ONTWIKKELING VAN EEN MULTIDISCIPLINAIRE JGZ-RICHTLIJN Voedingsgedrag en Eetstoornissen
Projectomschrijving
JGZ-richtlijn voorkomt dat eetproblemen stoornissen worden
Vraagstuk
Een kwart tot bijna de helft van alle kinderen heeft lichte tot matige eetproblemen. Bij deze problemen veroorzaakt eetgedrag spanning of bezorgdheid bij het kind en/of de ouders. Er is (nog) geen sprake van gevaar voor de gezondheid of de ontwikkeling van het kind. Maar om ernstige eetstoornissen als boulimia en anorexia te voorkomen, is het belangrijk om eetproblemen vroegtijdig signaleren.
Onderzoek
Op basis van recente inzichten uit de literatuur is een actuele, bewezen effectieve en algemeen bruikbare richtlijn voor de JGZ-praktijk geschreven. De relevante beroepsgroepen zijn bij de ontwikkeling betrokken.
Uitkomst
De multidisciplinaire richtlijn geeft de JGZ instrumenten om ouders tips te geven met eetproblemen om te gaan. Er staan handreikingen in voor uitleg over voeding en eetgedrag die passen bij een bepaalde leeftijdsfase. De richtlijn helpt om bij het bevorderen van een gezond eetpatroon in het gezin rekening te houden met culturele verschillen. Ook beschrijft de richtlijn hoe je dreigende eetstoornissen herkent.
Lees meer over dit project op de pagina Jeugd (overgewicht)
Producten
Verslagen
Eindverslag
Het eetpatroon van de jeugd in Nederland is niet optimaal. Peilingen onder kinderen en jongeren laten zien dat de samenstelling en hoeveelheid voeding van kinderen en jongeren niet altijd optimaal aansluit bij de fysiologische/lichamelijke behoeften. Voor alle leeftijdscategorieen geldt onvoldoende consumptie van groente, fruit, vis en vezels. Ruim een derde van de adolescenten drinkt dagelijks suikerhoudende frisdrank. Aandacht is nodig voor de suppletie van vitamine D. Lichte tot matige eetproblemen komen voor bij 25% tot 45% van de gezonde, normaal ontwikkelende jonge kinderen. Er zijn aanwijzingen dat eetstoornissen als anorexia en boulimia nervosa al voorkomen in de leeftijdsperiode tussen 8 en 12 jaar. Overgewicht (circa 13%) en obesitas (circa 2%) bij kinderen vormen een gezondheidsprobleem.
De jeugdgezondheidszorg (JGZ) heeft hierbij een belangrijke preventieve rol. Met ouders en kinderen tot 4 jaar heeft de JGZ circa 14 contactmomenten. Na het 4e jaar worden de kinderen over het algemeen 4 keer door de JGZ gezien. JGZ medewerkers hebben aangegeven hierbij handvaten nodig te hebben in de vorm van een richtlijn.
Een kernredactie van deskundigen van TNO en het Voedingscentrum schreef de richtlijn, ondersteund door deskundigen op het terrein van de jeugdgezondheidszorg, (ortho)pedagogiek, diëtiek en (pre)logopedie. Hierbij is nauw samengewerkt met de projectgroep richtlijn gezond voedingsgedrag en eetstoornissen van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde. De richtlijn bestaat uit drie documenten, een achtergrondboek, een samenvatting voor de praktijk, en een samenvattingskaart met een stroomdiagram voor JGZ-professionals.
De richtlijn is op 22 april 2013 geautoriseerd door de Richtlijn AdviesCommissie (RAC) van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en wordt geimplementeerd door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid.
Het eetpatroon van de jeugd in Nederland is niet optimaal. Peilingen onder kinderen en jongeren laten zien dat de samenstelling en hoeveelheid voeding van kinderen en jongeren niet altijd optimaal aansluit bij de fysiologische/lichamelijke behoeften. Voor alle leeftijdscategorieen geldt onvoldoende consumptie van groente, fruit, vis en vezels. Ruim een derde van de adolescenten drinkt dagelijks suikerhoudende frisdrank. Aandacht is nodig voor de suppletie van vitamine D.
Lichte tot matige eetproblemen komen voor bij 25% tot 45% van de gezonde, normaal ontwikkelende jonge kinderen. Er zijn aanwijzingen dat eetstoornissen als anorexia en boulimia nervosa al voorkomen in de leeftijdsperiode tussen 8 en 12 jaar. Overgewicht (circa 13%) en obesitas (circa 2%) bij kinderen vormen een gezondheidsprobleem.
De jeugdgezondheidszorg (JGZ) heeft hierbij een belangrijke preventieve rol. Met ouders en kinderen tot 4 jaar heeft de JGZ circa 14 contactmomenten. Na het 4e jaar worden de kinderen over het algemeen 4 keer door de JGZ gezien. JGZ medewerkers hebben aangegeven hierbij handvaten nodig te hebben in de vorm van een richtlijn.
