Het vroegtijdig signaleren van stress middels biofeedback om incidenten in residentiële jeugdzorg terug te dringen

Bij stress reageert het lichaam met een verhoogde bloeddruk en hartslag, spanning van de spieren, toename van lichaamstemperatuur en huidgeleiding, en versnelling van de ademhaling. Bij een gezonde reactie op stress normaliseert dit binnen korte tijd. Echter, jongeren in de residentiële jeugdzorg reageren vanwege ontregelde stressregulatiesystemen vaak inadequaat op stress. Dit uit zich bijvoorbeeld in hoge prevalenties van agressie, zelfverwondend gedrag en weglopen. De gevolgen zijn vaak ernstig voor jongeren, groepsleden, medewerkers en de organisatie als geheel, en lopen uiteen van lichamelijke en psychische klachten tot organisatorische gevolgen als uitval en ziekte onder personeel. Ondanks de ontwikkeling van diverse methoden blijft dit probleem bestaan. Mogelijke oorzaak is dat de huidige methoden gericht zijn op vroegsignalering van oplopende stress. Bekend is echter dat jongeren en medewerkers signalen van oplopende stress – en de aanleiding tot incidenten – niet tijdig herkennen. Vandaar dat medewerkers in residentiële zorg behoefte hebben aan een middel om signalen van oplopende stress tijdig te herkennen en signaleren om vroegtijdig in te kunnen grijpen en incidenten terug te dringen. De afgelopen jaren zijn de mogelijkheden om psychofysiologische markers op een gemakkelijke, non-invasieve wijze te meten fors toegenomen door ondermeer de ontwikkeling van draagbare wireless devices. Aangezien deze devices op het lichaam worden gedragen is het mogelijk continu, gedurende een langere periode psychofysiologische markers van stress te monitoren in het dagelijks leven. Psychofysiologische markers die sterk samenhangen met stress zijn hartritmevariabiliteit en huidgeleiding. Een betrouwbaar device die deze markers meet is de Empatica E4 wristband. Door de psychofysiologische maten direct terug te koppelen (biofeedback) wordt inzicht verkregen in oplopende stress. Biofeedback blijkt effectief in het verminderen van boosheid en agressie, voor zelfverwondend gedrag en weglopen is dit nog onbekend. Het doel van voorgesteld onderzoek is om te onderzoeken op welke manier biofeedback kan bijdragen aan het sneller en beter signaleren van oplopende stress en daarmee het verminderen van agressie, zelfverwondend gedrag en weglopen binnen de residentiële jeugdzorg. Met behulp van de Empatica E4 wristband wordt stress op een continue, non-invasieve en accurate wijze gemonitord. De verwachting is dat de stressregulatie bij jongeren zal verbeteren en jongeren en medewerkers signalen van oplopende stress in een vroeg stadium leren herkennen en signaleren, waardoor incidenten (agressie, zelfverwondend gedrag en weglopen) kunnen worden verminderd. Voorgesteld onderzoek bestaat uit twee deelstudies. In deelstudie 1 wordt het patroon van oplopende stress in aanloop naar incidenten – en eventuele verschillen tussen deze incidenten – in kaart gebracht. Daarnaast wordt gekeken in hoeverre het device in staat is oplopende stress naar incidenten te signaleren. Veertig jongeren zullen gedurende drie weken gevraagd worden het device te dragen. Tijdens deze drie weken worden incidenten geregistreerd. De psychofysiologische markers zullen vervolgens in relatie worden gebracht met incidenten om te zien in hoeverre er sprake is van veranderingen in huidgeleidingresponses en hartritmevariabiliteit voorafgaande aan het incident. In deelstudie 2 is het doel te kijken in hoeverre biofeedback op psychofysiologische stress incidenten in residentiële zorg kan terugdringen. Om deze vraag te beantwoorden zullen we vanwege het innovatieve karakter van huidig voorstel eerst een pilotstudie uitvoeren en vervolgens twintig single case designs (zg. N=1 studies). Het doel van de pilotstudie (N = 5) is antwoord te krijgen op een aantal punten waar we nog geen kennis van hebben, zoals of het van belang is dat groepsleiding ook zicht heeft op de psychofysiologische stress van de jongere, of het nodig is dat er een signaal wordt afgegeven als de psychofysiologische stress op een bepaald niveau komt, en of het helpend is om standaard een ontspanningsoefening in te bouwen. De ervaringen uit deze pilotstudie worden meegenomen in de definitieve vormgeving van de twintig N=1 studies. Het onderzoeksdesign van deze deelstudie is een combined ABA-series design, wat inhoudt dat er een vergelijking wordt gemaakt binnen en tussen data series (m.a.w. binnen een jongere, en tussen jongeren). Aan alle jongeren – en indien nodig wettelijk gezaghebbende – zal toestemming worden gevraagd. Het onderzoek zal getoetst worden door de medisch ethische commissie. Cliënten worden nauw betrokken bij de opzet en uitvoering van het onderzoek. Het betreft een zeer innovatief project, waardoor het project nieuwe en belangrijke inzichten zal opleveren voor een breed herkend en urgent probleem uit de dagelijkse praktijk. Tegelijkertijd zijn er enige risico’s die zoveel mogelijk zijn geminimaliseerd mede door betrokkenheid van uitgebreide expertise op de betreffende thema’s.