Mobiele menu

Alliantie en Behandelintegriteit: Verloop, wederzijdse beïnvloeding en behandelresultaten

Projectomschrijving

Het onderzoek

De werkrelatie tussen cliënt en behandelaar (alliantie), en de mate waarin een behandelaar de behandeling uitvoert zoals bedoeld (behandelintegriteit), zijn van belang om goede behandelresultaten te behalen. De Viersprong heeft onderzocht hoe beide factoren met elkaar samenhangen, hoe ze zich tijdens de behandeling ontwikkelen en hoe ze de behandelresultaten voorspellen.
Hiervoor zijn gegevens verzameld van bijna 2000 gezinnen die Multi Systeem Therapie (MST) kregen. Daarnaast werden ruim 800 gezinnen op de korte termijn (einde behandeling) en bijna 400 gezinnen op de lange termijn gevolgd (anderhalf jaar na afronding van de behandeling). MST is een bewezen effectieve behandeling voor jongeren met ernstige gedragsproblemen of crimineel gedrag.

Bevindingen

Het onderzoek toont aan dat een goede alliantie en een goede behandelintegriteit elkaar kunnen versterken. Een goede alliantie maakt het gemakkelijker voor de behandelaar om de behandeling op de juiste manier uit te voeren. Deze juiste uitvoering versterkt vervolgens de werkrelatie tussen de cliënt en de behandelaar.
Zowel alliantie als behandelintegriteit kunnen tijdens de behandeling veranderen. Dit betekent dat behandelaren hier alert op moeten zijn en tijdig moeten bijsturen. Het ontwikkelen van een goede alliantie en het juist uitvoeren van de behandeling leiden namelijk tot betere behandeluitkomsten.

Producten

Titel: De samenwerkingsrelatie (alliantie) tussen cliënten en professionals
Auteur: Aurelie Lange o.b.v. Rachel van der Rijken, Ron Scholte en Jan van Busschbach
Titel: Alliance and therapist adherence
Auteur: Aurelie M. C. Lange; Rachel E. A. van der Rijken; Jan J.V. Busschbach; Marc J.M.H. Delsing; Ron H.J. Scholte
Titel: Alliance and therapist adherence
Auteur: Aurelie M.C. Lange (de Viersprong), Rachel E.A. Van Der Rijken (de Viersprong), Marc J.M.H. Delsing (Praktikon), Jan J.V. Busschbach (Erasmus Medical Centre), Joan E. Van Horn (de Forensische Zorgspecialisten), Ron H.J. Scholte (Radboud University Nijmegen)
Link: http://programme.exordo.com/eusarf2016/delegates/presentation/60/
Titel: Alliance and adherence in a systemic therapy
Auteur: Lange, Aurelie M.C., van der Rijken, Rachel E.A., Delsing, Marc J.M.H., Busschbach, Jan J.V., van Horn, Joan E., Scholte, Ron H.J.
Magazine: Child and Adolescent Mental Health
Titel: Development of Therapist Adherence in Relation to Treatment Outcomes of Adolescents with Behavioral Problems
Auteur: Lange, Aurelie M.C., van der Rijken, Rachel E.A., Delsing, Marc J.M.H., Busschbach, Jan J.V., Scholte, Ron H.J.
Magazine: Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology
Link: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/15374416.2018.1477049

Verslagen


Eindverslag

Onderzoek naar de werkrelatie tussen een cliënt en zijn behandelaar (alliantie) binnen de volwassen psychotherapie heeft aangetoond dat een goede alliantie samenhangt met betere behandelresultaten. De werkrelatie lijkt de basis te zijn van waaruit een behandelaar met de cliënt aan zijn of haar problemen kan werken. Bovendien blijkt de alliantie tijdens de behandeling te kunnen veranderen en zou met name dit verloop voorspellend zijn voor de behandeluitkomsten. Of dit ook zo is binnen de jeugdzorg, was voorheen niet bekend.

Naast het hebben van een goede werkrelatie, is het voor de effectiviteit van een behandeling van belang dat deze is uitgevoerd zoals bedoeld (behandelintegriteit), oftewel dat de kernelementen van de behandeling juist zijn toegepast. Deze kernelementen worden immers gezien als de werkzame bestanddelen van de behandeling en moeten dus juist toegepast worden om het gewenste behandeleffect te kunnen behalen.

