Mobiele menu

De inzet van de Specialistisch Ondersteuner Jeugd (SOJ) in de JGZ: integrale versterking van de nulde en eerste lijn

Projectomschrijving

Verbinding en signalering verbeteren tussen diverse zorgprofessionals met de SOJ en de GW

De inzet van een Specialistisch Ondersteuner Jeugdgezondheidszorg (SOJ) in de JGZ in Nijmegen en de gedragswetenschapper jeugd (GW) ter ondersteuning van huisartsen in Renkum stonden in dit project centraal. Het betreft innovatieve werkwijzen met als doel de verbinding tussen professionals en de signalering en verwijzing van psychosociale - en gezinsproblematiek in de basiszorgvoorzieningen te verbeteren.

De SOJ/GW vervullen drie taken:
1. verbinding maken in de vierhoek (JGZ, sociaal wijkteam (SWT), huisarts en jeugd-GGZ);
2. triageren en toeleiding naar passende ondersteuning;
3. ouders en jeugdigen (0-18 jaar) kortdurend begeleiden.

De initiatieven in beide gemeenten verschilden aanmerkelijk qua aard en inhoud. Deze zijn daarom los van elkaar onderzocht en beschreven. In totaal is ongeveer 2/3 van de jeugdigen door SOJ/GW doorverwezen naar andere ondersteuning. Het betrof voor ongeveer de helft verwijzingen naar generalistische basis of specialistische GGZ. De belanghebbenden (ouders, onderwijs, huisartsen, JGZ, SWT, jeugd-GGZ) bleken positief over de SOJ/GW en zien de meerwaarde.
Het is niet mogelijk om op basis van de resultaten uitspraken te doen over de effectiviteit of een blauwdruk te geven voor verdere implementatie. Wel zijn enkele aandachtspunten geformuleerd voor een brede implementatie.

Producten

Titel: Specialistisch Ondersteuner Jeugdgezondheidszorg en Gedragswetenschapper Jeugd
Auteur: Klein Velderman, M.
Titel: Specialistische ondersteuning in de basiszorg voor jeugd
Auteur: Raaijmakers, F., & Klein Velderman, M.
Magazine: TSG Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen
Link: https://link.springer.com/article/10.1007/s12508-020-00270-y
Titel: Developmental monitoring: Benefits of a preventive health care system.
Auteur: Theunissen, M.H.C., Bezem, J., Reijneveld, S.A., & Klein Velderman, M.
Magazine: European Journal of Pediatrics
Titel: Specialistische ondersteuning in de basiszorg voor jeugd: Verbindingen maken in het sociaal domein.
Auteur: Theunissen, M.H.C., Dijkshoorn, J.J., & Klein Velderman, M.
Magazine: Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen

Verslagen


Eindverslag

In dit project staat de inzet van een Specialistisch Ondersteuner Jeugd (SOJ) in de JGZ centraal. De SOJ betreft een veelbelovende innovatieve werkwijze die mogelijk kan zorgen voor verbinding tussen professionals (o.a. JGZ, huisarts, sociaal wijkteam, onderwijs, jeugd-GGz), en de signalering en verwijzing van psychosociale problemen door de JGZ kan verbeteren. De werkwijze bestaat reeds in enkele gemeenten in de huisartsenzorg (daar SOH genoemd; Specialistisch Ondersteuner voor de Huisarts). Deze werkwijze wordt uitgebreid naar de JGZ.

De SOJ richt zich op psychosociale- en gezinsproblematiek bij jeugdigen van 0 t/m 18 en vervult drie taken:

a) verbinding maken tussen JGZ, sociaal wijkteam, huisarts, onderwijs en jeugd-GGz;
b) screeningsdiagnostiek, probleemverheldering, triageren en toeleiding naar passende psychosociale ondersteuning en gezinshulp;
c) ouders en jeugdigen kortdurend begeleiden (incl. overbruggingszorg).

Het doel van het onderhavige project betreft het doorontwikkelen, beschrijven en evalueren van deze innovatieve werkwijze in de JGZ.

Samenvatting van de aanvraag

De JGZ heeft in het sociale domein te maken met een complexe samenwerking tussen organisaties (o.a. huisarts, sociaal wijkteam, jeugd-GGz), en kan ondersteuning gebruiken voor een verbeterde samenwerking tussen deze organisaties. Een betere samenwerking betekent ook dat jeugdigen met problemen sneller en op integrale wijze zorg kunnen ontvangen.

Een veelbelovende innovatieve werkwijze die kan zorgen voor verbinding tussen organisaties en de signalering en verwijzing van psychosociale problemen door de JGZ kan verbeteren, is de inzet van een Specialistisch Ondersteuner Jeugd (SOJ) in de JGZ. De werkwijze bestaat reeds in enkele gemeenten in de huisartsenzorg (daar SOH genoemd; Specialistisch Ondersteuner Huisartsen). Deze werkwijze wordt uitgebreid naar JGZ.

