Mobiele menu

De invloed van cliënt- en behandelaarfactoren op de werkzaamheid van sociale vaardigheid interventies voor autisme

Projectomschrijving

Kinderen met autisme hebben vaak grote moeite om zich in te leven in een ander. Met behulp van de groepstraining Theory of Mind (ToM) leren ze sociale situaties beter in te schatten en hun sociale gedrag te verbeteren.

Onderzoek

De Bascule en de VU deden onderzoek naar de effectiviteit van deze ToM training. Uit het onderzoek bleek dat de training effectief is voor kinderen met autisme. De training effectief is onafhankelijk van geslacht, leeftijd (7-13) en verbale intelligentie. De training was vooral effectief bij kinderen van wie de ouders geen autisme hadden, maar het opleidingsniveau van de ouders had geen invloed op de effectiviteit. Ook het hebben van een oudere broer of zus bleek het behandel effect te versterken. Het toepassen van de opgedane kennis in de dagelijkse praktijk bleek voor veel kinderen echter een struikelblok.

ToM-e of de Superheldentraining

Om de training beter te laten aansluiten op de kinderen, ontwikkelde de Bascule samen met de VU en Jouw Omgeving, een nieuwe blended versie van de ToM training: de ToM-e of de Superheldentraining. In deze blended variant wordt de groepstraining gecombineerd met online oefeningen. Hierbij worden de kinderen op een leuke manier gestimuleerd om op verschillende plekken te gaan oefenen met de opgedane kennis uit de training.
Samen met avatar ToM volgen de kinderen een 'superheldentraining'. De training bestaat uit 8 groepsbijeenkomsten, aangevuld met online oefeningen: de missies. Tijdens elke groepsbijeenkomst oefenen de kinderen vaardigheden, bijvoorbeeld: 'Kijken vanuit iemand anders: wat zou de ander leuk vinden?'. Na iedere bijeenkomst oefenen ouders met hun kind de vaardigheden door online een missie uit te voeren. Bij het afronden van een missie worden kinderen beloond met een gadget voor avatar ToM. De ouders zijn nauw bij de training betrokken: zij volgen twee groepsbijeenkomsten en hebben wekelijks contact met de behandelaar. De eerste reacties van de kinderen en ouders die de training hebben gevolgd, zijn erg positief. “Voor mijn kind een aantrekkelijke manier om te oefenen met sociaal gedrag!”.

Verslagen


Eindverslag

Kinderen met autisme hebben vaak grote moeite om zich in te leven in een ander. Met behulp van de groepstraining Theory of Mind (ToM) leren ze sociale situaties beter in te schatten en hun sociale gedrag te verbeteren. De Bascule en de VU deden onderzoek naar de effectiviteit van deze ToM training. Uit het onderzoek bleek dat de training effectief is voor kinderen met autisme. De training effectief is onafhankelijk van geslacht, leeftijd (7-13) en verbale intelligentie. De training was vooral effectief bij kinderen van wie de ouders geen autisme hadden, maar het opleidingsniveau van de ouders had geen invloed op de effectiviteit. Ook het hebben van een oudere broer of zus bleek het behandel effect te versterken. Het toepassen van de opgedane kennis in de dagelijkse praktijk bleek voor veel kinderen echter een struikelblok. Om de training beter te laten aansluiten op de kinderen, ontwikkelde de Bascule samen met de VU en Jouw Omgeving, een nieuwe blended versie van de ToM training: de ToM-e of de Superheldentraining. In deze blended variant wordt de groepstraining gecombineerd met online oefeningen. Hierbij worden de kinderen op een leuke manier gestimuleerd om op verschillende plekken te gaan oefenen met de opgedane kennis uit de training.

Samen met avatar ToM volgen de kinderen een 'superheldentraining'. De training bestaat uit 8 groepsbijeenkomsten, aangevuld met online oefeningen: de missies. Tijdens elke groepsbijeenkomst oefenen de kinderen vaardigheden, bijvoorbeeld: 'Kijken vanuit iemand anders: wat zou de ander leuk vinden?'. Na iedere bijeenkomst oefenen ouders met hun kind de vaardigheden door online een missie uit te voeren. Bij het afronden van een missie worden kinderen beloond met een gadget voor avatar ToM. De ouders zijn nauw bij de training betrokken: zij volgen twee groepsbijeenkomsten en hebben wekelijks contact met de behandelaar. De eerste reacties van de kinderen en ouders die de training hebben gevolgd, zijn erg positief. "Voor mijn kind een aantrekkelijke manier om te oefenen met sociaal gedrag!".

Autisme is een veel voorkomende, levenslange aandoening. Mensen met autisme hebben onder andere moeite met sociale interacties en communicatie. Om die reden is het trainen van sociale vaardigheden de meest gebruikte interventie voor kinderen met autisme. Er zijn echter grote onderlinge verschillen tussen kinderen met autisme en ook behandelaren kunnen onderling verschillen. Dit project onderzoekt of kindfactoren (onder andere leeftijd, intelligentie en gezinskenmerken) invloed hebben op hoeveel baat kinderen hebben bij een sociale vaardigheidstraining. Ook behandelaarfactoren (waaronder leeftijd, ervaring en de samenstelling van het behandelteam) worden onderzocht.
Bestaande effectstudies hebben meestal te weinig deelnemers om de invloed van kind- en behandelaarfactoren op de effectiviteit te onderzoeken. Bij het uitvoeren van het huidige onderzoek worden daarom data gebruikt van een grote, langlopende Nederlandse effectiviteitsstudie, deels verder aangevuld met data uit een Australische effectiviteitsstudie. Hierdoor ontstaat een grote steekproef die het mogelijk maakt succesfactoren voor de training te identificeren.

