Leren en verbeteren in de zorg

Nieuwe kennis en innovaties onderdeel maken van de dagelijkse praktijk van de zorg kan alleen als zorgprofessionals en zorgorganisaties duurzaam en systematisch leren en verbeteren.

ZonMw werkt samen met Zorginstituut Nederland aan onderzoek naar en de ontwikkeling van instrumenten om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Het gaat zowel om brede overzichtsstudies als om thematische verdiepingen rond bepaalde actuele (maatschappelijke) thema’s. Eén van die thema’s is (interprofessioneel) leren en verbeteren door zorgprofessionals in verschillende sectoren in de gezondheidszorg. Dat vraagt om inzicht in de wijze waarop verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgenden leren, ervaringen delen en nieuwe kennis toepassen, en in de effecten daarvan op de kwaliteit van de geleverde zorg. In 13 projecten wordt gewerkt aan methodiekontwikkeling en onderzoek.

Afbeelding

Kwaliteit van zorg is samen leren

‘Het is de hoogste tijd om samen leren en verbeteren in de zorg gemeengoed te maken.' Voor de kwaliteit van zorg is het namelijk belangrijk dat zorgprofessionals continu samen blijven leren en verbeteren.
Afbeelding

Inventarisatie en rapport kwantitatieve meetinstrumenten

In 13 Leren & verbeteren-projecten worden 33 verschillende meetinstrumenten gebruikt om inzicht te geven in leren en verbeteren in de zorg. Hoe komen we gezamenlijk tot een samen-hangende set van instrumenten?

Verpleging & verzorging

  • Het project Implementatie en optimalisatie van Leer- en InnovatieNetwerken (LINs) in de geriatrische revalidatiezorg (Hogeschool Inholland) zorgt voor de implementatie en optimalisatie van LINs. Specifiek op de afdelingen geriatrische revalidatie van 3 ouderenzorgorganisaties in Amsterdam en Amstelveen. Ook zorgt het voor de implementatie van client-centred goalsetting. Dit geeft verpleegkundigen en verzorgenden handvatten om cliënten beter te betrekken in het zorgproces en om cliënten meer eigen regie te geven.  
  • Het project Improve! (Radboudumc) gaat over persoonsgerichte essentiële zorg. Dit onderzoek geeft inzicht in de bestaande aanbevelingen om verpleegkundige handelingen te doen of juist te laten op 3 verpleegsensitieve thema’s: pijn, wondzorg en participatie bij de overdracht van zorg. Daarnaast wordt er in de deelnemende instellingen een leercultuur voor Evidence Based Quality Improvement ontwikkeld binnen teams, waarin de bestaande aanbevelingen worden gebruikt om te komen tot de beste essentiële zorg.
  • Het project LeerSaam Noord: samen werken, samen leren (NHL Hogeschool) onderzoekt hoe verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen van verschillende niveaus en verzorgenden in een leerteam samen werken en leren. Dit gebeurt in 2 ziekenhuizen, 2 revalidatiecentra en 1 langdurige zorg/thuiszorgorganisatie in Friesland en Groningen. Helpt de leermethode zorgverleners in hun beroepsrol en hebben zorgvragers daadwerkelijk meer eigen regie?
  • Het project Een leer- en verbeterklimaat waarmee kwaliteit van zorg wordt verbeterd in de langdurige ouderenzorg (Maastricht University) gaat een duurzaam en systematisch leer- en verbeterklimaat ontwikkelen en evalueren voor teams van verpleegkundigen en verzorgenden. Dit gebeurt binnen het netwerk van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg en volgens de Learning Innovation Nurses Climate (LINC) aanpak. Dit gebeurt zowel in het verpleeghuis als in de thuiszorg.
  • Het project Op weg naar mensgerichte verpleeghuiszorg (Tilburg University) is een samenwerking met 11 ouderenzorgorganisaties. Er wordt onderzoek gedaan naar mensgerichte zorg. Samen met het mbo- en hbo-onderwijs worden 2 lesprogramma’s ontwikkeld:
    • het ophalen van verhalen van ouderen die in het verpleeghuis wonen
    • hoe je deze verhalen inzet om de kwaliteit van de zorg te verbeteren
Afbeelding

Data onderdeel maken van je dagelijkse werk

Hoe kan gebruik van data het leren en verbeteren binnen zorgteams en tussen organisaties ondersteunen in de ouderenzorg en integrale geboortezorg? Data geven inzicht in belangrijke knelpunten of verbetermogelijkheden, maar ook in resultaten.
Afbeelding

Samen met patiënten aan de slag met Action learning

Zorgverleners leren het meest als ze ook de kennis van patiënten gebruiken, vinden initiatiefnemers van LeerSaam Noord. Een patiëntvertegenwoordiger, een regieverpleegkundige en een onderzoeker vertellen over de ervaringen met dit project.

