Mobiele menu

VoorZorg in het sociale domein

Projectomschrijving

Waarom?

Kinderen in gezinnen met veel sociale risico’s beginnen hun leven vaak al met achterstand. De zorg voor hen is nog steeds versnipperd, ook na de Jeugdwet in 2015.

VoorZorg biedt preventieve zorg voor jonge kwetsbare moeders en hun eerste kind, door speciaal getrainde verpleegkundigen vanaf de zwangerschap. VoorZorg werkt, voorkomt kindermishandeling en biedt een betere gezondheid en ontwikkeling voor kinderen. En VoorZorgverpleegkundigen ondersteunen moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk.
VoorZorg werkt preventief in gezinnen die vaak een groot beroep doen op professionele zorg. We wilden weten of er sinds 2015 een betere aansluiting is tussen preventie en zorg in gemeenten die al een paar jaar ervaring hebben met het programma VoorZorg. Is er samenwerking tussen VoorZorg en het sociaal domein of de wijkteams? Betere samenwerking, daar hebben alle gezinnen iets aan.

Wat hebben we gedaan?

  • beleidsstukken onderzocht van 50 gemeenten.
  • interviews gehouden met VoorZorg cliënten, hun verpleegkundigen, managers in de JGZ, professionals in wijkteams en beleidsmedewerkers in gemeenten, in totaal 37.
  • 67 VoorZorgverpleegkundigen een vragenlijst laten invullen.

Resultaten

Gemeenten verbinden preventie en zorg niet. Ze zien preventie vooral als middel om zorgkosten te verlagen. VoorZorgverpleegkundigen en hun JGZ-collega’s zien preventie vanuit een sociaalmedische context, als een middel om de ontwikkeling van kinderen te beschermen en te
bevorderen. Samenwerking is geen thema dat aandacht krijgt in beleid. We zagen weinig samenwerking tussen VoorZorg en wijkteams in de praktijk. Alleen incidenteel, uitsluitend op initiatief van VoorZorgverpleegkundigen. We vonden meerdere knelpunten die
samenwerking tegengaan. Iedereen - cliënten, VoorZorgverpleegkundigen, JGZ-managers, wijkteam professionals, beleidsmedewerkers gemeenten - is heel tevreden over het programma VoorZorg en de integrale werkwijze. Toch heeft VoorZorg op dit moment geen voorbeeldfunctie voor gemeenten of wijkteams, niet om preventie op andere terreinen vorm te geven en niet voor integrale hulp.

Producten

Titel: VoorZorg in het sociaal domein
Auteur: Reurslag, E., van den Heijkant, S. & Hoogsteder, M.
Titel: Local authorities do not connect youth prevention and care
Auteur: Reurslag, E.C., Hoogsteder, M.H.H. & van den Heijkant, S.C.C.M.
Link: https://eusuhm2019.com/wp-content/uploads/2019/09/Abstractbook.pdf
Titel: VoorZorg in the social domain. Meaning of the program from a client perspective.
Auteur: Reurslag, E.C., Hoogsteder, M.H.H. & van den Heijkant, S.C.C.M.
Link: https://eusuhm2019.com/wp-content/uploads/2019/09/Abstractbook.pdf
Titel: De jeugdarts en gemeente in transitie.
Auteur: Hilhorst, J., Reurslag, E.C. & Hoogsteder, M.H.H.
Magazine: TSG Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen

Verslagen


Eindverslag

WAAROM?
VoorZorg biedt preventieve zorg voor jonge kwetsbare moeders en hun eerste kind, door speciaal getrainde verpleegkundigen vanaf de zwangerschap. VoorZorg werkt, voorkomt kindermishandeling en biedt een betere gezondheid en ontwikkeling voor kinderen. En VoorZorgverpleegkundigen ondersteunen moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk.
VoorZorg werkt preventief in gezinnen die vaak een groot beroep doen op professionele zorg. We wilden weten of er sinds 2015 een betere aansluiting is tussen preventie en zorg in gemeenten die al een paar jaar ervaring hebben met het programma VoorZorg. Is er samenwerking tussen VoorZorg en het sociaal domein of de wijkteams? Betere samenwerking, daar hebben alle gezinnen iets aan.

WAT HEBBEN WE GEDAAN?
- beleidsstukken onderzocht van 50 gemeenten.
- interviews gehouden met VoorZorg cliënten, hun verpleegkundigen, managers in de JGZ, professionals in wijkteams en beleidsmedewerkers in gemeenten, in totaal 37.
- 67 VoorZorgverpleegkundigen hebben een vragenlijst ingevuld.

RESULTATEN
Gemeenten verbinden preventie en zorg niet. Ze zien preventie vooral als middel om zorgkosten te verlagen. VoorZorgverpleegkundigen en hun JGZ-collega’s zien preventie vanuit een sociaal-medische context, als een middel om de ontwikkeling van kinderen te beschermen en te bevorderen.

We zagen weinig samenwerking tussen VoorZorg en wijkteams. Alleen af en toe, en op initiatief van VoorZorgverpleegkundigen. We vonden meerdere knelpunten die samenwerking tegengaan.

Iedereen - cliënten, VoorZorgverpleegkundigen, JGZ-managers, wijkteam professionals, beleidsmedewerkers gemeenten - is heel tevreden over het programma VoorZorg en de integrale werkwijze. Toch heeft VoorZorg op dit moment geen voorbeeldfunctie voor gemeenten of wijkteams.

