Evidence-based cultureel-competente zorg

Toenemende etnische diversiteit is een kenmerk van de Nederlandse populatie. Met name niet-westerse allochtonen zijn een kwetsbare groep in de zorg. Hoewel de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg al in 2000 dringend aandacht vroeg voor structurele maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van zorg voor allochtone groepen, is de situatie anno 2009 niet verbeterd. ZonMw constateerde eerder in 2009 dat onderzoek naar de gezondheid van en de zorg voor allochtonen in Nederland een krachtige impuls moet krijgen om de oorzaken van gezondheidsverschillen te kunnen begrijpen en op basis daarvan te werken aan effectieve oplossingen, waaronder goede kwaliteit van zorg. Goede kwaliteit van zorg betekent in dit verband: cultureel-competente zorg (Betancourt 2003). De zorg moet beschikken over culturele competenties, zowel op het niveau van de organisatie als op het niveau van de individuele zorgverlener. Een cultureel competente organisatie stelt de individuele zorgverlener effectief in staat tot cultureel-competente zorgverlening en is daarmee een voorwaarde voor een cultureel competent zorgsysteem. Een individuele zorgverlener is cultureel competent als hij of zij beschikt over de kennis, attituden en vaardigheden die nodig zijn om adequate zorg te kunnen verlenen aan patiënten van allochtone herkomst. Karakteristiek voor de Nederlandse situatie zijn vele lokale initiatieven, die tot nu toe weinig bijdragen aan systematische ontwikkeling van cultureel-competente zorg, ook omdat ze zelden adequaat geëvalueerd zijn. Planmatige interculturalisatie van de Nederlandse gezondheidszorg wordt ernstig gehinderd door het ontbreken van gestructureerd wetenschappelijk onderzoek op dit terrein: de wetenschappelijke belangstelling voor dit thema loopt niet in de pas met de omvang van het vraagstuk (ZonMW 2009). Door het ontbreken van gevalideerde meetinstrumenten is het op dit moment niet eens mogelijk om inzicht te krijgen in de kwaliteit van zorg voor allochtone groepen. De afd. Sociale Geneeskunde AMC (hoofd: K. Stronks) vervult in Nederland een pioniersrol in de systematische ontwikkeling van cultureel-competente zorg. Het werk heeft geleid tot concrete producten, waaronder 2 leerboeken, een gepubliceerd raamwerk voor culturele competenties (Seeleman 2009) en een aantal onderzoeksprojecten. Honorering van de huidige aanvraag zal Ir. Conny Seeleman in staat stellen haar werk op het gebied van cultureel-competente zorg tot nu toe af te ronden met een promotie. Met haar proefschrift zal deze lijn in het gezondheidszorgonderzoek zich verder kunnen ontwikkelen en verankeren. Interventies om de culturele competentie van de zorg te bevorderen worden voorzien van een stevige evidence-basis. Die zal bijdragen aan systematische en planmatige ontwikkeling, implementatie en evaluatie van cultureel-competente zorg in Nederland. Deze aanvraag richt zich op het meetbaar maken van de culturele competentie van de Nederlandse gezondheidszorg. Ook wordt het ontwikkelde meetinstrumentarium toegepast in effectiviteitsmeting van enkele voorbeeldstrategieen ter bevordering van culturele competenties. Daarmee zal deze aanvraag bijdragen aan het verbeteren van de organisatie, het functioneren en de effecten van de gezondheidszorg in relatie tot de specifieke aspecten van de zorgvraag die voortkomen uit (etnisch) diverse patientenpopulaties (1e maatschappelijke opgave van VWS). De financiering zal vooral ingezet worden om meetinstrumenten te ontwikkelen voor de culturele competenties van resp. zorgorganisaties en professionals. Valide meetinstrumentarium is een noodzakelijke voorwaarde om het niveau van culturele competentie vast te stellen en om interventies te kunnen evalueren op hun effectiviteit. Stakeholders worden in een vroeg stadium betrokken in de ontwikkeling van de meetinstrumenten: vertegenwoordigers van allochtone zelforganisaties, zorgprofessionals en zorgorganisaties specificeren zelf wat belangrijk is in cultureel-competente zorg. Ook wordt de effectiviteit van enkele strategieen om culturele competentie te bevorderen onderzocht; de casus daarvoor is cultureel-competente pediatrische astmazorg, die in directe interactie met de praktijk van de zorg wordt ontwikkeld. De resultaten van het gehele traject zullen breed in onderwijs en opleiding worden geïmplementeerd. Dit promotietraject zal het begrip ‘culturele competentie’ concreet maken voor de praktijk (zorgorganisaties, zorgverleners, onderwijsmakers, financiers), en daarmee een essentiele bijdrage leveren aan de systematische en planmatige ontwikkeling van cultureel-competente zorg in Nederland.