Samenvatting van de aanvraag

Het trainen van sociale vaardigheden is de meest gebruikte interventie voor kinderen met autisme in Nederland en wereldwijd. Het is echter onduidelijk of deze interventie voor alle kinderen met autisme wel even effectief is. Het is algemeen bekend dat er grote onderlinge verschillen bestaan tussen kinderen met autisme. Daarnaast kunnen behandelaren onderling ook sterk verschillen. De invloed van cliënt- en behandelaarfactoren op de werkzaamheid van sociale vaardigheidsheidstraining bij kinderen met autisme is echter nooit eerder onderzocht. In dit project wordt de invloed van cliënt- en behandelaarfactoren onderzocht op de werkzaamheid van het trainen van sociale vaardigheden bij kinderen met autisme. De focus ligt hierbij op cliënt- en behandelaarfactoren die onafhankelijk zijn van de sociale vaardigheidstraining, zoals IQ van het kind en ervaring van de trainer. Door in dit onderzoek te analyseren wat hun invloed is op de effectiviteit van de behandeling kunnen we voor het eerst in kaart brengen wat nu precies werkt voor welke kinderen met autisme, en onder welke condities een behandeling leidt tot de meest optimale uitkomsten. Dit vergroot de kans op succes van deze behandelingen. De focus van dit onderzoek ligt niet op de werkzaamheid van de interventie zelf. Het expliciete doel van dit project is om in kaart te brengen welke algemeen werkzame cliënt- en behandelaarfactoren bijdragen aan het succes van de interventie. In navolging van het ZonMW rapport ‘Cliënt-, professional- en alliantiefactoren: hun relatie met het effect van zorg voor jeugd’ (2013) wordt in dit project een onderscheid gemaakt tussen cliënt en behandelaar (professional) factoren. Bij de keuze van de te onderzoeken factoren is rekening gehouden met de kennis over cliënt- en behandelaarfactoren bij interventies bij mensen zonder autisme. Op basis van deze gegevens wordt een onderscheid gemaakt tussen primaire factoren, waarbij een gerichte hypothese bestaat over het te verwachten effect, en secundaire factoren, die exploratief worden onderzocht. Primaire cliëntfactoren Deze zijn (1a) geslacht, (1b) leeftijd, (1c) verbale intelligentie. Primaire behandelaarfactoren Deze zijn gebaseerd op (2a) de algemene expertise van de behandelaar, en (2b) zijn/haar specifieke ervaring met sociale vaardigheidstrainingen bij autisme en (2c) de samenstelling van het behandelteam, dat standaard uit twee of meer behandelaars bestaat. Secundaire cliëntfactoren Deze betreffen (1d) etniciteit, (1e) motivatie, (1f) behandelgeschiedenis, en gezinskenmerken: (1g) de aanwezigheid van autisme of overige psychiatrische problematiek bij gezinsleden van de cliënt, (1h) opleidingsniveau van de ouders, (1i) de sociaal economische status (SES) van het gezin, (1j) de gezinssamenstelling en de positie van de cliënt in de kinderrij, en (1k) de betrokkenheid van het gezin bij de behandeling. Secundaire behandelaarfactoren Deze zijn (2d) huidige leeftijd en (2e) opleiding. Voor dit onderzoek maken we gebruik van een unieke dataset gebaseerd op data van sociale vaardigheidsinterventie trials in groepen kinderen met autisme (totale n = 170) uit Nederland en Australië. In deze grote gecombineerde groep kunnen we de invloed van de primaire algemene cliëntfactoren leeftijd, intelligentie en geslacht onderzoeken. De relevantie van de secundaire cliëntfactoren en de behandelaarfactoren zullen geanalyseerd worden in de Nederlandse dataset (n= 100). De gecombineerde dataset met zowel Nederlandse als Australische gegevens maakt het mogelijk om uitkomsten zowel direct te implementeren in de Nederlandse praktijkinstelling, maar ook om de bevindingen te vertalen naar een bredere internationale situatie. Het onderzoek naar de beïnvloeding van cliënt- en behandelaarfactoren bij interventie-studies voor autisme is uniek in Nederland en wereldwijd. De uitkomsten van het onderzoek zullen direct worden toegepast bij de lopende interventie (zie het formulier Samenwerkingsovereenkomst en Werkplan) en bij geslaagde toepassing landelijk worden uitgezet. Onze verwachting is dat uitkomsten van dit onderzoek behandelsucces van huidige interventies zal vergroten en kosten in de zorg zal verkleinen.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
729101009
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2014
2017
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. S.M. Begeer
Verantwoordelijke organisatie:
Vrije Universiteit Amsterdam