Mobiele menu

Ontwikkeling Kwaliteitsstandaard Overbelaste mantelzorg

Projectomschrijving

Mantelzorg geeft vaak veel voldoening, maar kan ook heel zwaar zijn. Mantelzorgers die lange tijd intensief zorg geven lopen het risico om overbelast te raken. Voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten is het belangrijk dat zij tijdig kunnen handelen om overbelasting te signaleren, te voorkomen of te verlichten.

Doel

We hadden daarom als doel om een richtlijn te ontwikkelen die tools en handreikingen voor verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten biedt om tijdig overbelasting bij mantelzorgers te kunnen signaleren, te voorkomen of te verlichten. Door het gebruik van de richtlijn verwachten we dat jonge, werkende en oudere mantelzorgers eerder worden herkend en dat (dreigende) overbelasting eerder wordt opgespoord. Mantelzorgers voelen zich meer gehoord en gesterkt in het omgaan met de zorg voor hun naaste.

Resultaten

Uit het literatuuronderzoek en gesprekken met mantelzorgers en verpleegkundigen en verzorgenden en verpleegkundig specialisten uit diverse werksettingen, komen een aantal aanbevelingen naar voren die zijn opgenomen in de richtlijn. Hoe grijp je in bij (dreigende) overbelasting? Allereerst: neem regelmatig de tijd voor een een-op-een gesprek, zonder dat de zorgvrager erbij is. Ten 2e: bied een luisterend oor en durf persoonlijke vragen te stellen, zoals: accepteert uw man/vrouw de zorg? Ten 3e geeft de richtlijn meetinstrumenten om de draagkracht en draaglast van een mantelzorger in kaart te brengen en eventuele overbelasting voor de mantelzorger zelf en de verpleegkundige inzichtelijk te maken, te monitoren en op verschillende momenten bespreekbaar te maken. Ten 4e biedt de richtlijn een aantal mogelijke interventies waarnaar doorverwezen kan worden.

Infographics voor zorgprofessional en mantelzorger

Ondersteuning van mantelzorgers is altijd maatwerk. Dat vraagt leiderschap en autonomie van verpleegkundigen en verzorgenden en het is belangrijk dat organisaties zorgverleners de ruimte geven om goede zorg te verlenen. De samenwerking tussen de cliënt, de mantelzorger en de zorgverlener is hiervoor essentieel. Belangrijk is dat mantelzorgers zich gesterkt voelen in het omgaan met de zorg voor hun naaste. Bij de richtlijn horen daarom ook infographics voor zowel de mantelzorger als voor de verpleegkundige, verzorgende of verpleegkundig specialist. Deze infographics geven een handig overzicht van welke stappen ondernomen kunnen worden om dreigende overbelasting te voorkomen. Bekijk hieronder de richtlijn met tools en instrumenten in de bijlagen en de losse infographics.

Samenwerking

De richtlijn is ontwikkeld door IQ healthcare, in samenwerking met Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN), Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), Verpleging & Verzorging Nederland (V&VN, met diverse (mantel)zorgorganisaties en met subsidie van ZonMw.

Producten

Titel: Richtlijn Mantelzorg
Auteur: Dr. Maud Heinen, dr. José Peeters, drs. Nicole Vullings, prof. dr. Hester Vermeulen, prof. dr. Maud Graff
Link: https://www.venvn.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn-mantelzorg/
Titel: Infographic Zorgprofessional
Auteur: Dr. Maud Heinen, dr.José Peeters, drs. Nicole Vullings, prof. dr. Hester Vermeulen, prof. dr. Maud Graff
Link: https://www.iqhealthcare.nl/nl/kennisbank/tools/richtlijn-mantelzorg-2021/
Titel: Infographic Mantelzorger
Auteur: Dr. Maud Heinen,dr. José Peeters, drs. Nicole Vullings, prof. dr. Hester Vermeulen en prof. dr. Maud Graff
Link: https://www.iqhealthcare.nl/nl/kennisbank/tools/richtlijn-mantelzorg-2021/
Titel: Als de mantelzorger erdoorheen zit.
Auteur: Inge Klijn
Magazine: V&VN Magazine
Titel: Nieuwe richtlijn zorgt dat de (overbelaste) mantelzorger niet vergeten wordt
Auteur: Hidde Middelweerd
Magazine: Zorg en Welzijn
Link: https://www.zorgwelzijn.nl/
Titel: Overbelasting van mantelzorgers.
Auteur: Maud Heinen & Nicole Vullings
Magazine: Nurse Academy Ouderen & Thuiszorg

