Keuzeondersteunende informatie: Wat werkt voor ouderen?

Het proces van Samen Beslissen met de oudere (70+) patiëntengroep is complex, onder andere door de cognitieve veranderingen bij het ouder worden. Het besluitvormingsproces kan ondersteund worden met hulpmiddelen zoals keuzehulpen. Keuzehulpen zijn effectief gebleken. Zij verhogen kennis en risicoperceptie, verminderen twijfels over de keuze (decisional conflict), bevorderen een actieve rol van de patiënt en verbeteren de communicatie tussen zorgverleners en patiënten. Ook bij ouderen zijn dergelijke positieve effecten gevonden, maar deze effecten zijn kleiner dan bij jongeren. De kleinere effecten worden mogelijk verklaard doordat er tot nu toe nauwelijks onderzoek gedaan is naar de wijze waarop keuzeinformatie het beste aangeboden kan worden aan ouderen. In een recente literatuurstudie naar de effectiviteit van keuzehulpen bij ouderen werd slechts één keuzehulp gevonden die speciaal ontwikkeld was voor ouderen. Ouderen verwerken informatie op een andere manier dan jongeren. De efficiëntie van de analytische, op redenen gebaseerde, bewuste manier van informatieverwerking neemt af, terwijl de intuïtieve, associatieve, automatische manier grotendeels intact blijft. Huidige keuzehulpen bevatten meestal feitelijke en statistische informatie die patiënten moeten helpen een goede afweging te maken tussen de voor- en nadelen van verschillende behandelopties. De verwerking van dit soort informatie vraagt echter veel cognitieve inspanning van ouderen, met als gevolg een verminderde informatieverwerking. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in welke manier van aanbieden van keuzeondersteunende informatie het beste werkt voor ouderen. Hiertoe worden nieuwe presentatievormen getest die mogelijk beter aansluiten bij de informatieverwerking van ouderen. Om te onderzoeken hoe nieuwe presentatievormen de cognitieve informatieverwerking beïnvloeden, is experimenteel labonderzoek nodig, waarbij bepaalde stimuli systematisch worden gevarieerd terwijl andere stimuli bewust hetzelfde worden gehouden in de verschillende experimentele condities. Specifiek onderzoeken we twee strategieën waarvan we op basis van theorie verwachten dat deze meerwaarde hebben voor ouderen. Ten eerste kan het aanbieden van goed gebalanceerde audiovisuele keuzeinformatie (vs. visuele informatie) een effectieve manier zijn om de cognitieve inspanning te verlagen en de informatievoorziening voor ouderen te optimaliseren (modaliteit). Ten tweede kan het aanbieden van verhalende keuzeinformatie (vs. feitelijke informatie), die een beroep doet op de intuïtieve informatieverwerking, tot een betere informatieverwerking leiden (informatiestijl). Hiertoe wordt een experiment uitgevoerd met een 2 (modaliteit: visuele vs. audiovisuele informatie) x 2 (informatiestijl: feitelijke vs. verhalende informatie) x 2 (leeftijdsgroep: jonger [<70 jaar] versus ouder [> 70 jaar]) between-subjects factorieel design. De verwachting is dat audiovisuele informatie (in vergelijking met visuele informatie) en verhalende informatie (in vergelijking met feitelijke informatie) een positief effect op recall (het begrijpen en kunnen reproduceren van informatie als voorwaarde om tot een geïnformeerde keuze te komen) hebben. Tevens wordt verwacht dat het combineren van audiovisuele informatie met verhalende informatie, in vergelijking met andere combinaties van modaliteit en informatiestijl, het grootste effect heeft, en dat dit effect groter is bij ouderen (70+) dan bij jongeren. We onderzoeken dit in de context van colorectale kanker. Kanker wordt steeds meer een ziekte van ouderen en colorectale kanker is een vorm die veel ouderen treft. De bestaande keuzehulp dikkedarmkanker vormt de basis voor het ontwikkelen van het stimulusmateriaal. De deelnemers aan het experiment zijn zogenaamde ‘analoge patiënten’, d.w.z. mensen met een persoonlijke geschiedenis met kanker die een hypothetische behandelbeslissing krijgen voorgelegd; dit is een valide methode. Zij worden gerekruteerd uit het online panel FlyCatcher en random toegewezen aan een van de vier condities. De essentie van de inhoud van elke conditie is hetzelfde, maar de manier van aanbieden varieert. Uit power-analyse blijkt dat 240 analoge patiënten nodig zijn. De primaire uitkomstmaat is recall. Secundaire uitkomstmaten zijn o.a. het maken van een geïnformeerde keuze en twijfels over de keuze. Achtergrondkenmerken die van invloed kunnen zijn op de informatieverwerking, zoals gezondheidsvaardigheden (health literacy), worden ook meegenomen in de analyses. Het stimulusmateriaal wordt vóór het experiment getest onder oudere (ex-)kanker patiënten. Het onderzoek levert wetenschappelijk onderbouwd inzicht op over het aanbieden van keuzeinformatie aan ouderen. Deze nieuw vergaarde kennis draagt bij aan het verbeteren van Samen Beslissen in de medisch specialistische zorg. De resultaten van het onderzoek kunnen ook gebruikt worden voor het verbeteren van de keuzeinformatie bij andere soorten kanker en bij andere ziektes.