neutrale positie. De doelen en behoeften van de patiënt staan hierbij centraal, vanuit de kaders vanuit quadriple aim (verbeterde kwaliteit van zorg, betere zorguitkomsten, een vermindering of stabilisatie van kosten en bovenal: tevredenheid van de patiënt én zorgverlener!).
Door mijn promotie in de medische wetenschappen heb ik ervaring met diverse vormen (actie)onderzoek, zoals kwalitatief onderzoek en concept mapping methodieken.
Ik gebruik een onderbouwde, pragmatische aanpak met oog voor verschillende belangen van betrokkenen. Samen met de patiënt én professionals ga ik aan de slag om op een projectmatige wijze veranderingen door te voeren. Dit doe ik in de vorm van creatieve werksessies, netwerkbijeenkomsten, draagvlakonderzoeken en brainstormsessies.
Ik ben betrokken bij projecten zoals:
Het startpunt van actieonderzoek zijn vraagstukken uit de dagelijkse praktijk van zorgverleners. Samen met de betrokkenen (zoals patiënten, zorgverleners, beleidsmakers) bedenken en zetten we de benodigde stappen om het gezamenlijke einddoel te realiseren. Hierbij is continue afstemming en evaluatie belangrijk om tussentijds te leren en bij te sturen.
Ik zorg dat het perspectief van alle betrokkenen wordt meegenomen en ik begeleid in het vinden en nastreven van het overstijgende belang. Als de werkwijze aansluit bij de belangen en doelen van alle betrokkenen blijft de energie stromen! Het actieonderzoek is daarmee ook een middel om samenwerking te versterken. Daarbij houd ik zicht op quadriple aim-doelstellingen; een verbeterde kwaliteit van zorg, betere zorguitkomsten, een vermindering of stabilisatie van kosten en bovenal: tevredenheid van de patiënt én zorgverlener!
Onze gereedschapskist is gevuld met innovatieve, creatieve werkvormen die verbindend werken. We ervaren dat dit écht ondersteunt bij het blijvend leren met elkaar.
Adviseur en onderzoeker
Ik werk als adviseur/onderzoeker bij het Radboudumc (afdeling Adviesgroep Procesverbetering en Implementatie). Mijn interesse gaat uit naar het verbeteren van de eerstelijnsouderenzorg via netwerksamenwerking. Ik heb de laatste 10 jaar expertise opgebouwd met lokale netwerkvorming via de projecten ‘Ateliers in de eerste lijn’ en ’DementieNet’. Dit heeft geresulteerd in een beproefde aanpak voor interprofessionele samenwerking in de wijk en inzicht in voorwaarden en succesfactoren. Mijn competenties in de begeleiding van de netwerken zijn: open communiceren, aanpassen aan context, vindingrijk zijn en gevoel hebben voor onderlinge verhoudingen en belangen. Het geeft me energie om als adviseur/onderzoeker samen met professionals en ouderen te zoeken naar werkende oplossingen.
Via actieonderzoek is het mogelijk om praktijk en wetenschap dicht bij elkaar te brengen. Het resultaat staat niet vooraf vast, maar wordt gecreëerd met inbreng van de praktijkprofessionals en ouderen zelf. Daardoor ontstaan maatoplossingen die echt werken en waar de netwerkdeelnemers zich zelf verantwoordelijk voor voelen. Juist in de complexe context van de lokale eerstelijnsnetwerken is dit type onderzoek passend. We hebben de nodige ervaring opgedaan met deze vorm van onderzoek in het ontwikkelen van de DementieNet-aanpak via het systematisch doorlopen van korte cycli van verbeteringen, plannen, actie, evalueren en bijstellen.
Adviseur
Als adviseur bij Lysias Advies onderzoek ik de leefwereld van onze verzorgingsstaat met als doel een bijdrage te leveren aan een verandering van de systeemwereld. De praktijk is het uitgangspunt in mijn advies. De weerbarstigheid die daarmee gepaard gaat, zet mij op scherp. De verhalen en data van inwoners, uitvoerders, leidinggevenden, beleidsmakers en bestuurders vormen de basis voor een verbinding tussen de papieren doelstellingen van een organisatie en haar praktijk.
Tijdens mijn studie antropologie heb ik geleerd op welke manier ik de praktijk centraal kan stellen. Hoe belangrijk dat is, heb ik geleerd toen ik ging werken als actieonderzoeker bij het Instituut voor Publieke Waarden. We onderzochten bijvoorbeeld het effect van beleid op multiprobleemhuishoudens in de caseload van de wijkteams. Reguliere beleidsevaluaties geven vooral zicht op de bedoelde effecten van het beleid. Door bij de inwoners op de bank te gaan zitten, kregen we goed inzicht op de onbedoelde effecten van beleid.
Actieonderzoek is een oneindige cyclus van nieuwsgierigheid. Goed onderzoek levert inzicht op over het effect van een interventie in de praktijk. Werkt het zoals je had bedacht? En gebeuren er dingen die je van tevoren niet had verwacht? Hoe komt dat? In een actieonderzoek ga je met deze inzichten aan de slag. Het zijn aangrijpingspunten om je interventie te veranderen en beter aan te laten sluiten bij wat er in de praktijk nodig is.