De SOJ richt zich op psychosociale- en gezinsproblematiek bij jeugdigen van 0 t/m 18 en vervult drie taken:

1) verbinding maken in de vierhoek JGZ, sociaal wijkteam, huisarts en jeugd-GGz;

2) triageren en toeleiding naar alle vormen van psychosociale- en gezinshulp;

3) ouders en jeugdigen kortdurend begeleiden.

Het doel van het onderhavige project betreft het doorontwikkelen, beschrijven en evalueren van deze innovatie werkwijze in de JGZ.

De volgende vraagstellingen staan o.a. in het project centraal:

- Welke jeugdigen worden door de JGZ naar de SOJ doorgestuurd?

- Voert de SOJ de werkwijze uit zoals beoogd?

- Treden er door de inzet van de SOJ andere verwijspatronen van de JGZ op dan zonder de inzet van de SOJ?

- Zijn professionals in de vierhoek (JGZ, huisartsen, sociaal wijkteam en jeugd-GGz en ouders en jeugdigen tevreden over de inzet van een SOJ en de samenwerking in het sociale domein?

Dit project heeft een looptijd van 24 maanden en bevat de volgende fases:

Fase 1: Opstart

Een projectgroep wordt geformaliseerd. De projectgroep zorgt voor de uitvoer van het onderzoek. Er wordt eveneens een expertgroep ingesteld met lokale belanghebbenden, zoals jeugdigen en ouders, huisarts, lid sociaal wijkteam, JGZ en GGz, deze is verantwoordelijk voor de invulling van de werkwijze van de SOJ en begeleidt de evaluatie.

Fase 2: Doorontwikkeling werkwijze SOJ in de JGZ

In de gemeente Renkum starten ze al voor de aanvang van dit onderzoek met de inzet van een SOJ. Deze werkwijze wordt in kaart gebracht, evenals de eerste ervaringen met de werkwijze (diepte-interviews). Ook wordt de werkwijze in de huisartenpilots beschreven. Op basis van deze gegevens wordt een concept werkwijze voor de SOJ opgesteld en ter becommentariëring voorgelegd aan de expertgroep, resulterend in een nieuwe werkwijze van de SOJ voor de deelnemende gemeenten.

Fase 3: Evaluatie SOJ in de JGZ

In ten minste twee gemeenten voert de SOJ de werkwijze uit. Vervolgens wordt de inzet van de SOJ op kwalitatieve en kwantitatieve wijze geëvalueerd.

3A. Kwalitatieve evaluatie

Er worden 12 casusevaluaties uitgevoerd. Bij elke casusevaluatie zijn tenminste drie professionals aanwezig die betrokken zijn bij de casus (bijv. JGZ, SOJ, huisarts, jeugd-GGZ). Een casus wordt diepgaand besproken en de tevredenheid over de inzet SOJ, uitvoering van de werkwijze, kwaliteit van de samenwerking tussen de JGZ en het sociaal domein komen in elk geval aan bod. Ten slotte worden 12 ouders/jeugdigen geïnterviewd over de tevredenheid van de inzet van de SOJ.

3B. Kwantitatieve evaluatie

Een exploratieve kwantitatieve vergelijking wordt gemaakt tussen regio’s MET een SOJ en regio’s ZONDER SOJ. Gedurende 8 maanden wordt data van 700 jeugdigen in de leeftijd van 0-18 jaar door JGZ-professionals en de SOJ verzameld. De JGZ registreert o.a. de verwijzingen vanwege psychosociale problematiek van de jeugdige of problemen in het gezin. De SOJ brengt de acties die hij/zij heeft uitgevoerd bij alle kinderen (ongeacht of ze via huisarts of JGZ zijn doorgestuurd) in kaart. Dit betreft advies, kortdurende begeleiding en verdere verwijzing. De vergelijking richt zich op veranderde verwijspatronen van de JGZ met en zonder inzet van de SOJ. Een uitsplitsing wordt gemaakt naar aard en ernst van de problematiek en enkele achtergrondkenmerken van de jeugdige/gezin (zoals leeftijd en geslacht jeugdige, etniciteit en opleidingsniveau).

Met behulp van een vragenlijst wordt de tevredenheid van ouders en jeugdigen over de inzet van de SOJ geëvalueerd. Tot slot wordt een digitale vragenlijst uitgezet onder professionals (JGZ, huisartsen en wijkteams) in het sociale domein, in de regio's MET en ZONDER SOJ, die ingaat op de samenwerking in het sociale domein.

Fase 4: Afronding en kennisoverdracht

De resultaten van het project worden gedeeld door het verspreiden van een factsheet via GGD kennisnet en relevante nieuwsbrieven, door het schrijven van een artikel en door een presentatie te houden op een relevant congres. Een klankbordgroep met vertegenwoordigers van landelijke organisaties en beroepsverenigingen adviseert over de implementatie van de innovatieve werkwijze naar andere gemeenten.

Kenmerken

Projectnummer:
736200013
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2016
2020
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. M. Klein Velderman
Verantwoordelijke organisatie:
TNO