Mobiele menu

De validiteit van de SDQ voor signalering van psychosociale problemen onder 12-17 jarigen in de JGZ

Projectomschrijving

De Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) is een korte vragenlijst waarmee psychosociale problemen bij jeugdigen snel gemeten kunnen worden, bijvoorbeeld in de JGZ.

Bevindingen

Uit dit onderzoek blijkt dat de validiteit en betrouwbaarheid van de SDQ (Totaalscore) goed is bij 12-17 jarigen. Ook voor jongeren met een laag opleidingsniveau (Praktijkschool en het Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs (VMBO) Basis/Kader) is de SDQ voldoende valide en betrouwbaar.

Wel blijkt uit interviews met JGZ-professionals en laagopgeleide adolescenten dat de SDQ soms moeilijke woorden en zinnen bevat die lastig te begrijpen zijn. Daarom is vervolgonderzoek nodig om het taalgebruik van de SDQ aan te passen.

Resultaat

Het project heeft geresulteerd in de nieuwe SDQ Handleiding voor 12-17 jarigen, waarin geactualiseerde afkappunten gegeven worden. Ook worden instructies gegeven voor het afnemen van de SDQ, het berekenen van de score en de vervolgstappen die wenselijk zijn, en de Handleiding bevat een stroomschema.
Naast de Handleiding is er een factsheet en een Powerpoint beschikbaar gesteld op de website van het NCJ. De onderbouwing van de informatie in de publicaties voor professionals is te vinden in wetenschappelijke artikelen (3 gepubliceerd, 2 in voorbereiding).

Producten

Titel: ‘De vragen zijn netjes en deftig opgeschreven, sommigen begrijpen dat niet’
Auteur: Leeuwen van M & Vulpen van C.
Magazine: Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg
Titel: Hoe interpreteer je de SDQ? Nieuwe normen voor de Strengths and Difficulties Questionnaire
Auteur: Vugteveen, J., Timmerman, M.E. & de Bildt, A.
Magazine: Kind en Adolescent Praktijk
Titel: Hoe goed signaleert de SDQ problemen bij jongeren?
Auteur: Vugteveen, J., Timmerman, M., de Bildt, A. & de Wolff
Magazine: Kind en Adolescent Praktijk
Link: https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs12454-017-0033-7
Titel: Using the Dutch multi-informant Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) to predict adolescent psychiatric diagnoses
Auteur: Vugteveen, J., de Bildt, A., Hartman, C. A. & Timmerman, M. E.
Magazine: european child & adolescent psychiatry
Titel: Normative data for the self-reported and parent-reported Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) for ages 12–17.
Auteur: Vugteveen, J., de Bildt, A. & Timmerman, M.E.
Magazine: Child and adolescent psychiatry and mental health
Titel: Validity Aspects of the Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) Adolescent Self-Report and Parent-Report Versions Among Dutch Adolescents
Auteur: Vugteveen, Jorien, de Bildt, Annelies, Theunissen, Meinou, Reijneveld, Menno, Timmerman, Marieke
Magazine: Assessment
Titel: Psychometric Properties of the Dutch Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) in Adolescent Community and Clinical Populations
Auteur: Vugteveen, Jorien, de Bildt, Annelies, Serra, Marike, de Wolff, Marianne S., Timmerman, Marieke E.
Magazine: Assessment
Titel: SDQ bruikbaar voor jongeren tot achttien jaar.
Auteur: Vugteveen, J., Timmerman, M.E., de Bildt, A., de Wolff, M. & Theunissen, M.
Magazine: Kind en Adolescent Praktijk
Titel: Measurement quality of the Strengths and Difficulties Questionnaire for assessing psychosocial behaviour among Dutch adolescents
Auteur: J. Vugteveen
Titel: Using the Dutch multi-informant Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) to predict adolescent psychiatric diagnoses
Auteur: Vugteveen, J., de Bildt, A., Hartman, C. A., & Timmerman, M.
Titel: Best “Student Paper Prize” of the International Test Commission Conference