Het aanpassen van je interventie is het actiegedeelte, maar ook dit doe je niet zonder nieuwsgierig te blijven. Waar loop je tegenaan als je je project/interventie anders wilt organiseren. Krijg je dat voor elkaar? En leveren je aanpassingen de gewenste effecten op?
Je ervaart wat het betekent als je je interventie verandert. Je leert ín en ván de praktijk. Op de achtergrond loopt je onderzoek altijd door, maar je schroomt niet een verandering door te voeren als je ziet dat die nodig is. Dat is actieonderzoek.
Senior dviseur
Ik werk sinds 2009 bij het ZIF waar we dagelijks werken met methoden vanuit actieonderzoek en design thinking. Het naar boven halen van behoefte, en vraagarticulatie en begeleiden en implementeren van vernieuwingen is wat we doen, waarbij we verbindingen en combinaties zoeken tussen partijen en domeinen waar dat mogelijk is. Reflectie en bijstellen van doelen in een complex krachtenveld, ook samen met de doelgroep, is van groot belang.
Verder begeleid en coördineer ik de regionale ouderendelegatie Groningen/Friesland en ben ik samen met onze directeur Karin Kalverboer regiocoördinator van het netwerk ouderen in regio Noord (Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel).
Mijn achtergrond is die van onderzoek. Als sociaal wetenschapper ben ik gepromoveerd bij het Julius Centrum voor eerstelijnsgeneeskunde op het Onderwerp Urinary Incontinence in Nursing Home Patients (10 dec 1999). Promotor Guus Schrijvers. Daarna heb ik nog 6 jaar gewerkt bij het CBO Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg als adviseur. Ook daar deed ik mee aan verschillende vormen van onderzoek en dataverzameling in de praktijk.
Het participeren van ouderen in allerlei processen staat centraal in mijn werk bij het ZIF. De grote ervaringskennis van ouderen wordt ten volle benut en hierin zijn de verhalen van ouderen relevant. Het meedoen met de ouderen en hen helpen in het ontwerp en beslissings- en uitvoeringsproces levert voor alle partijen meer op. Het volwaardig meedoen in de samenleving in een nieuwe rol, maar ook bouwen van reflectie na het ‘doen’, en de plannen of ideeën aanpassen op basis van de geleerde inzichten uit de groep of van de steeds veranderende ‘buitenwereld’, is waar we samen voor gaan. Deze inzichten op een heldere manier naar buiten brengen en delen met betrokkenen in de ambitie invloed te hebben op beleid omdat hun stem gehoord wordt en serieus genomen wordt. Dit kan gemeentelijk, provinciaal of landelijk beleid zijn. Het kan ook beleid zijn van een organisatie in de regio of invloed op regionale initiatieven die ouderen aangaan.
Lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening
Van oorsprong ben ik verpleegkundige en verplegingswetenschapper. Mijn promotieonderzoek had als onderwerp ‘taakherschikking in de ouderenzorg’. Dit onderzoek richtte zich op de optimale inzet van verpleegkundig specialisten en physician assistants in de ouderenzorg.
Op dit moment werk ik als senior onderzoeker bij het Lectoraat Organisatie van Zorg en Diensteverlening van de HAN op verschillen projecten in de ouderenzorg. In het project EVIDENCE 1.0 hebben we middels actie onderzoek de Evidence Based Practice-cultuur in verzorgende en verpleegkundige (V&V) teams verpleeghuizen verbeterd. Deze cultuur zullen we in het EVIDENCE 2.0 door ontwikkelen naar een interprofessionele leercultuur ten behoeve van persoonsgerichte zorg. Een ander project richt zich op nieuwe modellen van personeelssamenstelling gericht op de 24 uurs behandelfunctie voor ouderenzorg in regio Nijmegen. Daarnaast werk ik bij het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) van het Radboudumc op de onderzoekslijn ‘V&V’.
Mijn aandachtsgebieden zijn onder andere: ouderenzorg, EBP-werken, leercultuur, practice development, realist evaluation, taakverschuiving, arbeidsmarkt vraagstukken, versterken V&V-team en interprofessioneel werken.
Actieonderzoek is samenwerken, veranderen en tegelijkertijd onderzoeken. De nauwe samenwerking van professionals, cliënten en onderzoekers siert actieonderzoek. Daarbij is actieonderzoek een heel mooie manier om bottum-up, in de dagelijkse praktijk te ontdekken wat goed en minder goed werkt voor een netwerk om de kwaliteit van zorg te verbeteren.
Mijn ervaring is dat je met actieonderzoek direct invloed kunt hebben op de praktijk. Geen onderzoek dat op de plank blijft liggen, maar daadwerkelijk bijdragen aan goede zorg voor ouderen. Dat is wat mij drijft!
Participatief actieonderzoeker
Ik ben participatief actieonderzoeker in hart en nieren, en onderzoek graag samen met ouderen en betrokkenen (professionals uit zorg en welzijn, beleidsmakers, vrijwilligers, etc.) issues die voor hen relevant zijn. Samen komen tot acties; veelal kleine in stapjes, met grote lokale impact.