Integrale geboortezorg

  • De SWING-studie: samen naar Waardegedreven INtegrale Geboortezorg (Amsterdam UMC, locatie VUmc) gaat actieonderzoek uitvoeren. (Toekomstige) ouders, zorgverleners en onderzoekers werken samen in leernetwerken ter verbetering  van de zorg. Welke onderwerpen zijn belangrijk zijn? Wat gaat goed in de zorg? En welke verbeteringen zijn wenselijk?  
  • Het Actieonderzoek uitkomst gestuurde geboortezorg (UMC Utrecht) richt zich op het ontwikkelen en evalueren van leer- en verbetermethoden voor de kwaliteitscyclus gebaseerd op de ICHOM uitkomstenset in een Verloskundig Samenwerkingsverband (VSV). De uitkomstenset wordt geïmplementeerd in 4-6 VSV’s binnen de regio van Geboortezorg Consortium Midden Nederland. Interprofessionele leermethoden worden ontwikkeld en worden parallel aan de implementatie van de ICHOM set ingezet en geëvalueerd.
Afbeelding

Betere geboortezorg door te leren van wat goed gaat

‘We zien dat in de praktijk regelmatig wordt afgeweken van de protocollen. Logisch, want we moeten ons voortdurend aanpassen aan de omstandigheden. Door die aanpassingen gaat juist veel goed.’

Intensive care

  • Het project Moreel Beraad op de IC: voortdurend leren en verbeteren (Radboudumc) onderzoekt de samenhang tussen de morele onzekerheid die komt met het werk op de intensive care, morele stress en burn-out. Ook wordt gekeken hoe moreel beraad de morele onzekerheid als startpunt kan nemen voor een leer- en verbeterproces.
Afbeelding

Moreel beraad op de IC: voortdurend leren en verbeteren

‘Dagelijks maken we ingewikkelde afwegingen: is wat technisch mogelijk is ook echt bevorderlijk voor de kwaliteit van leven?'

Verpleeghuiszorg

  • Het project Zorgteams in hun kracht (Hogeschool Inholland) gaat door middel van actieonderzoek kennis vergaren over de werkwijze van leren en verbeteren door zorgteams in verpleeghuizen. En over de meerwaarde van coaching door hbo-verpleegkundigen in combinatie met juiste randvoorwaarden voor het lerend vermogen van teams.
  • Het project Leren en verbeteren in de verpleeghuiszorg (Ben Sajetcentrum) gaat met een aantal onderwijsvernieuwingen de verpleeghuiszorg een stap verder brengen. Er is veel behoefte om opleiden en leren te verweven met de werkvloer. Voor 3 initiatieven wordt een intervisietraject begeleid waarin van elkaar wordt geleerd. De geleerde lessen worden vervolgens verspreid naar 3 nieuwe plekken. Dit verspreiden gebeurt begeleid waarbij tegelijk lessen worden geleerd die van nut kunnen zijn bij volgende stappen.
  • Het project Autonomie in samenspraak: een actie(f) interprofessioneel leertraject gericht op het ondersteunen van autonomie van cliënten in de verpleeghuiszorg (Fontys Hogescholen) heeft als doel het ondersteunen van de autonomie van cliënten en het stimuleren van interprofessioneel samenwerken en leren. Binnen het actieonderzoek worden de leermethodieken shadowing, verhalenworkshop en spiegelgesprek ontwikkeld en uitgeprobeerd om de autonomie van cliënten te onderzoeken en acties ingezet om dit te versterken.
  • Het project Samen leren en verbeteren in het verpleeghuis: op weg naar persoonsgerichte zorg en ondersteuning (Maastricht University) zet een lerend netwerk op, waarin cliënten, naasten en zorgverleners gezamenlijk werken aan optimalisering van het leven en het werken in het verpleeghuis. Met actieonderzoek en in co-creatie met partners uit onderzoek, onderwijs en praktijk wordt de multi-component aanpak ‘Ruimte voor Zorg’ ontwikkeld, geïmplementeerd en geëvalueerd.
  • Het project EVIDENCE 2.0: interprofessionele leer- en werkcultuur voor persoonsgerichte zorg in verpleeghuizen met ‘realist’ actieonderzoek (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) wil het lerend vermogen van verpleeghuizen versterken en optimaal benutten. Dit wordt gedaan door het ontwikkelen van kennis, inzichten en werkzame methodieken voor een interprofessionele leer- en werkcultuur ten behoeve van persoonsgerichte zorg.
Afbeelding

