Mobiele menu

Psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit in de laatste levensfase: Implementatie van een gecombineerde gespreksinterventie door verpleegkundigen bij mensen met ongeneeslijke kanker

Projectomschrijving

Verpleegkundigen zijn geschikte professionals om gesprekken over psychosociale behoeften te voeren met patiënten met ongeneeslijke kanker. Daar kunnen ook vragen over intimiteit en seksualiteit onder vallen. Dergelijke gesprekken worden in de praktijk echter lang niet altijd gevoerd, en gerichte vervolgacties ontbreken vaak. Hierdoor ontvangen patiënten niet altijd de psychosociale ondersteuning die ze nodig hebben.

Doel

Het doel van het project is dat verpleegkundigen structureel gesprekken aangaan met patiënten met ongeneeslijke kanker over psychosociale zorgbehoeften en eventuele vragen over intimiteit en seksualiteit. De implementatie van gesprekshulpmiddelen ondersteunt deze gesprekken.

Aanpak/werkwijze

Het project werkt samen met andere betrokkenen, zoals vertegenwoordigers van patiënten en partners, onderzoekers, implementatiecoaches en seksuologen. Samen zoeken en kiezen ze de beste manier om de gesprekshulpmiddelen (en daarmee de gesprekken) in te bedden in de zorg. Uit evaluatie blijkt of dit ook leidt tot beter ervaren zorg en betere kennis.

Verwachte resultaten

Het voeren van structurele gesprekken over psychosociale behoeften moet leiden tot:

  • betere ervaren kwaliteit van zorg en ondersteuning en betere kwaliteit van leven voor patiënten en hun partners
  • verbetering van adequate kennis en gespreksvaardigheden van verpleegkundigen voor het bespreken van psychosociale zorgbehoeften in het algemeen en problemen rondom intimiteit en seksualiteit in het bijzonder, en in het plannen van gerichte vervolgacties

Patiënten en naasten ervaren betere zorg doordat er aandacht is voor psychosociale behoeften, inclusief vragen over intimiteit en seksualiteit. En verpleegkundigen voelen zich beter bekwaam in het voeren van gesprekken over psychosociale behoeften en over intimiteit en seksualiteit.

Deelnemende netwerken

Kunnen hulpmiddelen voor verpleegkundigen ervoor zorgen dat het gesprek wél op gang komt? Volgens Irene Jongerden (coördinator verpleegkundig onderzoek) is inhoudelijke borging belangrijk: 'Het vergt een goede coaching om deze kennis en vaardigheden in je dagelijkse praktijk toe te passen.'

ZonMw en proactieve zorgplanning

Dit project financieren we vanuit ons programma Palliantie. Het tijdig herkennen en bespreekbaar maken van het levenseinde helpt patiënten en naasten om over hun doelen, wensen en behoeften rondom de palliatieve fase na te denken. Het is belangrijk dat zorgverleners tijdig en regelmatig hierover in gesprek gaan en dit inventariseren en vastleggen. Vanuit ons programma financieren we onderzoek naar handvatten voor proactieve zorgplanning en de toepassing daarvan in de zorgpraktijk. Lees meer hierover op ons thema proactieve zorgplanning.

