Het implementeren van de "Verzoamelstee": het gebruik van ICT-voorzieningen voor het verhogen van welzijn, kwaliteit van leven en zelfredzaamheid van ouderen

Het aantal ouderen groeit de komende jaren, terwijl het aantal voorzieningen, met name in de buitengebieden afneemt. Ouderen willen het liefst zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen in het eigen dorp. Dit streven wordt ondersteund door het beleid van gemeenten en andere overheden waarin het bevorderen van zelfstandigheid bij ouderen een belangrijk doel is. Alleen op die wijze kan de zorg voor ouderen in de toekomst beheersbaar en betaalbaar blijven. Het verdwijnen van voorzieningen in het landelijk gebied vormt een bedreiging voor het behoud van deze zelfstandigheid. De “Verzoamelstee” is een ICT-voorziening in het dorpshuis van drie kleine dorpen in Groningen, waaruit de dienstverlening is weggetrokken en waar de openbaar vervoer voorzieningen slecht zijn. Ouderen krijgen zo basisvoorzieningen (aangevuld met zorgvoorzieningen) weer terug met behulp van geavanceerde middelen, namelijk ICT-voorzieningen (e-health). Met behulp van deze ICT-voorzieningen kunnen ouderen langer blijven deelnemen aan het sociale leven en langer zelfstandig blijven wonen in eigen huis en dorp. Welzijn, kwaliteit van leven, zelfstandigheid en deelname aan het sociale leven worden daardoor vergroot. De leefbaarheid en de sociale cohesie in het dorp nemen toe. De “Verzoamelstee” maakt het mogelijk om met behulp van beeldtelefoon en video contact te leggen met welzijnsdiensten, (huis)artsen en aanbieders van diensten en zorg. In dit project worden in drie dorpshuizen (Verzoamelstee's) ICT-voorzieningen geïnstalleerd, zodat men “live” via beeldtelefoon en video kan communiceren met bijvoorbeeld de ambtenaar die achter het Wmo-loket zit in het gemeentehuis. Ook is er in het dorpshuis een beamer aanwezig voor groepsactiviteiten, zoals (live) lezingen, gymnastiek en dergelijke, aangepast aan de wensen van de ouderen. Echter, veel ouderen hebben kennisgebrek wat ICT betreft en geen beschikking over een computer (met internet). Een ICT-voorziening, zoals geplaatst wordt in de “Verzoamelstee” moet goed ondersteund worden om de doelgroep te bereiken. Die ondersteuning in de vorm van hulp door projectmedewerkers, vrijwilligers en (begeleide) cursussen is onderdeel van dit project. Ouderen maken kennis met ICT en leren er op eenvoudige wijze mee om te gaan, bijvoorbeeld door te luisteren naar muziek of door contact te leggen met familie of door spelletjes te doen. Het doel van dit project is een systematische implementatie en evaluatieonderzoek van de “Verzoamelstee”; het plaatsen, gebruiken en bestendigen van ICT voorzieningen in drie dorpshuizen. Het onderzoek bestaat uit vier fasen. In fase 1 wordt gedefinieerd welke diensten wenselijk zijn voor potentiële gebruikers. In de tweede fase worden de voorzieningen geïnstalleerd, de diensten aangeboden en in gebruik genomen. In de derde fase worden de diensten uitgebreid, en vindt een pilot plaats door bij een aantal (kwetsbare) ouderen die niet naar het dorpshuis kunnen komen ICT-voorzieningen thuis te plaatsen (“Verzoamelstee”-thuis). In de vierde fase vindt bestendiging van het project plaats. Gedurende de vier fasen wordt een procesevaluatie, een effectevaluatie en een kosteneffectiviteitanalyse uitgevoerd. Dat betekent dat tijdens de vier fasen wordt geëvalueerd of het proces van implementatie verloopt zoals het gepland is en of er aanpassingen nodig zijn om de implementatie te bevorderen en/of te verbeteren. In dat geval wordt bijgestuurd. Hierbij wordt aandacht besteed aan de mate waarin de technische en organisatorische voorwaarden zijn gerealiseerd, aan de mate waarin ouderen gebruik maken van de diensten (en waarom niet), aan de werkbaarheid voor de betrokken zakelijke en publieke dienstverleners en aan de succes- en faalfactoren die zich voordoen (procesevaluatie). Het effect (in termen van gewenste uitkomsten) van de implementatie wordt bepaald op verschillende niveaus. Bij de gebruikers wordt gemeten of er draagvlak is en met behulp van een controlegroep wordt gemeten of het welzijn en de kwaliteit van leven toeneemt en eenzaamheid afneemt. Bij de private en publieke organisaties (gemeenten, winkels, kerk etc) wordt vastgesteld of dit een effectieve manier van werken is en of gewenste diensten kunnen worden verstrekt. Op gemeentelijk en overheidsniveau wordt vastgesteld of de “Verzoamelstee” kosteneffectief is. De evaluaties en de analyse zullen antwoord geven op de vraag in hoeverre de implementatie succesvol is verlopen en of het zinvol is de “Verzoamelstee” in andere gemeenten te implementeren. De mogelijkheden voor bestendiging worden bepaald aan de hand van de resultaten van de kosteneffectiviteitanalyse. Uiteindelijke doel is de “Verzoamelstee” zonder subsidies deel uit te laten maken van het voorzieningsaanbod voor ouderen. In dat geval kan het concept worden uitgerold over andere dorpen in de betreffende gemeenten en delen van Nederland met soortgelijke problematiek.