Een aantal voorbeelden van actieonderzoeken uit de afgelopen jaren:
Belangrijk in elke studie is voor mij: partnerschap, ertoe doen, inclusie, creativiteit en respect. Mijn aanpak is veelal creatief van aard.
Naast uitvoerend onderzoek, geef ik trainingen in participatief actieonderzoek bij de School for Participation, VU en VUmc.
Actieonderzoek is leren en reflecteren op participatieve acties ter verbetering van de zorgpraktijk. Dit gebeurt samen met degenen om wie het gaat in de zorg, maar ook met alle betrokkenen die samen een verschil kunnen maken. Dit kan gaan om huisartsen, wijkverpleegkundigen maar ook een medewerker van een spirituele instelling, of een mantelzorger. Het thema van onderzoek moet dus voor ieder belangwekkend zijn om er een zinvolle bijdrage aan te kunnen leveren.
Samenwerken in actieonderzoek gaat niet altijd soepel. Juist van die fricties in het proces van onderzoek doen, kan veel geleerd worden. Hierbij stil staan, en hierop gezamenlijk en open op een passende wijze reflecteren, is spannend maar waardvol. De onderzoeker is in dit proces eerder een facilitator dan expert, en zorgt voor de condities om samen onderzoek te onderzoeken, reflecteren en handelen. Gelijkwaardigheid in samen leren is hierin cruciaal.
Senior onderzoeker/adviseur
Gezondheidswetenschapper met een verpleegkundige achtergrond. Inmiddels een zeer ervaren onderzoeker/adviseur op het gebied van zorg en sociaal domein. Ik heb vele opdrachtgevers ondersteund bij het faciliteren en realiseren van veranderingen in beleid, praktijk en professionele ontwikkeling. Onder meer in de ouderenzorg, maar ook rond transformatie sociaal domein, langdurige zorg en vakmanschap.
Gepokt en gemazeld in het doen van praktijkgericht (actie)onderzoek. Ik werk altijd in opdracht, dus gewend om doelgericht te werken aan concrete vraagstukken van zorgaanbieders en overheden. In mijn projecten neem ik de verschillende perspectieven van betrokken actoren mee en breng deze bij elkaar. Maar wel met een scherp oog voor de – soms schurende – belangen van stakeholders. Onbevooroordeeld en onafhankelijk haal ik inzichten en ervaringen op, analyseer deze en vertaal ze samen met direct betrokkenen naar toepasbare aanknopingspunten en (plannen van) aanpak. Hierbij zet ik een breed palet aan onderzoeks- én communicatiemethodieken in zoals storytelling, dialoogtafels, persona’s en klantreizen.
Ik vind actiegericht onderzoek een ideale methodiek om samen met alle betrokkenen te werken aan een concreet vraagstuk, én aan direct toepasbare kennis. Het mooie is dat het niet alleen leidt tot nieuwe inzichten. Maar ook – of eigenlijk juist – tot acties en verbeteringen. Rapportages verdwijnen niet in de la, maar komen ten goede aan de direct betrokkenen. Het is dé manier om de verbinding te leggen tussen onderzoek en praktijk. En de praktijk ook daadwerkelijk verder te helpen. Daar wordt ik in ieder geval altijd heel enthousiast (en blij) van.
Onderzoeker
Ik ben als onderzoeker werkzaam bij VeiligheidNL in het team valpreventie. We informeren professionals over de laatste stand van zaken rondom valpreventie en ondersteunen ze in het werkveld om valpreventie uit te voeren. Als onderzoeker houd ik me onder andere bezig met het monitoren van projecten. Wat levert het op qua kosten, verminderde vallen en gezondheidswinst? Hoe kunnen we dit proces optimaliseren? Daarbij is het heel belangrijk om de praktijk te betrekken, want daar wordt het uitgevoerd en zit de kennis. Ik kan helpen bij het goed in kaart brengen van het project en deze op een goede manier onderzoeken. Door mijn achtergrond als fysiotherapeut heb ik affiniteit met het werkveld en kan ik wat er speelt in de praktijk goed vertalen naar een onderzoeksproject.
Ik ben betrokken geweest bij de volgende projecten:
‘Traditioneel’ onderzoek is vaak star omdat het bepaalde regels volgt. Daarnaast laat het resultaat vaak lang op zich wachten omdat het onderzoek en implementatie van het onderzoek vaak lang duurt. Bovendien sluit het vaak net niet aan bij wat er daadwerkelijk in de praktijk speelt. Met actieonderzoek kan je juist het verschil maken, omdat je de vragen direct uit de praktijk haalt. Door elke professional in de keten te betrekken en heel transparant te werken vind je vaak antwoord op je onderzoeksvraag welke direct toepasbaar is in de praktijk, wat de zorg direct ten goede komt.
Als onderzoeker help je om de kennis die er ligt in de praktijk zo om te zetten dat de resultaten meetbaar zijn. Door dit onderzoek in een cyclus uit te voeren, zorg je dat iedereen betrokken blijft, maar ook dat je kunt bijsturen daar waar nodig. Door samen te werken, leer je van elkaar.