Hoewel alliantie en behandelintegriteit beide een rol spelen tijdens de behandeling en beide van belang zijn voor goede behandeluitkomsten, was de gezamenlijke rol van alliantie en behandelintegriteit nauwelijks onderzocht. Hoe ontwikkelen ze zich tijdens de behandeling? Kunnen ze elkaar versterken? Zijn ze allebei nodig voor goede behandelresultaten? De Viersprong heeft dit onderzocht.

Het onderzoek maakte gebruik van de gegevens van bijna 2000 gezinnen die Multi Systeem Therapie (MST) kregen. Daarnaast werden ruim 800 gezinnen op de korte termijn (einde behandeling) en bijna 400 gezinnen op de lange termijn gevolgd (anderhalf jaar na afronding van de behandeling). MST is een bewezen effectieve behandeling voor jongeren met ernstige gedragsproblemen of crimineel gedrag.

Doordat MST structureel gegevens verzamelt over alliantie en behandelintegriteit en behandelaren hier feedback over krijgen, werden beide aspecten voor bijna alle gezinnen in het onderzoek heel hoog gescoord. Dit betekent dat zowel de werkrelatie als de uitvoering van de behandeling bij de meeste gezinnen goed waren. Daardoor kunnen we niets zeggen over de rol of onderlinge samenhang van alliantie en behandelintegriteit als één van beide laag is. De grote hoeveelheid deelnemende gezinnen maakte het wel mogelijk om andere complexe vraagstukken te onderzoeken.

In het afgelopen jaar is onderzocht hoe alliantie (de werkrelatie tussen behandelaar en cliënt) en behandelintegriteit (de mate waarin een behandelaar een bewezen effectieve behandeling correct uitvoert) met elkaar samenhangen. We wilden een antwoord vinden op de vraag:
'Beïnvloeden alliantie en behandelintegriteit elkaar tijdens de behandeling en geldt dat voor alle cliënten?' Kort gezegd is het antwoord 'ja'. Het onderzoek is uitgebreid beschreven in een artikel, dat is ingediend bij een wetenschappelijk tijdschrift. Ook hopen we de resultaten te mogen presenteren op verschillende congressen.
De praktijk wordt nauw bij het onderzoek betrokken: er is een klankbordgroep opgericht om mee te denken over de onderzoeksresultaten. In de klankbordgroep zitten mensen van allerlei organisaties. Zij helpen de onderzoekers er achter te komen hoe de resultaten gebruikt kunnen worden in de praktijk van jeugdhulp en beleid.
Het project loopt op schema en we verwachten alle doelen te behalen: drie wetenschappelijke artikelen, concrete handvatten voor de praktijk en gebruikmaking van de resultaten door hulpverleners en beleidsmakers. De resultaten van dit project zullen uiteindelijk helpen behandelingen effectiever te maken, doordat hulpverleners beter weten waar ze op moeten letten tijdens de behandeling.