Dagelijks leren en verbeteren in verpleeghuizen

Wat is de beste zorg voor bewoners? Wat vinden collega’s belangrijk? In de projecten EVIDENCE 1.0 en 2.0 werken zorg- en behandelteams en actieonderzoekers samen aan leren en verbeteren van dagelijkse zorg. Hoe wérkt dat?
Afbeelding

Leer- en InnovtieNetwerken

Zorgverleners zijn grootste kapitaal in verpleeghuiszorg. ‘Je moet ze dus goed opleiden, boeien én aan boord houden’, vertellen projectleiders Karin Bosch en Robbert Gobbens. Maar hoe doe je dat? Lees meer over hun aanpak.
Afbeelding

Autonomie in samenspraak

Hoe kun je cliënten in de verpleeghuiszorg ondersteunen in hun autonomie? Lees hoe je met verschillende leermethodieken niet alleen de kwaliteit van zorg verbetert, maar ook het interprofessioneel samenwerken en leren stimuleert.
Afbeelding

Aansluiten bij leerbehoeften

80% van de zorgmedewerkers in de verpleeghuiszorg is mbo-geschoold. Er kan beter ingespeeld worden op de leerbehoeften van deze zorgmedewerkers. Lees het interview met onderzoeker Irene Muller-Schoof met tips voor een beter leerklimaat op de werkvloer.
Afbeelding

Samen de cliëntgerichte zorg in het verpleeghuis verbeteren

Hoe stel je de cliënt in de verpleeghuiszorg centraal? Bekijk 4 tips voor cliëntgericht leren en verbeteren in het interview met Ramona Backhaus, Johanna Rutten (Universiteit Maastricht) en hbo-verpleegkundige Melissa Bettink.
Afbeelding

Toegroeien naar een interprofessionele leer- en werkcultuur

De stip op de horizon voor het project EVIDENCE 2.0 is een interprofessionele leer- en werkcultuur in verpleeghuizen. Want met zo’n cultuur kunnen professionals de zorg beter op specifieke behoeften van de bewoners afstemmen.

Monitoring en evaluatie

In het project Optimalisatie en bestendiging van continu leren en verbeteren in de Nederlandse gezondheidszorg worden de 13 individuele projecten en de programmalijn 'Leren & verbeteren' als geheel gemonitord en geëvalueerd. Dit doen zij via een participatieve benadering gebaseerd op de gevalideerde methodologie Reflexieve Monitoring in Actie (RMA). Deze methodologie combineert evaluatieonderzoek met het faciliteren van leerprocessen onder alle betrokkenen.

Projectenbijeenkomst 26 januari 2022

Wat is de stand van zaken van de 13 projecten over leren & verbeteren? En wat is de impact van de COVID-19-pandemie op deze projecten? Dat bespraken projectleiders, onderzoekers, ZonMw en Zorginstituut Nederland op 26 januari 2022 met elkaar in het 1e deel van de online projectenbijeenkomst. De 2e helft van de bijeenkomst stond in het teken van het nieuwe monitor- en evaluatieproject. Onderzoekers Tjerk Jan Schuitmaker en Marjoleine van der Meij van het Athena Instituut van de Vrije Universiteit Amsterdam lichtten hun aanpak toe en gingen daarover in gesprek met de deelnemers om tot goede afspraken te komen.

