Onderzoek Effectevaluatie van deskundigheidsbevordering onder pro Justitia rapporteurs en Kinderrechters
Projectomschrijving
Als een jongere in Nederland ernstig crimineel gedrag vertoont en er bestaat het vermoeden dat hij leidt aan een geestelijke ziekte of gebrekkige ontwikkeling, dan vraagt de rechtbank aan een psycholoog en/of psychiater om hem te onderzoeken en om een advies uit te brengen over welke straf, maatregel en of behandeling of begeleiding de jongere nodig heeft. Dit advies wordt beschreven in een ‘pro Justitia rapportage’. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat pro Justitia rapportages en vonnissen (geschreven door de rechtbank) slecht worden onderbouwd. Het blijft vaak onduidelijk op grond waarvan tot een bepaald advies of beslissing wordt gekomen. Door middel van een training (‘deskundigheidsbevordering’) worden rapporteurs en rechters getraind hun rapportages en vonnissen beter te onderbouwen. Via wetenschappelijk onderzoek wordt nagegaan of de deskundigheidsbevordering effectief is. Indien een duidelijke verbetering te meten is in de onderbouwing van adviezen en vonnissen, dan zal de deskundigheidsbevordering op landelijke schaal kunnen worden ingevoerd.
Producten
Verslagen
Eindverslag
De Wegingslijst PIJ-indicatie is ontwikkeld als handvat voor psychiaters en psychologen die de rechtbank adviseren over jongeren die verdacht worden van ernstige zaken. Het is ook bedoeld voor rechters bij hun besluitvorming over de PIJ-maatregel. Doel van de Wegingslijst is om zowel de ‘pro Justitia’ rapporteur als de rechter te helpen een PIJ-maatregel beter af te wegen tegen andere sancties. Ook om dit meer gestructureerd te doen en overwegingen inzichtelijker te maken. Eerder onderzoek toonde namelijk aan dat de adviezen en vonnissen inzake de PIJ-maatregel betere onderbouwing behoefden. Tijdens een deskundigheidsbevordering werden pro Justitia rapporteurs en kinderrechters onderwezen in het gebruik van de Wegingslijst. Rapportages en vonnissen van deze deelnemers die de Wegingslijst in de betreffende zaak hadden gebruikt, werden vergeleken met dossiers vóór de deskundigheidsbevordering. De Wegingslijst werd vaker gebruikt door rapporteurs dan door rechters. Het onderzoek liet een significante verbetering zien van de onderbouwing van rapportages. Niet alleen werden meer indicatiecriteria (argumenten) genoemd, maar ook meer domeinen. Er is dus sprake is van een breder gefundeerd advies. Ook in de onderbouwing van vonnissen was verbetering zichtbaar. Dit verschil was echter niet significant. De conclusie is om de Wegingslijst te gebruiken bij adviezen en vonnissen over zware jeugdsancties. Zo kunnen betere afwegingen en betere onderbouwingen worden gemaakt.
Bij dit onderzoek wordt deskundigheidsbevordering aan pro Justitia rapporteurs en kinderrechters gegeven. Hiervoor zijn vier arrondissementen geselecteerd. Gemeten wordt of rapportages en vonnissen beter worden onderbouwd en er meer afstemming komt tussen beide. In elk arrondissement wordt de deskundigheidsbevordering gegeven, waarbij deelnemers onder meer leren werken met een Wegingslijst PIJ-indicatie. Dit is een hulpmiddel voor het beter afwegen en onderbouwen van het PIJ-advies dat in de pro justitia rapportage gegeven wordt aan de rechter, en van de rechterlijke beslissing in het vonnis. Dit betreft specifiek adviezen en vonnissen die uitmonden in een PIJ-maatregel maar ook bij andere sancties kan het behulpzaam zijn omdat deze tegen een PIJ-maatregel afgewogen dienen te worden. De PIJ-maatregel is de zwaarste strafrechtelijke sanctie in het jeugdstrafrecht. Inmiddels zijn drie van de vier deskundigheidsbevorderingen gehouden. De reacties van deelnemers zijn positief. Er is behoefte aan meer handvatten bij advies en opleggeing van de PIJ-maatregel naast de drie juridische gronden die daarvoor gelden, welke rekbaar en vaag zijn. De deskundigheidsbevordering levert uitwisseling van kennis en ideeen m.b.t. (doel en nut van de) PIJ-maatregel op tussen rapporteurs en rechters. Ook komen conceptuele verschillen tussen beide beroepsgroepen over indicatiecriteria voor de PIJ-maatregel naar boven.