VoorZorg biedt preventieve zorg voor jonge kwetsbare moeders en hun eerste kind, door speciaal getrainde verpleegkundigen vanaf de zwangerschap. VoorZorg werkt: voorkomt kindermishandeling en biedt een betere gezondheid en ontwikkeling voor kinderen. Tevens ondersteunt VoorZorg moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk.

In dit project gaan we na of en hoe VoorZorg samenwerkt met wijkteams.

We onderzoeken vier perspectieven: cliënten (gezinnen), professionals (VoorZorgverpleegkundigen, jeugdartsen, leden wijkteams), organisaties (JGZ) en systeem (gemeenten en wijkteams).

We hebben beleidsdocumenten verzameld van alle gemeenten waar VoorZorg wordt uitgevoerd en interviews gehouden rond casuïstiek van cliënten. We bereiden nu een vragenlijst voor voor alle VoorZorgverpleegkundigen in het land.

Samenvatting van de aanvraag

Inleiding

Kinderen in gezinnen met veel sociale risicofactoren beginnen hun leven met forse achterstand in gezondheid en ontwikkeling. Zorg voor deze gezinnen vergt een integrale aanpak, al vanaf de zwangerschap. Dat is al jaren het uitgangspunt van beleid rond ‘één gezin, één plan’ en ook van de transitie in de zorg voor jeugd. In de praktijk blijkt de zorg voor deze kinderen met veel sociale risicofactoren nog steeds versnipperd, ook na ingang van de Jeugdwet en de transformatie begin 2015. Er is niet altijd sprake van goede samenwerking tussen JGZ en (sociale) wijkteams of jeugdteams. Het doel van dit project is te kijken naar de optimale werkwijze in de gemeente zodat jonge kwetsbare zwangeren/moeders de juiste hulp krijgen zonder schotten, op maat, afgestemd op wat het gezin wil en aankan.

VoorZorgprogramma

VoorZorg is een programma ter ondersteuning van gezinnen met veel risico’s op opgroei- en opvoedingsproblemen, gericht op het bevorderen van gezondheid en het vergroten van ontwikkelingskansen voor de moeders en de kinderen. Het huisbezoekprogramma, uitgevoerd door speciaal getrainde jeugdverpleegkundigen, is effectief gebleken voor betere gezondheid en ontwikkeling van kinderen (0-2 jaar) van zeer kwetsbare laagopgeleide jonge moeders. Het programma voorkomt kindermishandeling. Een vervolginterventie, VoorZorg-Verder, richt zich op dezelfde gezinnen in een nieuwe levensfase, voor kinderen vanaf 2 tot 6 jaar. Veel andere professionals zijn ook betrokken bij deze hoogrisicogroep.

Onderzoeksvragen VoorZorg in het sociale domein

In dit huidige project evalueren we de aanpak en positionering van VoorZorgverpleegkundigen in of ten opzichte van sociale wijkteams / jeugdteams en ketenpartners. Daarnaast gaan we na wat deze positionering betekent voor effectieve samenwerking tussen JGZ en het sociale domein ten behoeve van een grotere groep kwetsbare ouders en kinderen. VoorZorg dient hierbij als voorbeeld voor de werkwijze ten behoeve van een grotere risicogroep. De VoorZorgverpleegkundigen delen hun expertise met ketenpartners en in wijkteams met als doel de zorg voor kwetsbare gezinnen te stroomlijnen en gedragsveranderingen te bevorderen. Ook onderzoeken we de aanvullende rol van de jeugdarts. We verwachten dat een goede aansluiting van VoorZorg bij het sociale domein leidt tot een beter effect van VoorZorg en wijkteams, en leidt tot een grotere tevredenheid bij VoorZorggezinnen en VoorZorgverpleegkundigen. Een goede aansluiting leidt tot meer effectiviteit en efficiëntie in de hulpverleningsketen.

Methoden

Het onderzoek kent een mixed-methods opzet vanuit vier perspectieven: dat van cliënten (VoorZorggezinnen), professionals (VoorZorgverpleegkundigen, jeugdartsen, leden van sociale wijkteams), organisaties (JGZ) en het beleidssysteem (gemeenten en wijkteams). We doen intensief casusonderzoek bij 15 VoorZorg / VoorZorg-Verder casussen in totaal vijf gemeenten (3 per gemeente). Het casusonderzoek gebeurt aan de hand van documenten en interviews. We gaan op zoek naar good practices en knelpunten in de aansluiting van VoorZorg op het sociale domein en vragen daarbij naar de effecten van de aansluiting op de VoorZorgcliënten en betrokkenen. Daarnaast vindt er vragenlijstonderzoek plaats bij alle VoorZorgverpleegkundigen (N=ongeveer 40) in Nederland. We vragen naar hun positie in het sociale domein en hun tevredenheid over de samenwerking met sociale wijkteams / jeugdteams.

Conclusie

Op basis van onze bevindingen geven we een actueel beeld geven van de huidige aansluiting van VoorZorg bij het sociale domein. We formuleren werkzame factoren en aanbevelingen voor VoorZorgverpleegkundigen, JGZ, sociale wijkteams en gemeenten om de aansluiting van VoorZorg op het sociale domein te optimaliseren. We maken bovendien een vertaalslag naar andere interventies en professionele werkwijzen bij jonge gezinnen met sociale risicofactoren.

Met de resultaten en aanbevelingen kunnen VoorZorg, JGZ, ketenpartners in het sociale domein en gemeenten integrale preventie en zorg verbeteren voor een grotere groep kwetsbare kinderen en ouders.

Kenmerken

Projectnummer:
736200011
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2017
2020
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. M.H.H. Hoogsteder
Verantwoordelijke organisatie:
Amsterdam UMC - locatie VUmc