Implementation of interventions for preventing adverse drug events in high risk patient populations in primary care and in care and cure institutions, by a team of doctors and (hospital) pharmacists

Het doel van het onderzoek was het effect te bepalen van de (implementatie van) specifieke interventies gericht op het verbeteren van de medicatieveiligheid bij ouderen (>65 jaar) met polyfarmacie (5 of meer geneesmiddelen) en bij het proces van toedienen van geneesmiddelen. De volgende interventies werden onderzocht: -screening van medicatie door een koppel bestaande uit de openbaar apotheker en de huisarts (‘medicatiereview’); -toepassing van klinische belisregels ter opsporing van patiënten met (risico op) een medicatie-gerelateerd probleem (‘clinical rules’); -toepassing van klinische farmacie activiteiten op patiëntenafdelingen door een team van ziekenhuisapotheker, apothekersassistenten, verpleegkundigen en artsen (‘ward oriented pharmacy’); -het geven van instructie m.b.t. toediening van geneesmiddelen door een sonde in de verstandelijk gehandicaptenzorg(‘sonde-instructie'); -het geven van instructie m.b.t. malen van geneesmiddelen t.b.v. toediening met vloeibaar voedsel in verpleeghuizen(‘maal-instructie’). ‘Medicatiereview’ voorkomt geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames, vooral bij ouderen met vijf of meer co-morbiditeiten. Een effect op Adverse Drug Events (ADEs) of kwaliteit van leven kon niet worden aangetoond. Het farmaceutisch behandelplan kan op een goed draagvlak rekenen, het grote struikelblok is de benodigde tijd, en daarmee de extra benodigde financiële middelen. Hierdoor is een brede implementatie van ‘medicatiereview’ in zijn huidige vorm waarschijnlijk erg moeilijk. De additionele kosten zijn € 11.974,-- euro voor de preventie van één geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopname. Bij een halvering van de geïnvesteerde tijd, zou dit kosten besparend kunnen worden met een besparing van € 2.105,-- per voorkómen geneesmiddel gerelateerde ziekenhuis opname. Interventies van ziekenhuisapothekers ondersteund door ‘clinical rules’ leiden tot een significante vermindering van vermijdbare geneesmiddel gerelateerde schade en medicatiefouten. De interventie had geen invloed op het aantal niet vermijdbare ‘adverse drug events’ (ADEs) of totaal aantal ADEs. Toepassing van ‘clinical rules’ kan op veel draagvlak rekenen.Een gemiddelde tijdinvestering bedraagt gemiddeld 1 minuut per signaal, en ruim 5 minuten per signaal dat verdere actie vereist. Screening van de signalen voordat tot actie wordt overgegaan blijft belangrijk want bij het overgrote merendeel van de signalen is geen verdere actie nodig. De signalen identificeren de risicopatiënten. De additionele kosten zijn per opname € 27,80 per voorkomen medicatiefout en pADE-vrije patiënt. Door het toepassen van klinische farmacie activiteiten op patiëntenafdelingen door een team van ziekenhuisapothekers en artsen in opleiding wordt medicatieveiligheid significant verbeterd. Het aantal vermijdbare ADEs tijdens verblijf in het ziekenhuis bij ouderen toonde in de drie ziekenhuizen een statistisch significante reductie. 'Sonde-instructie’ bij toediening van geneesmiddelen door een sonde bij verstandelijk gehandicapten leidt tot een reductie van toedienfouten. Het geven van instructie m.b.t. malen van geneesmiddelen t.b.v. toediening door een sonde leidt tot een reductie van fouten. De conclusie van het onderzoek is dat de onderzochte interventies de medicatieveiligheid en patientveiligheid verbeteren. Verschillen tussen de interventies zitten vooral in de benodigde tijdsinvestering en daarmee ook het benodigde budget. Voor het verloop van de interventie zijn primair klinische factoren (soort probleem en patiënt) van belang. Kenmerken van de zorgverleners of van de context spelen nauwelijks een rol. De verschillende interventies hebben als sterk punt met elkaar gemeen dat er groot draagvlak is voor een actieve(re) rol van de apotheker bij preventie en management van medicatieveiligheid.