Samen leren en verbeteren in het verpleeghuis – Op weg naar persoonsgerichte zorg en ondersteuning

Probleem Wat is goede verpleeghuiszorg? Op deze vraag is geen eenduidig antwoord te geven omdat verwachtingen over kwaliteit van zorg voortdurend veranderen. Anno 2018 zijn cliënten en hun naasten idealiter partners in zorg en zijn kwaliteit van leven en welzijn belangrijke uitgangspunten van ‘nieuwe kwaliteit’. Goede kwaliteit van verpleeghuiszorg, zoals verwoord in het Kwaliteitskader, is persoonsgericht en ontstaat in partnerschap tussen cliënten, naasten en zorgverleners. Om te kunnen werken aan kwaliteit van zorg vanuit die relatie, rekening houdend met de steeds veranderende, complexe zorgpraktijk van het verpleeghuis zijn lerende organisaties nodig. Het vraagt niet alleen andere competenties van zorgmedewerkers die veelal zijn opgeleid en werken volgens uitgangspunten van ‘oude kwaliteit’, maar ook om een optimale skills-mix binnen teams en een open leeromgeving die het uitproberen van nieuwe en andere werkwijzen stimuleert samen met cliënten en hun naasten. Daarbij vraagt het ook bij cliënten en hun naasten vertrouwen en veiligheid om hun behoeften en wensen te uiten, mede omdat zij in een afhankelijke positie verkeren. Daarom heeft dit project als doel zorgorganisaties te laten leren en verbeteren vanuit partnerschap in de zorg (cliënt – naaste – zorgverlener). De aanvraag is ontstaan vanuit bestaande partners in een structureel samenwerkingsverband tussen 7 zorgorganisaties (MeanderGroep, Sevagram, Envida, Zuyderland, Cicero, Vivantes, Mosae) en 3 kennisinstellingen (MBO Gilde, Zuyd Hogeschool, Universiteit Maastricht): de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg (AWO-ZL). Wat gaan we doen? Vanuit de AWO-ZL infrastructuur gaan cliënten, hun naasten, cliëntvertegenwoordigers en zorgverleners, gezamenlijk met bestuurders, onderzoekers en docenten (MBO, HBO, WO) een open leer- en verbeterklimaat creeëren in verpleeghuizen, gericht op zowel de cliënt als zorgverlener. De primaire doelstelling is zowel verbetering van de kwaliteit van zorg- en dienstverlening vanuit het perspectief van cliënten en hun naasten als verbetering van de kwaliteit van het werk voor zorgverleners. Het project bestaat uit 3 fases. In FASE 1 genereren we inzicht in landelijke leer- en verbeteractiviteiten rondom persoonsgerichte zorg, door middel van analyse van bestaande data uit a) openbare kwaliteitsverslagen van (innovatieve) verpleeghuizen en b) analyse van data van de landelijke Monitor Woonvormen Dementie, die in zijn vierde meetronde een verdiepingsmodule rondom leiderschap en persoonsgerichte zorg heeft opgenomen. In FASE 2 ontwikkelen, implementeren en evalueren we de multi-component aanpak ‘Ruimte voor Zorg’, in co-creatie met onze onderzoeks (zorginhoudelijk, onderwijskundig en organisatieverandering)-, onderwijs (MBO, HBO, WO)- en praktijkpartners om het leren en verbeteren in verpleeghuizen te stimuleren en inzichtelijk te maken. Vanuit de AWO-ZL nemen 10 zorgteams deel, uit 5 organisaties (Envida, MeanderGroep, Mosae, Sevagram en Zuyderland). Het leren en verbeteren gebeurt vanuit de driehoek “cliënt – naaste – zorgverlener”, ondersteund vanuit management en organisatie. De aanpak bestaat uit 3 elementen op verschillende niveaus: 1) Voorwaarden voor een open leeromgeving vanuit bestuurlijke visie (strategisch); 2) Ondersteuning van leiderschap voor visievertaling en stimulering van leren en verbeteren van cliënten, naasten en zorgverleners in de praktijk (tactisch); 3) Inrichting van het leer- en verbeterproces van zorgverleners om samen met cliënten en hun naasten verbeteringen te realiseren (operationeel); Het doel van deze aanpak is kritische zelfreflectie te stimuleren evenals het uitwisselen van kennis en ervaring. We borduren voort op de bestaande methodiek ‘Ruimte voor Zorg’ om de kwaliteit van zorg te meten, welke als input geldt voor de aanpak. Hierbij voeren zorgverleners van verpleeghuis 1 gesprekken met cliënten, zorgverleners en naasten in verpleeghuis 2, en vice versa. Deze aanpak stelt de zorgverlener in staat om te kijken in de keuken van een ander verpleeghuis. In actie-onderzoek wordt via korte, cyclische evaluaties de impact van het leren en verbeteren onderzocht op de kwaliteit van leven en zorg voor bewoners en kwaliteit van werk voor medewerkers. Hierin werken cliënten, naasten en zorgverleners samen als partner in het leren en verbeteren. Vanaf de start van het project implementeren en verspreiden we kennis in onderwijs, onderzoek, beleid en praktijk (FASE 3) samen met onze (landelijke) partners. Wat levert het op? a) indicatoren voor het inzichtelijk maken van hoe en in welke mate zorgorganiaties aan het leren en verbeteren zijn in de verpleeghuiszorg gericht op persoonsgerichte zorg vanuit de relatie cliënt-naaste-zorgverlener; b) een methode om het leren en verbeteren in verpleeghuizen te stimuleren vanuit de zorgrelatie (cliënt, naaste, zorgverlener) en inzicht in de toepasbaarheid en effecten op de ervaren kwaliteit van zorg vanuit cliëntperspectief en kwaliteit van werk.