Verslagen


Eindverslag

Het beroep op mantelzorgers vanuit de samenleving neemt steeds verder toe. Dat kan ertoe leiden dat mantelzorgers overbelast raken. Bij aanvang van het project was het niet inzichtelijk hoe verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten mantelzorgers hierin het beste kunnen ondersteunen en dreigende overbelasting bij mantelzorgers kunnen signaleren, voorkómen en verlichten. Daarom was het doel van dit project om een eenduidige werkwijze te maken om verpleegkundigen en verzorgenden tools en handreikingen te geven en hen te ondersteunen in hun dagelijkse werk. Het uiteindelijk doel is om mantelzorgers en hun naasten passende, tijdige en adequate ondersteuning te bieden.
De Richtlijn Mantelzorg is generiek van aard en breed toepasbaar in zowel de thuissituatie als de ziekenhuis-, en instellingsetting, bij mantelzorgers in verschillende levensfasen (jonge/studerende-, werkende/niet-werkende- en oudere wel/niet inwonende mantelzorgers), met aandacht voor cultuurgebonden aspecten. De richtlijn Mantelzorg bevat drie modules:
1) Module 1: Communicatie met mantelzorgers
2) Module 2: Inventariseren en monitoren van de draaglast en draagkracht van mantelzorgers
3) Module 3: Interventies om overbelasting bij mantelzorgers te voorkomen of te verminderen. Deze modules bevatten bijbehorende tools en instrumenten in de bijlage en praktische tips in deel II. Ook zijn er daarnaast infographics van dit ondersteuningsproces voor de verpleegkundige en de mantelzorger ontwikkeld.

Samenvatting van de aanvraag

Mantelzorgers zijn goud waard. Het beroep op mantelzorgers vanuit de samenleving neemt steeds verder toe. Mensen worden namelijk steeds ouder en blijven langer thuis wonen. Mantelzorgers moeten vanuit de overheid in de huidige participatiemaatschappij zelfredzamer zijn en vaker andere mantelzorgers uit het sociale netwerk inschakelen. De meeste mantelzorgers zorgen met veel voldoening voor een naaste, maar als het te zwaar wordt, vragen ze niet snel om hulp. Dat kan ertoe leiden dat mantelzorgers overbelast zijn en het gevoel hebben er alleen voor te staan in de zorg. Deze overbelasting kan leiden tot stress, uitputting, depressie of eenzaamheid. Het is dan ook zeer belangrijk dat verpleegkundigen, verzorgenden en andere zorgprofessionals aandacht hebben voor overbelasting van mantelzorgers en hen ondersteunen. Maar, momenteel is onvoldoende inzichtelijk hoe verpleegkundigen en verzorgenden mantelzorgers hierin kunnen ondersteunen. De verpleegkundige en verzorgende is vaak de eerst betrokkene bij de zorg en speelt een cruciale rol om (het risico op) overbelasting te voorkómen en de belasting te verlichten, maar ook om de draagkracht en de volhoudtijd te bevorderen. V&VN neemt de regie en wil verpleegkundigen en verzorgenden handvatten bieden om mantelzorgers te ondersteunen in hun belangrijke maatschappelijke taak. Daarom is het van belang een eenduidige werkwijze te maken voor verpleegkundigen en verzorgenden. Tot nu toe ontbreken (wetenschappelijke) gefundeerde richtlijnen die hen kunnen helpen bij het voorkomen en signaleren van overbelasting en het verminderen van de belasting van de mantelzorger. Dit project beoogt in deze lacune te voorzien door, in nauwe samenwerking met V&VN, de Kwaliteitsstandaard Overbelaste mantelzorg te ontwikkelen die naadloos aansluit bij het werkveld. De kwaliteitsstandaard is zowelel evidence based en beschrijft hoe formele en informele zorg op elkaar kan worden afgestemd. De kwaliteitsstandaard is generiek van aard (met extra aandacht voor drie specifieke groepen (jonge, werkende en oudere mantelzorgers) en breed toepasbaar in verschillenden settings (thuissituatie, ziekenhuizen, zorgorganisaties). Wij betrekken verpleegkundigen, verzorgenden, mantelzorgers en cliënten als lid van de projectgroep en andere relevante veldpartijen nauw en actief bij alle fases van het opstellen van de kwaliteitstandaard. Op die manier vergroten we het draagvlak en bouwen we waarborgen in voor de implementeerbaarheid van de kwaliteitsstandaard. Deze kwaliteitsstandaard is namelijk bedoeld om verpleegkundigen en verzorgenden te ondersteunen in hun dagelijks werk. Zij krijgen handvatten en adviezen over hoe ze mantelzorgers kunnen ondersteunen. Ook biedt de kwaliteitsstandaard inzicht in mogelijkheden voor vroege signalering, preventie en interventie (zoals e-Health) en over criteria voor verwijzing naar andere zorg- en hulpverleners. Het belangrijkste is dat zorgverleners preventief kunnen handelen om overbelasting van mantelzorgers te voorkómen.

Kenmerken

Projectnummer:
516004012
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2017
2021
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. M.J.L. Graff
Verantwoordelijke organisatie:
Radboudumc

Maud Graff

https://www.linkedin.com/in/maud-graff-6667609/

Hester Vermeulen

https://www.linkedin.com/in/hester-vermeulen-a21a627

Maud Heinen

https://www.linkedin.com/in/maud-heinen-223601b
Afbeelding

Kwaliteitsverbetering in de V&V

Kwaliteitsinstrumenten ondersteunen zorgprofessionals en de patiënt en diens naasten om de juiste zorgoptie te kiezen. Daarom ondersteunen we de ontwikkeling, implementatie, evaluatie en herziening van kwaliteitsinstrumenten voor de verpleegkundige en verzorgende beroepsgroepen.