De COVID-19-pandemie heeft op alle projecten effecten. Voorbeelden zijn dat geen onderzoek gedaan kan worden op de afdelingen, ziekte onder de zorgprofessionals en cliënten/bewoners, zorg verlenen gaat voor op ‘leren & verbeteren’-activiteiten, personeelstekorten en overbelasting. De ervaring is wel dat het enthousiasme voor de projecten, ook bij de zorgprofessionals, nog steeds aanwezig is. De online-bijeenkomsten die de live-bijeenkomsten vervangen bieden ook juist afleiding en de gelegenheid om ervaringen te delen. In de geboortezorg biedt het ook een kans om als zwangeren online toch bij elkaar te komen, als de fysieke bijeenkomsten wegvallen. De projecten vinden verschillende manieren om door te kunnen gaan, zoals online bijeenkomsten of het bijstellen van de (onderzoeks)opzet aan de nieuwe situatie. In combinatie met het verlengen van de looptijd is de verwachting dat de projecten goed afgerond kunnen worden.

Projectenbijeenkomst leren & verbeteren 1 juni 2021

De HAN University of Applied Sciences heeft bij 13 leren & verbeteren-projecten geïnventariseerd welke kwantitatieve meetinstrumenten worden gebruikt en wat de argumenten daarvoor zijn. De onderzoekers, ZonMw en Zorginstituut Nederland gingen hier op 1 juni 2021 over in gesprek.

Conclusies

De bijeenkomst op 1 juni 2021 werd begeleid door Anemone Bögels, voorzitter van de ZonMw-beoordelingscommissie. De volgende punten zijn besproken:

  1. Het onderwerp leren & verbeteren is veelomvattend en vraagt om maatwerk in de specifieke context. De lopende projecten kunnen bijdragen aan een verdere inkadering van de omschrijving van leren & verbeteren en welke instrumenten het beste aansluiten bij de verschillende zorgcontexten.
  2. De deelnemers geven aan dat in alle projecten de kwalitatieve onderzoeksmethoden van groter belang zijn dan de kwantitatieve meetinstrumenten die nu geïnventariseerd zijn. De eerste ervaringen leren dat de kwantitatieve instrumenten vooral dienen als input voor het kwalitatieve onderzoek. Het belang van de dialoog met zorgprofessionals en cliënten wordt benadrukt.
  3. De resultaten van de kwantitatieve meetinstrumenten zijn nog niet beschikbaar, dus over de psychometrische eigenschappen en met name de responsiviteit is nog niet zo veel te zeggen.
  4. Belangrijk bij de keuze van (kwantitatieve) meetinstrumenten is:
  • de context waarbinnen gewerkt wordt
  • de tijd die gevraagd wordt van de respondenten
  • taal (anticipeer op de taalvaardigheid en mogelijke taalbarrières)
  • differentiatie in functie(niveau) van de zorgprofessionals

Impact op de kwaliteit van zorg

Een belangrijk aandachtspunt voor de projecten is het meten van de impact van leren & verbeteren op de kwaliteit van zorg en hoe die door cliënten (patiënten, bewoners en naasten) ervaren wordt. Mogelijk kan hiervoor ook gebruik gemaakt worden van gegevens die de zorgprofessionals/zorgorganisaties al regulier verzamelen.

ZonMw laat voor de 13 projecten een externe partij het gebruik van kwantitatieve en kwalitatieve methoden en de opbrengsten daarvan verder onderzoeken.

Meer informatie over de inventarisatie?

Bekijk dan het rapport en lees het interview met de betrokken studentonderzoekers en docent en onderzoeker Frank Verbeek van de HAN.

Projectenbijeenkomst 23 september 2020

Op 23 september 2020 organiseerden we de eerste projectenbijeenkomst waarin de projectteams van de 13 'leren en verbeteren'-projecten elkaar beter leerden kennen en ervaringen uitwisselden. ‘Door de uitwisseling tussen de projecten te stimuleren met onder andere bijeenkomsten wordt ook over de grenzen van de eigen sector heen geleerd’, vertelt programmacommissievoorzitter Anemone Bögels in een dubbelinterview met Jan Kremer, voorzitter van de Kwaliteitsraad van Zorginstituut Nederland.

Afbeelding

Ontwikkeling van kwaliteitsinstrumenten

Kwaliteitsinstrumenten ondersteunen zorgprofessionals, de patiënt en diens naasten om de juiste zorgoptie te kiezen. Daarom stimuleren we de ontwikkeling, implementatie, evaluatie en herziening van kwaliteitsinstrumenten. Innovatie van richtlijnen is één van de ontwikkelingen die we ondersteunen. Lees wat we nog meer doen.