Verslagen


Eindverslag

De Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) is een korte vragenlijst waarmee psychosociale problemen bij jeugdigen snel gemeten kunnen worden, bijvoorbeeld in de JGZ. Uit dit onderzoek blijkt dat de validiteit en betrouwbaarheid van de SDQ (Totaalscore) goed is bij 12-17 jarigen. Ook voor jongeren met een laag opleidingsniveau (Praktijkschool en het Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs (VMBO) Basis/Kader) is de SDQ voldoende valide en betrouwbaar. Wel blijkt uit interviews met JGZ-professionals en laagopgeleide adolescenten dat de SDQ soms moeilijke woorden en zinnen bevat die lastig te begrijpen zijn. Daarom is vervolgonderzoek nodig om het taalgebruik van de SDQ aan te passen. Het project heeft geresulteerd in de nieuwe SDQ Handleiding voor 12-17 jarigen, waarin geactualiseerde afkappunten gegeven worden. Ook worden instructies gegeven voor het afnemen van de SDQ, het berekenen van de score en de vervolgstappen die wenselijk zijn, en de Handleiding bevat een stroomschema. Naast de Handleiding is er een factsheet en een Powerpoint beschikbaar gesteld op de website van het NCJ. De onderbouwing van de informatie in de publicaties voor professionals is te vinden in wetenschappelijke artikelen (3 gepubliceerd, 2 in voorbereiding).

In de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) wordt algemeen gebruik gemaakt van de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) om psychosociale problemen te signaleren. Het is de vraag hoe goed de signalering is voor jongeren ouder dan 14, want voor deze groep is de SDQ nog niet gevalideerd. Daarbij is er zorg over het gebruik in het speciaal onderwijs.
Het doel van dit project is om kwaliteit van de signalering van psychosociale problemen door de JGZ te optimaliseren. We onderzoeken de validiteit van de SDQ onder alle jongeren in de leeftijdsgroep van 12-17 jaar, en in hoeverre dit verschilt over informanten (zelf, ouder, leerkracht) en subgroepen (naar type onderwijs). Ook evalueren we het huidige SDQ-gebruik in de JGZ, en formuleren aanbevelingen voor de JGZ praktijk.
Het onderzoek is een samenwerking tussen Rijksuniversiteit Groningen (Prof. M.E. Timmerman, Drs. J. Vugteveen), Accare (Dr. A. De Bildt), De Kinderacademie Groningen (Dr. S. Ruiter) en TNO-Leiden (Dr. M. De Wolff, Dr. M.H.C. Theunissen).