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Achtergrond Verpleegkundigen voeren nog in onvoldoende mate gesprekken over psychosociale zorgbehoeften en over intimiteit en seksualiteit met patiënten in de laatste levensfase. Inzicht in die psychosociale problemen en ernaar vragen ontbreekt daarom vaak, evenals gerichte vervolgacties. Hierdoor ontvangen patiënten niet de zorg die ze nodig hebben. Ons voorstel is daarom gericht op implementatie van een gecombineerde interventie, bestaande uit de combinatie van gesprekshulpmiddelen PLISSIT en Lastmeter. Doelstelling Het doel van ons project is om te realiseren dat verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten structureel gesprekken aangaan met patiënten met ongeneeslijke kanker in de laatste levensfase over psychosociale zorgbehoeften en eventuele vragen over intimiteit en seksualiteit. Deze structurele aandacht moet leiden tot: 1. Betere ervaren kwaliteit van zorg en ondersteuning en betere kwaliteit van leven voor patiënten en hun partners 2. Verhoging van competenties (kennis, vaardigheden en attitude) bij verpleegkundigen/verpleegkundig specialisten in het bespreken van psychosociale zorgbehoeften en problemen rondom intimiteit en seksualiteit, en in het plannen van gerichte vervolgacties Doelgroep De primaire doelgroep betreft volwassen patiënten met ongeneeslijke kanker die in de laatste levensfase zijn, en zorg krijgen in (poli)klinische ziekenhuissettings of in de thuiszorg. Verpleegkundige en verpleegkundig specialisten stellen vast of patiënten in de laatste levensfase zijn met de Surprise Question ('Zou het mij verbazen wanneer deze patiënt in de komende 12 maanden komt te overlijden?'). Secundaire doelgroep betreft eventuele partners van die patiënten. Verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten die zorg en ondersteuning verlenen aan de voornoemde patiënten vormen in dit project de intermediaire doelgroep. Interventie In dit project wordt een gecombineerde interventie geïmplementeerd, bestaande uit een combinatie van de Lastmeter en het PLISSIT gespreksmodel. De Lastmeter is een gestructureerde lijst waarop een patiënt aan kan geven welke problemen en klachten hij ervaart, wat vervolgens uitgangspunt moet zijn voor een gesprek. Wanneer een seksueel probleem speelt, kan de verpleegkundige/verpleegkundig specialist het gespreksmodel PLISSIT toepassen: PLISSIT gaat uit van het principe van een stappenmodel, waarbij een verpleegkundige kan starten met het bespreekbaar maken van vragen over intimiteit en seksualiteit. Afhankelijk van de ernst van de klachten worden andere (zwaardere) interventies toegepast, zoals verwijzing naar een seksuoloog. Onderzoeksmethoden en verwachte uitkomsten Het project wordt uitgevoerd op basis van de principes van participatief actieonderzoek, bestaande uit de volgende fasen: 1. Aanloopfase; 2. Oriëntatiefase; 3 Diagnostische fase; 4. Ontwikkelfase; 5. Actiefase; 6. Evaluatiefase. In alle fasen is er in een zogenaamd ‘co-creatieteam’ nauwe samenwerking tussen de uitvoerende projectgroep en stakeholders uit de deelnemende instellingen. Stakeholders zijn o.a. verpleegkundigen/verpleegkundig specialisten, vertegenwoordigers van oncologische patiënten en hun partners, artsen, implementatiecoaches en seksuologen. In het project gaan we in de evaluatiefase na of de implementatie van de gecombineerde interventie inderdaad leidt tot betere ervaren kwaliteit van zorg en ondersteuning en meer kwaliteit van leven, zoals aangegeven door patiënten en partners uit de doelgroep. Daarnaast gaan we na of de ervaren competenties bij verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten t.a.v. het bespreken van psychosociale zorgbehoeften en problemen bij intimiteit en seksualiteit zijn toegenomen. Daarvoor wordt een mixed-methode design gebruikt, waarin kwalitatieve interviews, dossieranalyse en online vragenlijstonderzoek gecombineerd worden. Verspreiding en implementatie In het project wordt veel in implementatie geïnvesteerd, ook met het oog op duurzaam gebruik van de gecombineerde interventie na afloop van het project. Onder meer door directe betrokkenheid en actieve participatie van praktiserende verpleegkundigen/verpleegkundig specialisten, vergroten we de kans dat zij met de gecombineerde interventie ook op langere termijn doorgaan. De implementatie tijdens de projectfase zal bestaan uit een combinatie van strategieën om maximaal effect te bereiken bij de deelnemers. Training en coaching van zorgverleners zijn hierbij cruciaal. Andere strategieën worden in overleg met het co-creatieteam vastgesteld en op maat gemaakt voor participerende afdelingen/teams. Projectresultaten zullen worden verspreid via verschillende kanalen: digitale berichten via websites en sociale media, trainingen, via publicaties in wetenschappelijke en vaktijdschriften, en presentaties op relevante nationale en internationale symposia.

Kenmerken

Projectnummer:
844001703
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2020
2023
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
dr. I. Jongerden
Verantwoordelijke organisatie:
Amsterdam UMC Locatie VUmc