Werkplaats Zelfmanagement XL: Verpleegkundigen en verzorgenden implementeren en leren over zelfmanagement

WAAROM? Zelfmanagementondersteuning hoort bij de kern van het beroep volgens de beroepsprofielen van verpleegkundigen en verzorgenden op alle niveaus (mbo, hbo-v en master). Aansluiten bij behoeftes van patiënten/cliënten en samen beslissen vormen de pijlers van persoonsgerichte verpleegkundige zorg. Het belang van zelfmanagementondersteuning wordt breed gedragen, maar toepassing in de verpleegkundige praktijk is nog lang niet vanzelfsprekend. Recent onderzoek laat zien dat verpleegkundigen verschillende invullingen geven aan het begrip zelfmanagement en dat er in diverse praktijken onvoldoende recht wordt gedaan aan eigen regie, samen beslissen en de psychosociale behoeftes van de patiënten/cliënten. Dit geldt niet alleen voor studenten of beginnende verpleegkundigen en verzorgenden (V&V), maar ook voor ervaren collega’s. Zelfmanagementondersteuning vraagt om een nieuwe werkwijze, waar patiënten/cliënten baat bij hebben, maar die V&V uitdaagt tot maatwerk. Ook in het verpleegkundig onderwijs blijkt het uitdagend te zijn om vaardigheden voor persoonsgerichte zorg als “soft-skill” aan te leren. Met de Werkplaats Zelfmanagement XL gaan we hiermee aan de slag. WAARMEE? In de laatste jaren zijn er meerdere praktische hulpmiddelen/tools ontwikkeld en getest die het proces van ondersteunen van zelfmanagement en eigen regie in de praktijk vergemakkelijken. Over deze veelbelovende interventies is steeds meer bewijs beschikbaar. Voor de Werkplaats Zelfmanagement XL zijn (met experts en de praktijk) negen zelfmanagementinterventies geselecteerd: Zelfredzaamheidsradar, Zelfmanagement Web gecombineerd met oplossingsgerichte gespreksmethode; MantelScan, Signaleringsplan, Gespreksmodel SDM-OLD, 3 Goede Vragen Methode, Terugvraagmethode, Zakkaartje Zorgverslaglegging, en Active Support Model. Deze worden nog weinig ingezet in sectoren zoals ziekenhuiszorg, verpleeghuiszorg, thuiszorg, gehandicaptenzorg en ggz. Dus gaan we aan de slag. HOE DOEN WE DAT? Met implementatie én onderzoek. Elke organisatie levert twee verbeterteams die achtereenvolgens 18 maanden werken aan implementatie van de gekozen interventies en deelnemen aan het parallel uitgevoerde mixed-methods implementatieonderzoek. Bij de IMPLEMENTATIE bouwen we voort op de verbeteraanpak die in de ZonMw Werkplaats Zelfmanagement is ontwikkeld. We maken gebruik van de lessen die daaruit zijn geleerd, verbreden de aanpak, koppelen de praktijken aan onderwijs en doen implementatieonderzoek. Twaalf deelnemende verbeterteams van zes verschillende zorgorganisaties, die reeds participeren in leerwerkplaatsen van hogescholen/ROCs, kiezen maximaal twee interventies die zelfmanagement van patiënten/cliënten ondersteunen uit de bundel van negen. Het kunnen bekende interventies zijn waarvan de implementatie een boost nodig heeft. De projectgroep van implementatie- en zelfmanagementexperts ondersteunt de teams bij de keuze, implementatie en borging van interventies. Teams vullen de Z-scan in om de stand van zaken rond zelfmanagementondersteuning in kaart te brengen. Na de selectie van interventies maken de verbeterteams een implementatieplan met passende implementatiestrategieën. Het IMPLEMENTATIEONDERZOEK brengt belemmerende en bevorderende factoren en effecten van implementatie en borging in kaart. De centrale onderzoeksvraag luidt: Hoe worden implementatie en borging van zelfmanagementinterventies in de dagelijkse zorgpraktijk optimaal gerealiseerd? De onderzoeksmethoden omvatten een kwalitatieve procesevaluatie (interviews, observaties, documentanalyse) en een kwantitatieve vragenlijststudie onder V&V en cliënten/naasten naar de effecten van implementatie. MET WIE? De zes deelnemende zorginstellingen zijn: Maasstad Ziekenhuis, Antes Zorg (ggz), Humanitas (verpleeghuiszorg), Laurens Thuiszorg, Oktober Thuiszorg en Kempenhaeghe epilepsiewoonzorg (gehandicaptenzorg). Overal maken we gebruik van de bestaande Leerwerkplaatsen waarin verpleegkunde onderwijs (hbo, mbo) en praktijk samenwerken en samen leren. Docent-onderzoekers voeren het onderzoek samen met studenten uit. Op alle niveaus werken we bovendien samen met cliënten en naasten. In elk verbeterteam zijn een cliënt en naaste opgenomen, ook in de projectgroep participeert een expert patiënt. Verder participeren studenten, docenten van hbo/mbo, verpleegkundigen en verzorgenden om te leren van de implementatie-aanpak waarbij professionals eigenaar zijn van de gekozen interventies en deze methodisch implementeren. WAARNAAR TOE? Geleerde lessen vanuit implementatie en onderzoek worden breed verspreid in praktijk en onderwijs via een infrastructuur die in eerdere projecten al succesvol is geweest zoals Kennisplein Zorg voor Beter, Kennisbundel Zelfmanagementondersteuning. Ook de dubbelaanstellingen van docent-onderzoekers bevorderen de verspreiding van resultaten in het onderwijs. WAT LEVERT HET OP? Verspreiding en implementatie van effectieve interventies, betere persoonsgerichte zorg en leren over implementeren!