Samenvatting van de aanvraag

De Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) is sinds 2005 een standaard instrument in de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor signalering van psychosociale problemen, vanwege de goede psychometrische eigenschappen. In Nederland is de SDQ goed gevalideerd voor de groep 3-14 jarigen. Voor de groep ouder dan 14 jaar ontbreekt validatie, terwijl de zelfrapportage versie van dit instrument wel gebruikt wordt door de JGZ voor het contactmoment van 15-16 jarigen. Daarnaast is niet bekend of de vragenlijst goed wordt begrepen door laaggeletterde jongeren. Het doel van dit onderzoek is de SDQ te valideren voor de leeftijdsgroep van 12-17 jaar voor het signaleringsgebruik binnen de JGZ. Hiermee zal de kwaliteit van de signalering van psychosociale problemen door de JGZ verbeteren. Een goede signalering vereist een breed gevalideerd instrument. We onderzoeken daarom met verschillende methoden de begrips- en criteriumvaliditeit, en in hoeverre deze verschilt over informanten (zelfrapportage, ouder). Voor de specifieke subgroep laaggeletterden doen we aanvullend validiteitsonderzoek, omdat er aanwijzingen zijn uit de praktijk dat zelfrapportage problematisch is in deze groep. We gaan voor deze groep ook na of de leerkracht een betere informant zou zijn dan de jongere zelf. Met de verworven gegevens evalueren we de signaleringprocedure in de JGZ. De validatieresultaten zullen verspreid worden binnen de JGZ en het juiste gebruik van de SDQ binnen de JGZ wordt gefacilieerd. In het plan van aanpak zijn de deelprojecten 1-4 gericht op de validatie, en 5-6 op de screeningsprocedure. De deelprojecten zijn: 1. Factorstructuur en meetinvariantie 2. Convergente en discriminante validiteit 3. Criteriumvaliditeit 4. Validiteit onder laaggeletterden 5. Bepalende verwijzingsfactoren en evaluatie van de screeningsprocedure 6. Verspreiding van resultaten en faciliteren van gebruik. In deelprojecten 1-5 gebruiken we drie steekproeven uit de doelgroep. Voor de representatieve steekproef uit de populatie Nederlandse jongeren 12-17 jaar (N=600) werken we samen met een normeringsonderzoek voor een intelligentietest (IDS-2). Hierdoor kan de dataverzameling goed, efficiënt en relatief goedkoop plaatsvinden. Deze steekproef noemen we kortweg de normsteekproef. Voor de klinische steekproef (N=1250), jongeren 12-17 jaar, maken we gebruik gemaakt van archiefdata, die verzameld zijn bij aanmelding van jongeren bij een centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Bij beide steekproeven wordt de SDQ zelfrapportage en ouderversie afgenomen. In de normsteekproef wordt de Youth Self Report (YSR), de Child Behavior Checklist (CBCL) en de IDS-2 afgenomen, als validatiecriteria. Op basis van beide steekproeven onderzoeken we de factorstructuur, ter beoordeling van veronderstelde subschalen. Ook onderzoeken we de meetinvariantie over beide populaties, oftewel of de SDQ in beide populaties hetzelfde meet. Verder onderzoeken we in hoeverre de SDQ onderscheid kan maken tussen jongeren zonder en met verschillende typen klinische diagnoses. Dit beantwoordt de vraag voor welke psychische problemen de SDQ een goede screener is. Tenslotte is er een kleine steekproef laaggeletterde jongeren van 12-17 jaar. Onder deze jongeren wordt in een mondeling interview nagegaan hoe zij de items van de SDQ interpreteren. De jongeren worden geworven via twee scholen voor voortgezet onderwijs (VO) op laag niveau (i.e., VMBO basis/kader en praktijkonderwijs). Aanvullend hierop vergelijken we op basis van de normsteekproef de jongeren uit VO op laag niveau met die op hogere niveaus. Specifiek vergelijken we de factorstructuur en de betrouwbaarheid van de SDQ schalen. Daarnaast gaan we na of de leerkracht in VO op laag niveau een betere informant zou zijn dan de jongere zelf. Op basis van gegevens uit de norm- en klinische steekproeven wordt nagegaan welke rol de SDQ speelt naast andere bepalende factoren (als mate van sociale steun) voor verwijzing naar hulp. Op basis van deze kennis en de validatiegegevens evalueren we het huidige gebruik van de informatie uit de SDQ in de JGZ praktijk. Deze evaluatie gebruiken we vervolgens om aanbevelingen te formuleren voor goed onderbouwd SDQ-gebruik in de JGZ praktijk. De resultaten van deelprojecten 1-5 worden gedeeld op wetenschappelijk congressen en middels vijf internationale publicaties. In deelproject 6 verspreiden we de uitkomsten van de validatiestudie en faciliteren we het juiste gebruik van de SDQ in de JGZ. We onderzoeken de bevorderende en belemmerende factoren voor SDQ gebruik in de JGZ, met behulp van vragenlijsten en focusgroep-interviews. De opgedane kennis wordt gedeeld via een factsheet (GGD kennisnet, nieuwsbrieven), een artikel in een nationaal vaktijdschrift en een presentatie op een praktijkgericht congres. Op basis van de aanbevelingen voor goed onderbouwd SDQ-gebruik onder jongeren wordt een SDQ handleiding voor de JGZ praktijk geschreven. De handleiding wordt samen met scholingsmaterialen beschikbaar gesteld voor de JGZ.

Kenmerken

Projectnummer:
729300105
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2016
2019
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. M.E. Timmerman
Verantwoordelijke organisatie:
Rijksuniversiteit Groningen