Samenvatting van de aanvraag

Onderzoek naar de effecten van individuele psychotherapie bij volwassenen laat zien dat de cliënt-therapeut alliantie een belangrijke en consistente voorspeller is van behandelresultaten, maar ook dat de alliantie tijdens de behandeling kan fluctueren. Het verloop van de alliantie tijdens de behandeling blijkt zelfs een belangrijkere voorspeller voor de behandeluitkomst dan de alliantie op één bepaald meetmoment. Of deze bevindingen uit de individuele psychotherapie ook gelden voor systeemgerichte interventies en overdraagbaar zijn naar de jeugdzorg is niet bekend. In de jeugdzorg en in systeemgerichte behandelingen in het bijzonder, is namelijk weinig onderzoek gedaan naar de rol van alliantie bij de totstandkoming van behandelresultaten en het verloop van de alliantie tijdens de behandeling. In de kennisinventarisatie met betrekking tot de jeugdzorg, die gedaan is in opdracht van ZonMw, wordt het volgende geconcludeerd: "er is tot nu toe nog onvoldoende zicht op het ontwikkelingsproces van alliantie en daardoor is nog niet goed te bepalen wat het beste meetmoment is om het hulpverleningsresultaat op basis van alliantie te voorspellen" (Barnhoorn e.a., 2013, p. 40). Voor een juiste interpretatie van het hulpverleningsresultaat, is het van belang zeker te weten dat de behandeling op de juiste manier is uitgevoerd. Daarom is het, om te kunnen voorzien in de geciteerde kennislacune, essentieel rekening te houden met de mate waarin een therapeut zich aan het voorgeschreven behandelmodel houdt (behandelintegriteit). Tot op heden is nauwelijks onderzoek gedaan waarin naast de alliantie ook gekeken is naar de behandelintegriteit. Het meeste onderzoek beperkt zich tot één van beide factoren en/of één meetmoment. Er is nog weinig bekend over hoe de alliantie en behandelintegriteit zich gedurende de behandeling ontwikkelen, met elkaar interacteren en op deze manier het behandelresultaat beïnvloeden. Ook is weinig bekend over de mogelijke invloed van cliëntkenmerken op de relatie tussen alliantie, behandelintegriteit en behandelresultaten. Meer kennis over het verloop en de voorspellende waarde van alliantie en behandelintegriteit is van belang om op het juiste moment in de behandeling op de juiste factor (alliantie en/of behandelintegriteit) te sturen, zodat optimale behandelresultaten behaald kunnen worden. Door bovendien rekening te houden met belangrijke cliëntkenmerken, kunnen behandelingen nog meer op maat gesneden worden. Idealiter verbeteren hierdoor de behandelresultaten, worden onnodig lange behandelingen voorkomen en zorgkosten bespaard. In het voorgestelde project worden drie onderzoeksvragen beantwoord: 1) Hoe verlopen en interacteren de alliantie en de behandelintegriteit gedurende de behandeling? 2) Wat is de voorspellende waarde van de verschillende ontwikkelingstrajecten van alliantie en behandelintegriteit voor de behandelresultaten aan het einde van de behandeling tot anderhalf jaar na afloop van de behandeling? 3) Welke cliëntkenmerken modereren de relatie tussen alliantie, behandelintegriteit en behandelresultaten? Om bovenstaande vragen te beantwoorden, wordt gebruik gemaakt van een uniek longitudinaal databestand met gegevens van ruim 1400 gezinnen die Multi Systeem Therapie (MST) kregen bij vier verschillende instellingen. MST is een evidence-based systeemgerichte behandeling voor jongeren van 12 tot 18 jaar met ernstig antisociaal en/of delinquent gedrag en hun ouders. Gedurende MST wordt continu informatie verzameld over de alliantie tussen ouder en therapeut, behandelintegriteit en behandelresultaten. Daarnaast worden cliëntkenmerken op gestandaardiseerde wijze uitgevraagd en opgeslagen. De alliantie en de behandelintegriteit worden gedurende de behandeling maandelijks gemeten en de behandelresultaten worden halfjaarlijks vastgelegd tot anderhalf jaar na de behandeling. De grote hoeveelheid beschikbare data garandeert niet alleen voldoende power om de vraagstellingen te kunnen beantwoorden, maar ook de haalbaarheid van het project. De gegevens worden geanalyseerd met (multilevel) mixture groeimodellen. Beoogde producten van het voorgestelde onderzoek zijn ten minste drie (internationale) wetenschappelijke publicaties. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van de klinische expertise bij de betrokken instellingen om de onderzoeksresultaten om te zetten naar concrete handvatten om behandelingen beter en efficiënter te kunnen monitoren en bijsturen. Het onderzoek is dus zowel wetenschappelijk als praktisch relevant. Hoewel in dit onderzoek alleen gegevens gebruikt worden van MST, kunnen ook andere jeugdbehandelingen profiteren van de opgedane kennis. Omdat de participerende instellingen ook aanbieders zijn van andere jeugdbehandelingen, kan dit helpen de resultaten te generaliseren naar andere behandelvormen. Tevens kunnen de onderzoeksresultaten gemeenten en overheidsinstanties helpen de kwaliteit van zorg te verbeteren door werkzame factoren beter te monitoren.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
729101006
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2014
2016
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. R.E.A. van der Rijken
Verantwoordelijke organisatie:
Psychotherapeutisch Centrum De Viersprong