Monitor Leiderschapstraject Verzorgenden in de Wijkverpleging

Samenvatting Het Programma ‘Zichtbare schakel fase 2: Opleidingsimpuls wijkverpleegkundigen’ is een vervolg op het programma ‘Zichtbare schakel. De wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt’. Het doel van de opleidingsimpuls is het aantal hbo-opgeleide verpleegkundigen met de juiste competenties voor het ‘nieuwe werken’ in de thuissituatie en in de wijk te vergroten. Vanaf 2015 is de focus van het programma steeds meer verbreed naar het gehele team wijkverpleging, waarin wijkverpleegkundigen, verpleegkundigen in de wijk en verzorgenden werkzaam zijn. De reden hiervoor is dat veranderingen in de wijkverpleging niet alleen gevolgen hebben voor (wijk)verpleegkundigen, maar ook voor verzorgenden. De aanleiding voor de verbreding naar verzorgenden waren de resultaten van een verkenningsonderzoek van Bosman & Vos (2016). Zij onderzochten de rol, taken, omvang en behoeften aan deskundigheidsbevordering van verzorgenden in de wijk. Bosman & Vos lieten zien dat verzorgenden verschillende ‘prangende’ knelpunten ervaren die hun rol en functioneren in het wijkverplegende team kunnen belemmeren. Deze knelpunten zijn deels toe te schrijven aan het feit dat verzorgenden nog zoekende zijn naar hun positie in het team als gevolg van een overgang naar zelfsturing en/of de veranderingen in de zorgcontext in het algemeen. Bovendien constateerden Bosman & Vos dat verzorgenden lang niet altijd ‘voldoende’ zichtbaar zijn. Wijkverpleegkundigen daarentegen zijn, mede door het ambassadeurstraject voor wijkverpleegkundigen dat door Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (hierna: V&VN) is ontwikkeld, zichtbaarder geworden. Zo zijn zij inmiddels gesprekspartner in de eigen organisatie en in de wijk. Ook nemen ze zitting in overleggen op lokaal en landelijk niveau, waaronder overleggen met zorgverzekeraars. Voor verzorgenden geldt dit (nog) onvoldoende. Op basis van de positieve ervaringen met diverse trajecten voor verschillende groepen verpleegkundigen en een in-company leiderschapstraining voor verzorgenden (zoals het Ambassadeurstraject Wijkverpleegkundigen, de leiderschapsprogramma’s Perfecto en Nightingale, Excellente zorg, en Implementatiecoach) heeft de programmacommissie ‘Zichtbare Schakel fase 2’ ZonMw geadviseerd om V&VN uit te nodigen om een leiderschapstraject voor verzorgenden in de wijk te ontwikkelen, op landelijk niveau uit te voeren en te borgen. Dit leiderschapstraject voor verzorgenden in de wijk beoogt het ondersteunen en coachen van verzorgenden in de ontwikkeling van leiderschapskwaliteiten opdat zij binnen de eigen organisatie, en op lokaal, regionaal en landelijk niveau de beroepsgroep van verzorgenden kunnen vertegenwoordigen en de zichtbaarheid van de rollen, taken en positie van verzorgenden binnen het team wijkverpleging te vergroten. Om de resultaten van het leiderschapstraject voor verzorgenden in de wijkverpleging op onafhankelijke wijze te monitoren wordt separaat een kwalitatief onderzoek uitgevoerd. ZonMw heeft de afdeling Organisatiewetenschappen van de Vrije Universiteit gevraagd daartoe een projectvoorstel te schrijven. Het onderzoek heeft als hoofddoel inzicht te geven in de opbrengsten van het leiderschapstraject op drie niveaus: 1. de (individuele) deelnemers aan het traject; 2. de organisatie waar de deelnemers werkzaam zijn; 3. externe contacten (lokaal, regionaal en landelijk). Het voorliggende projectvoorstel is in nauwe samenspraak met V&VN ontwikkeld en beoogt een antwoord te bieden op de volgende vragen: 1. Wat zijn de opbrengsten van het leiderschapstraject voor individuele verzorgenden? 2. Wat zijn de opbrengsten van het leiderschapstraject voor de thuiszorgorganisatie waar deelnemende verzorgenden werkzaam zijn? 3. Wat zijn de opbrengsten van het leiderschapstraject als het gaat om de profilering en zichtbaarheid van verzorgenden op lokaal, regionaal en landelijk niveau? Daarnaast zal dit onderzoek in kaart brengen welke werkzame bestanddelen en condities van het traject tot de gevonden opbrengsten hebben geleid. Tot slot brengt het onderzoek eventuele belemmerende factoren in beeld. Daartoe beantwoorden we de volgende vragen: 4. Wat zijn de werkzame bestanddelen en condities van het leiderschapstraject? 5. Wat zijn belemmerende factoren, en hoe kunnen die weggenomen worden? De beantwoording van de vragen is belangrijk voor de borging en het optimaliseren van het traject en mogelijke vervolgactiviteiten in de toekomst. Het voorgestelde onderzoek betreft een etnografisch participatief onderzoek (Ybema et al., 2009) waarin gebruikt wordt gemaakt van interviews, observaties en focusgroepen.