Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg
Projectomschrijving
Het NIVEL evalueerde het landelijke Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Tussen 2012 en 2016 hebben zorgorganisaties 77 verbeterprojecten uitgevoerd om de palliatieve zorg te verbeteren. Dit gebeurde door een zogeheten ‘Goed Voorbeeld’ in de organisatie te implementeren. Goede Voorbeelden zijn bestaande instrumenten of methoden die eerder al van waarde bleken in de praktijk.
Doel
Het doel van de evaluatie was inzicht te krijgen in hoeverre de afzonderlijke verbetertrajecten evenals het totale Verbeterprogramma Palliatieve Zorg leidden tot verbeteringen op 5 genoemde speerpunten:
- Patiënten sterven op de plek van hun voorkeur.
- Patiënten en naasten ervaren regie over de zorg.
- Patiënten en naasten ervaren afstemming van zorg.
- Patiënten en naasten ervaren dat de zorg aansluit op hun specifieke wensen, behoeften en waarden.
- Patiënten en naasten krijgen aandacht voor hun zorgbehoeften op lichamelijk, psychosociaal en spiritueel gebied.
Aanpak/werkwijze
Het evaluatieonderzoek bestond uit een kwalitatieve procesevaluatie en een kwantitatieve effectevaluatie. De procesevaluatie was gebaseerd op interviews met de projectleider(s) en zorgverleners aan het eind van het project en op analyse van projectplannen en eindverslagen. De effectevaluatie bestond uit voor- en nametingen bij elk verbeterproject met de CQ-index Palliatieve Zorg over zorgervaringen en Numerieke Rating Schalen (NRS-schalen) over symptoomlast.
Resultaten
Projectleiders en zorgverleners vinden dat er veel is bereikt. Betrokken zorgverleners vinden zichzelf deskundiger, werken meer samen, en in hun organisatie kreeg de palliatieve zorg een ‘boost’. Duidelijke verbeteringen in de kwaliteit van zorg konden niet worden aangetoond, mede omdat de organisaties ten tijde van de nameting nog volop bezig waren met de implementatie. De projectleiders en zorgverleners zijn er echter van overtuigd dat hun patiënten en hun naasten door het gebruik van het Goede Voorbeeld betere zorg gaan krijgen.
ZonMw en zorginnovaties en kwaliteit
Het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg stimuleerde zorgorganisaties tussen 2012 en 2016 om hun palliatieve zorg een jaar lang te verbeteren. Ruim 1 tot 5,5 jaar na de afronding van de projecten is de meerwaarde in de zorg nog steeds merkbaar. Patiënten krijgen vaker de benodigde zorg en zorgverleners werken beter samen, blijkt uit een peiling in medio 2018 door het Nivel. Lees meer over ons onderwerp zorginnovaties en kwaliteit.
Producten
Auteur: Hofstede, Jolien M, Raijmakers, Natasja JH, van der Hoek, Lucas S, Francke, Anneke L
Magazine: Palliative Medicine
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26814214/
Auteur: Raijmakers, Natasja JH, de Veer, Anke JE, Zwaan, Rosanne, Hofstede, Jolien M, Francke, Anneke L
Magazine: Palliative Medicine
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28590159/
Auteur: Natasja JH RaijmakersJolien M HofstedeEllen JM de NijsLuc DeliensAnneke L Francke
Magazine: BMC palliative care
Link: https://bmcpalliatcare.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-684X-13-5
Auteur: N. Raijmakers en A. Francke
Magazine: Kwaliteit in Zorg
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/kwaliteit-van-palliatieve-zorg-door-de-ogen-van-patienten-en-nabestaanden
Auteur: Raijmakers, N.J.H. Hofstede, J.M. Hoek, L. van der Francke, A.L. Veer, A. de
Magazine: European Journal of Palliative Care
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/variation-quality-palliative-care-provided-patients-cancer-chronic-organ-failure-old-age
Auteur: Raijmakers, N
Auteur: Francke, A
Auteur: Raijmakers, N
Auteur: Raijmakers, N
Auteur: Anke J.E. de VeerCharlotte M. DieterenAnneke L. Francke
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/goed-voorbeeld-goed-volgen-evaluatie-van-het-verbeterprogramma-palliatieve-zorg
Verslagen
Eindverslag
Samenvatting van de aanvraag
ACHTERGROND EN SPEERPUNTEN. In de Nederlandse palliatieve zorg zijn er inmiddels veel innovaties en producten beschikbaar om de zorg voor patiënten en naasten te verbeteren. Om deze 'goede voorbeelden' grootschaliger te implementeren heeft ZonMw medio 2012 het startsein gegeven voor het landelijke Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Het verbeterprogramma moet verbeteringen realiseren op vijf speerpunten:(1) patiënten sterven op de plek van hun voorkeur; (2) patiënten en naasten ervaren regie over de zorg;(3) patiënten en naasten ervaren afstemming van zorg; (4)patiënten en naasten ervaren dat de zorg aansluit op hun specifieke wensen, behoeften en waarden; (5) patiënten en naasten krijgen aandacht voor hun zorgbehoeften op lichamelijk, psychosociaal en spiritueel gebied. EFFECTEVALUATIE. De door het NIVEL in een eerder ZonMw-project ontwikkelde Kwaliteitsindicatoren Palliatieve Zorg worden als evaluatie-instrument ingezet om inzicht te krijgen in hoeverre de afzonderlijke verbetertrajecten evenals het totale Verbeterprogramma PZ leiden tot verbeteringen op de vijf genoemde speerpunten. De indicatorenset bevat voor een deel 'zorginhoudelijke' indicatoren die gemeten worden met Numerieke Rating Schalen en voor een ander deel 'cliëntgebonden' indicatoren die gemeten worden met de CQ-index PZ. Per verbetertraject zijn er twee meetperiodes van een maand: net voor de start van het verbetertraject en negen maanden daarna. PROCESEVALUATIE. Om inzicht te krijgen in a) de mate waarin de verbetertrajecten volgens plan zijn uitgevoerd, b) succes- en faalfactoren en randvoorwaarden voor implementatie en borging en c)eventuele andere factoren die invloed hebben gehad op de kwaliteit van de palliatieve zorg, wordt tevens een procesevaluatie gedaan. De procesevaluatie bestaat uit individuele interviews en groepsinterviews met projectleiders en andere partijen betrokken bij de verbetertrajecten. Daarnaast worden ook projectplannen en eindverslagen over de afzonderlijke verbeterprojecten opgevraagd en geanalyseerd. DISSEMINATIE EN IMPLEMENTATIE. Tijdens de projectperiode is er veel aandacht voor persoonlijke instructie van de zorgverleners die betrokken zijn bij de metingen. Ook wordt een helpdesk ingericht voor zorgaanbieders die vragen hebben over de metingen met de kwaliteitsindicatoren. De evaluatieresultaten worden bekend gemaakt in terugkoppelingsrapportages voor zorgaanbieders, tussenrapportages voor ZonMw, een landelijk openbaar eindrapport, publicaties in vaktijdschriften en via presentaties en lezingen.