Effectieve reflectie: handvat voor kwaliteitsbewaking in de zorg voor jeugd

Er is veel kennis over effectieve interventies voor jeugdigen en/of ouders die geconfronteerd worden met opgroei- en opvoedproblemen. Ondanks dat bij veel interventies het effect in onderzoek is aangetoond, blijken de resultaten in de dagelijkse praktijk vaak minder gunstig. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de kwaliteit van de uitvoering hierbij een rol speelt en dat deze direct gerelateerd is aan het effect dat behaald wordt. Het kwalitatief goed uitvoeren van interventies is een algemeen werkzame factor, die aangeduid wordt met de term behandelintegriteit (Van Yperen, Van der Steege, Addink & Boendermaker, 2010). Het uitvoeren van interventies met voldoende behandelintegriteit stelt eisen aan de professionele kenmerken van beroepsbeoefenaren. Hierbij is het onderscheid in twee aspecten van behandelintegriteit van belang: behandeltrouw of therapist adherence en behandelcompetentie of therapist competence. Beroepsbeoefenaren worden doorgaans op het uitvoeren van interventies voorbereid in een training. Enkel trainen blijkt echter niet voldoende om een programma in de vingers te krijgen en met voldoende behandelintegriteit uit te voeren. Hiervoor is 'ongoing' ondersteuning nodig, bijvoorbeeld in de vorm van wekelijkse supervisiebijeenkomsten (Addis, 2002; Connor-Smith & Weisz, 2003; Fixsen, Naoom, Blase, Friedman, & Wallace, 2005). Uit onderzoek naar effectieve ondersteuningsbijeenkomsten komt naar voren dat deze bestaan uit 1) directe, actieve leermethodes waarin ruimte is voor oefening en feedback, in de vorm van voordoen en rollenspellen (Beidas & Kendall, 2010; Cross, Matthieu, Cerel, & Knox, 2007) en zich richt op 2) de mate van adherence en competence (behandelintegriteit) van de beroepsbeoefenaren (Goense, Boendermaker, & van Yperen, 2015). Over de vraag hoe de professionele kenmerken van beroepsbeoefenaren op dit punt beïnvloed kunnen worden, is alleen kennis beschikbaar van een beperkt aantal (erkende) goed onderzochte interventies. Buiten specialistische interventies ontbreekt kennis over stimuleren van de behandelintegriteit van beroepsbeoefenaren (Schoenwald et.al., 2011). Beroepsbeoefenaren van practice-based programma’s krijgen in de praktijk zelden feedback op de mate waarin zij behandel-integer handelen, omdat de handvatten hiervoor ontbreken (Goense, Pronk, Boendermaker, & Berentsen, 2014). Ook is onbekend wat de invloed van het stimuleren van behandelintegriteit is op de beoordeling van de hulp door cliënten. Dit project richt zich daarom op het ontwikkelen en toetsen van handvatten voor het stimuleren van adherence en common en specific competence van beroepsbeoefenaren bij interventies in de praktijk en het in kaart brengen van ervaringen van beroepsbeoefenaren en cliënten op dit punt. Opbrengst In dit project wordt een breed toepasbaar handvat ontwikkeld en getoetst. Het gaat om een handvat voor het stimuleren van behandeltrouw (adherence) en algemene- en specifieke competenties (competence) van beroepsbeoefenaren werkzaam bij uiteenlopende (practice based) interventies en generalistische aanpakken in de praktijk. Het handvat bestaat uit drie onderdelen: 1. een leidraad voor a) het vaststellen centrale elementen van een interventie of generalistische aanpak en b) het operationaliseren van deze elementen in algemene en specifieke competenties en c) het opstellen van een reflectie-instrument om deze competenties te observeren, 2. een leidraad voor a) het maken van video-opnames en uitvoeren van rollenspel en b) het werken met feedback op de geobserveerde behandelintegriteit in video-opnames en rollenspel. 3. een leidraad voor het opleiden en ondersteunen van supervisoren die het leren op de werkvloer begeleiden. Dit gebeurt aan de hand van drie zeer verschillende practice-based programma’s in de Amsterdamse regio: 1) Generiek Gezinsgericht Werken, een werkwijze voor intensief casemanagement van Jeugdbescherming Regio Amsterdam (JBRA), 2) School2Care, een 12-uurs onderwijsvoorziening voor jongeren met meervoudige problemen van Altra onderwijs & Jeugdhulp en 3) de aanpak binnen een leer-leefgroep van Spirit Jeugd en Opvoedhulp Er wordt gebruik gemaakt van een N=1 onderzoeksdesign waarbij er metingen plaatsvinden in een baselineperiode en interventieperiode. Bij alle programma’s wordt er in de interventieperiode feedback gegeven op de mate van behandelintegriteit aan de hand van video-opnames. Bij twee programma’s wordt er daarnaast geoefend door middel van rollenspellen, namelijk bij School2care en één team van GGW. Van beide condities wordt onderzocht wat het effect is op de behandelintegriteit en hoe beroepsbeoefenaren, supervisoren en cliënten dit ervaren.