Mobiele menu

Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg

Projectomschrijving

Het NIVEL evalueerde het landelijke Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Tussen 2012 en 2016 hebben zorgorganisaties 77 verbeterprojecten uitgevoerd om de palliatieve zorg te verbeteren. Dit gebeurde door een zogeheten ‘Goed Voorbeeld’ in de organisatie te implementeren. Goede Voorbeelden zijn bestaande instrumenten of methoden die eerder al van waarde bleken in de praktijk.

Doel

Het doel van de evaluatie was inzicht te krijgen in hoeverre de afzonderlijke verbetertrajecten evenals het totale Verbeterprogramma Palliatieve Zorg leidden tot verbeteringen op 5 genoemde speerpunten:

  1. Patiënten sterven op de plek van hun voorkeur.
  2. Patiënten en naasten ervaren regie over de zorg.
  3. Patiënten en naasten ervaren afstemming van zorg.
  4. Patiënten en naasten ervaren dat de zorg aansluit op hun specifieke wensen, behoeften en waarden.
  5. Patiënten en naasten krijgen aandacht voor hun zorgbehoeften op lichamelijk, psychosociaal en spiritueel gebied.

Aanpak/werkwijze

Het evaluatieonderzoek bestond uit een kwalitatieve procesevaluatie en een kwantitatieve effectevaluatie. De procesevaluatie was gebaseerd op interviews met de projectleider(s) en zorgverleners aan het eind van het project en op analyse van projectplannen en eindverslagen. De effectevaluatie bestond uit voor- en nametingen bij elk verbeterproject met de CQ-index Palliatieve Zorg over zorgervaringen en Numerieke Rating Schalen (NRS-schalen) over symptoomlast.

Resultaten

Projectleiders en zorgverleners vinden dat er veel is bereikt. Betrokken zorgverleners vinden zichzelf deskundiger, werken meer samen, en in hun organisatie kreeg de palliatieve zorg een ‘boost’. Duidelijke verbeteringen in de kwaliteit van zorg konden niet worden aangetoond, mede omdat de organisaties ten tijde van de nameting nog volop bezig waren met de implementatie. De projectleiders en zorgverleners zijn er echter van overtuigd dat hun patiënten en hun naasten door het gebruik van het Goede Voorbeeld betere zorg gaan krijgen.

ZonMw en zorginnovaties en kwaliteit

Het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg stimuleerde zorgorganisaties tussen 2012 en 2016 om hun palliatieve zorg een jaar lang te verbeteren. Ruim 1 tot 5,5 jaar na de afronding van de projecten is de meerwaarde in de zorg nog steeds merkbaar. Patiënten krijgen vaker de benodigde zorg en zorgverleners werken beter samen, blijkt uit een peiling in medio 2018 door het Nivel. Lees meer over ons onderwerp zorginnovaties en kwaliteit.

Producten

Titel: Differences in palliative care quality between patients with cancer, patients with organ failure and frail patients: A study based on measurements with the Consumer Quality Index Palliative Care for bereaved relatives
Auteur: Hofstede, Jolien M, Raijmakers, Natasja JH, van der Hoek, Lucas S, Francke, Anneke L
Magazine: Palliative Medicine
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26814214/
Titel: Which patients die in their preferred place? A secondary analysis of questionnaire data from bereaved relatives
Auteur: Raijmakers, Natasja JH, de Veer, Anke JE, Zwaan, Rosanne, Hofstede, Jolien M, Francke, Anneke L
Magazine: Palliative Medicine
Link: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28590159/
Titel: The effect and process evaluations of the national quality improvement programme for palliative care: the study protocol
Auteur: Natasja JH RaijmakersJolien M HofstedeEllen JM de NijsLuc DeliensAnneke L Francke
Magazine: BMC palliative care
Link: https://bmcpalliatcare.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-684X-13-5
Titel: Kwaliteit van palliatieve zorg door de ogen van patiënten en nabestaanden
Auteur: N. Raijmakers en A. Francke
Magazine: Kwaliteit in Zorg
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/kwaliteit-van-palliatieve-zorg-door-de-ogen-van-patienten-en-nabestaanden
Titel: Variation in quality of palliative care provided to patients with cancer, chronic organ failure, old age or dementia: the views from bereaved relatives
Auteur: Raijmakers, N.J.H. Hofstede, J.M. Hoek, L. van der Francke, A.L. Veer, A. de
Magazine: European Journal of Palliative Care
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/variation-quality-palliative-care-provided-patients-cancer-chronic-organ-failure-old-age
Titel: Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg; eerste geleerde lessen
Titel: Informatiebijeenkomst Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg
Auteur: Raijmakers, N
Titel: Evaluatie van verbeterprogramma Palliatieve Zorg
Auteur: Francke, A
Titel: Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg: eerste geleerde lessen
Auteur: Raijmakers, N
Titel: Evaluatie Verbeterprogramma Palliatieve Zorg
Auteur: Raijmakers, N
Titel: Goed voorbeeld, goed volgen?
Auteur: Anke J.E. de VeerCharlotte M. DieterenAnneke L. Francke
Link: https://www.nivel.nl/nl/publicatie/goed-voorbeeld-goed-volgen-evaluatie-van-het-verbeterprogramma-palliatieve-zorg

