Psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit in de laatste levensfase - NKL

Binnen het Netwerk Palliatieve Zorg Noord-Kennemerland (NPZ NKL) voerde Noordwest Ziekenhuisgroep locatie Alkmaar het onderzoeksproject ‘Psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit in de laatste levensfase: Implementatie van een gecombineerde gespreksinterventie door verpleegkundigen bij mensen met ongeneeslijke kanker’ uit. Noordwest constateerde dat casemanagers en verpleegkundig specialisten knelpunten ervaren in het bespreken van vragen over intimiteit, seksualiteit en psychosociale behoeften met de patiënt. Omdat er in beperkte mate over gesproken en gerapporteerd wordt, ontbreekt inzicht in wat voor een patiënt en eventuele partner belangrijk is en ontbreken vaak passende vervolgacties.

Doel

Het doel is om binnen Noordwest Ziekenhuisgroep de psychosociale zorg voor patiënten met kanker in de laatste levensfase en hun eventuele partners te verbeteren. Tevens willen ze dat verpleegkundigen meer kennis en vaardigheden opdoen om psychosociale behoeften en vragen over intimiteit en seksualiteit te bespreken. Het NPZ NKL heeft als doel om de opgedane kennis verder te brengen in de regio.

Aanpak/werkwijze

Bij de start van het project zijn 2 kartrekkers aangesteld. Daarnaast is er een beleidsadviseur vanuit het Oncologisch Centrum Deventer en een project-assistent/datamanager aan de projectgroep toegevoegd. Vanuit het NPZ NKL is een projectleider betrokken geweest op netwerkniveau. Na de kick-off ging Noordwest aan de slag met voorbereidingen zoals het uitzetten van vragenlijsten om knelpunten- en randvoorwaarden te analyseren. Op basis van de uitkomsten is een implementatieplan opgesteld en uitgewerkt. Ook is er een interne en externe sociale kaart ontworpen.

In september 2022 organiseerden we trainingen/scholingen voor casemanagers en medewerkers van het consultteam palliatieve zorg. Hierbij trainden we in totaal 16 zorgverleners. Zij maakten een e-learning en volgden een fysieke scholingsdag vanuit het Amsterdam UMC. Voorafgaand aan de training voerden we een dossieranalyse uit. Dit is herhaald nadat de trainingen hebben plaatsgevonden. Daarnaast zijn er nog tussentijdse evaluatie overleggen geweest met de gehele projectgroep waarin tips en ervaringen werden uitgewisseld. Parallel aan de projectperiode is een poli seksuele gezondheid opgezet binnen Noordwest. De projectperiode is afgesloten met een lezing over seksualiteit en intimiteit in de palliatieve fase.

Daarnaast werd door de betrokken organisatie terugkoppeling gedaan in de kerngroep vergaderingen. Ook is tijdens een regionaal georganiseerd symposium aandacht gegeven aan het thema. Er is verbinding gezocht met basisactiviteiten (onder andere Café Doodgewoon) georganiseerd vanuit het netwerk om het thema verder onder de aandacht te brengen in de regio Noord-Holland Noord en Zaanstreek Waterland (NHN&ZW).

Samenwerkingspartners

Dit project is uitgevoerd in samenwerking met het overkoepelende onderzoeksproject.

Resultaten

Dit project leverde de volgende resultaten op:

• De competenties met betrekking tot het voeren van het gesprek over psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit zijn verbeterd en er is meer aandacht voor psychosociale zorgbehoeften en vragen over intimiteit en seksualiteit bij patiënten met ongeneeslijke kanker. Zorgverleners kennen na de training meer het belang van het bespreekbaar maken van psychosociale behoeften, seksualiteit en intimiteit en kregen praktische handvatten om dit ook daadwerkelijk bespreekbaar te maken.
• De uitvoering van het project is gelijktijdig gestart met het opzetten van een spreekuur seksuele gezondheid binnen Noordwest. Beide initiatieven versterkten elkaar gedurende de project looptijd. Dit spreekuur wordt gehouden door 3 zorgverleners die geschoold zijn op het gebied van seksuologie, waaronder de 2 kartrekkers van het project binnen Noordwest. Specialisten en andere zorgverleners kunnen patiënten die hier behoefte aan hebben laagdrempelig doorverwijzen naar dit spreekuur. Het spreekuur heeft voor patiënten meerwaarde voor de kwaliteit van zorg. Ze geven aan dat zij het prettig vinden dat de mogelijkheid wordt geboden terecht te kunnen met hun klacht/probleem op seksueel gebied.
• Er is een interne en externe sociale kaart ontworpen, zodat alle zorgverleners op de hoogte zijn van beschikbare zorg zowel binnen als buiten het ziekenhuis en weten waar zij naar kunnen doorverwijzen.
• Het gesprekshulpmiddel Lastmeter wordt gebruikt in Noordwest en is geïntegreerd in het elektronisch patiëntendossier. Daarnaast is de PLISSIT geïntroduceerd als ondersteunend hulpmiddel tijdens de training en de e-learning.

Vervolg

Dit project droeg bij aan een stuk bewustwording en normalisering van het onderwerp onder zorgverleners, waardoor dit actueler is geworden binnen het Noordwest Ziekenhuis. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid bevorderend zijn voor de toestroom van patiënten op het spreekuur seksuele gezondheid. Het Noordwest Ziekenhuis heeft de ambitie om scholing/klinische les over dit onderwerp blijvend aan te bieden op verschillende afdelingen.

Binnen het NPZ NKL zal er aandacht blijven voor het thema psychosociale behoeften, intimiteit en seksualiteit door informatie te delen binnen de basisactiviteiten zoals casuïstiekbesprekingen en door ervaringsverhalen te delen in de nieuwsbrieven van het NPZ NHN&ZW. Daarnaast blijft in het kader van het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II) aandacht in de regio voor het verder uitbreiden van effectieve methodieken.