Verslagen


Eindverslag

Het NIVEL evalueert het landelijke Verbeterprogramma Palliatieve Zorg (looptijd evaluatie: febr. 2013-juni 2017). De evaluatie gaat over alle vier de ‘tranches’ van het verbeterprogramma en bestaat uit twee onderdelen: 1/ een EFFECTEVALUATIE, met als hoofdvraag "In hoeverre leidt het verbeterprogramma tot betere kwaliteit van de palliatieve zorg?". Voor de effectevaluatie worden de Kwaliteitsindicatoren Palliatieve Zorg, eerder ontwikkeld met subsidie van ZonMw (NIVEL, 2008), gemeten. Deze indicatorenset bestaat voor een deel uit indicatoren die gaan over de symptoomlast van patiënten, gemeten met Numerieke Ratingschalen. Een ander deel van de indicatorenset gaat over zorgervaringen van patiënten en naasten, gemeten met de CQ-index Palliatieve Zorg. 2/ een PROCESEVALUATIE, die antwoord moet biedt op de vragen: "Worden de kwaliteitsverbeterprojecten volgens plan uitgevoerd?" en "Wat zijn succes- en faalfactoren en voorwaarden voor implementatie en borging?". De procesevaluatie is gebaseerd op interviews met contactpersonen van elk verbeterproject en op analyse van projectplannen en eindverslagen. Op dit moment (begin 2016) zijn alle metingen voor tranche 2 volledig afgerond en lopen de nametingen van tranche 3 en voormetingen van tranche 4 nog. In totaal zijn er op dit moment bijna 1000 patiënten de zorginhoudelijke indicatoren gemeten en ongeveer 475 patiënten en 1900 nabestaanden hebben de CQ-index Palliatieve Zorg vragenlijst volledig ingevuld. Deze aantallen zullen nog toenemen in de komende maanden, aangezien er nog metingen lopen voor tranche 3 en 4. Er is bij de projectleiders en andere contactpersonen van de verbeterprojecten over het algemeen een grote bereidheid tot medewerking aan de evaluatie; belangrijke randvoorwaarden voor succesvolle implementatie van een verbeterproject (een zogenaamd Goed Voorbeeld) zijn: • een gedegen implementatieplan dat breed in de organisatie gedragen wordt. Mogelijkheden om een Goed Voorbeeld aan te passen vergroot het draagvlak en de kansen op implementatie en borging,• een reële tijdsplanning. Betrokkenen zijn geneigd de benodigde tijd te onderschatten, • draagvlak op alle niveaus in de organisatie, • veel verbeterprojecten hebben ambassadeurs en kartrekkers die bijdragen aan het succes van het project, • digitalisering van het Goede Voorbeeld vergemakkelijkt opname in het elektronisch patiëntendossier en de onderlinge communicatie. Tijdens de implementatiefase is het belangrijk ook al aandacht te hebben voor de borging.

Samenvatting van de aanvraag

ACHTERGROND EN SPEERPUNTEN. In de Nederlandse palliatieve zorg zijn er inmiddels veel innovaties en producten beschikbaar om de zorg voor patiënten en naasten te verbeteren. Om deze 'goede voorbeelden' grootschaliger te implementeren heeft ZonMw medio 2012 het startsein gegeven voor het landelijke Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Het verbeterprogramma moet verbeteringen realiseren op vijf speerpunten:(1) patiënten sterven op de plek van hun voorkeur; (2) patiënten en naasten ervaren regie over de zorg;(3) patiënten en naasten ervaren afstemming van zorg; (4)patiënten en naasten ervaren dat de zorg aansluit op hun specifieke wensen, behoeften en waarden; (5) patiënten en naasten krijgen aandacht voor hun zorgbehoeften op lichamelijk, psychosociaal en spiritueel gebied. EFFECTEVALUATIE. De door het NIVEL in een eerder ZonMw-project ontwikkelde Kwaliteitsindicatoren Palliatieve Zorg worden als evaluatie-instrument ingezet om inzicht te krijgen in hoeverre de afzonderlijke verbetertrajecten evenals het totale Verbeterprogramma PZ leiden tot verbeteringen op de vijf genoemde speerpunten. De indicatorenset bevat voor een deel 'zorginhoudelijke' indicatoren die gemeten worden met Numerieke Rating Schalen en voor een ander deel 'cliëntgebonden' indicatoren die gemeten worden met de CQ-index PZ. Per verbetertraject zijn er twee meetperiodes van een maand: net voor de start van het verbetertraject en negen maanden daarna. PROCESEVALUATIE. Om inzicht te krijgen in a) de mate waarin de verbetertrajecten volgens plan zijn uitgevoerd, b) succes- en faalfactoren en randvoorwaarden voor implementatie en borging en c)eventuele andere factoren die invloed hebben gehad op de kwaliteit van de palliatieve zorg, wordt tevens een procesevaluatie gedaan. De procesevaluatie bestaat uit individuele interviews en groepsinterviews met projectleiders en andere partijen betrokken bij de verbetertrajecten. Daarnaast worden ook projectplannen en eindverslagen over de afzonderlijke verbeterprojecten opgevraagd en geanalyseerd. DISSEMINATIE EN IMPLEMENTATIE. Tijdens de projectperiode is er veel aandacht voor persoonlijke instructie van de zorgverleners die betrokken zijn bij de metingen. Ook wordt een helpdesk ingericht voor zorgaanbieders die vragen hebben over de metingen met de kwaliteitsindicatoren. De evaluatieresultaten worden bekend gemaakt in terugkoppelingsrapportages voor zorgaanbieders, tussenrapportages voor ZonMw, een landelijk openbaar eindrapport, publicaties in vaktijdschriften en via presentaties en lezingen.

Kenmerken

Projectnummer:
626001003
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2013
2018
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. A.L. Francke
Verantwoordelijke organisatie:
NIVEL