Een kernredactie van deskundigen van TNO en het Voedingscentrum schrijft de richtlijn, ondersteund door deskundigen op het terrein van de jeugdgezondheidszorg, (ortho)pedagogiek, diëtiek en (pre)logopedie. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de projectgroep richtlijn gezond voedingsgedrag en eetstoornissen van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde.
De eerste conceptversie van de richtlijn is op 14 november 2011 voorgelegd aan de Richtlijn AdviesCommissie (RAC) van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. De richtlijn bestaat uit drie documenten, te weten een boekje met achtergrondinformatie, een samenvatting, en een stroomdiagram van 1-pagina A4. De richtlijn van de NVK gaat hier inhoudelijk deel van uit maken.
Binnen het project is gestart met de ontwikkeling van indicatoren en een proefimplementatie van de richtlijn. Afronding en autorisatie door de betrokken beroepsverenigingen en koepels staat gepland voor december 2012.
Samenvatting van de aanvraag
Probleemstelling en relevantie
Het eetpatroon van de jeugd in Nederland is niet optimaal. Zo wordt het ontbijt vaak overgeslagen en er worden veel ongezonde tussendoortjes gegeten. Een dergelijke ongezonde voeding en onregelmatig eetpatroon kunnen niet alleen leiden tot darmproblemen en tandbederf maar ook tot diverse chronische ziekten. In Nederland stijgt de prevalentie van overgewicht, ook bij jonge kinderen. Veel dikke kinderen blijven daarnaast ook als volwassene te dik. Door het grote bereik heeft de jeugdgezondheidszorg (JGZ) een belangrijke preventieve rol. Anderzijds krijgen JGZ medewerkers te maken met eetproblemen en eetstoornissen. De eetstoornissen anorexia en boulimia zijn psychiatrische ziekten met een hoge mortaliteit en chroniciteit. Vroegtijdige signalering vergroot de slaagkans van behandeling
Goede voeding en gezond eetgedrag zijn nodig voor een adequate groei en ontwikkeling van kinderen. Binnen de JGZ is dit thema dan ook een speerpunt. JGZ medewerkers hebben aangegeven het belangrijk te vinden dat ze hierbij handvaten krijgen in de vorm van een richtlijn.
JGZ medewerkers krijgen veel vragen over voeding van ouders, kinderen en jongeren. Bij jongere kinderen worden bijvoorbeeld vragen gesteld over borstvoeding, soorten en bereiding van kunstvoeding, overgang naar vast voedsel, problemen zoals spugen, diarree en obstipatie of moeilijke eters. Later komen onderwerpen als (voorkómen van) overgewicht en eetstoornissen aan de orde. In de praktijk worden echter nog knelpunten ondervonden bij de voorlichting, vroege opsporing, ondersteuning/behandeling of verwijzing en nazorg. Een richtlijn ‘Voedingsgedag en Eetstoornissen’ geeft aanbevelingen voor de JGZ, welke tevens bruikbaar zijn voor professionals in aanpalende disciplines zoals diëtisten, huisartsen en kinderartsen.
Informatie over gezonde voeding, voedingsgedrag en eetstoornissen is op veel plaatsen te vinden (o.a. de in ontwikkeling zijnde Richtlijn ‘Borstvoeding’, bulletin ‘Voeding van zuigelingen en peuters’ van het Voedingscentrum, CBO-richtlijn ‘Eetstoornissen’, Gezondheidsraad advies met betrekking tot vitamine K suppletie, advies van de Gezondheidsraad over vitamine D suppletie, etc.) Deze informatie is echter versnipperd, en de inhoud is niet altijd eenduidig en consistent. Een richtlijn ‘Voedingsgedrag en Eetstoornissen’ zal leiden tot een meer uniforme en systematische voorlichting, begeleiding en zo nodig verwijzing van ouders, kinderen en jongeren bij problemen met voedingsgedrag en eetstoornissen. In de richtlijn ‘Voedingsgedrag en Eetstoornissen’ wordt informatie gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten gebundeld en conclusies en adviezen worden toegespitst op de JGZ. Uiteindelijk doel is het verhogen van de kwaliteit van de zorg en verhoging van de opbrengst van de preventie.
Methode
Ontwikkeling richtlijn.
Een kernredactie van deskundigen van TNO en het Voedingscentrum schrijft de richtlijn. Bij de ontwikkeling wordt nauw samengewerkt met de projectgroep Richtlijn gezond voedingsgedrag en eetstoornissen van de NVK. Om de aansluiting met ketenpartners (diëtisten, huisartsen, pedagogen, psychologen, psychiaters, etc.) te waarborgen wordt een werkgroep gevormd. Bij de ontwikkeling van de richtlijn ‘Voedingsgedrag en Eetstoornissen’ zal voor een deel van de richtlijn worden gewerkt volgens de methode Evidence-Based Richtlijn Ontwikkeling. Daarnaast zal zo veel mogelijk worden uitgegaan van bestaande materialen. Er wordt niet alleen aangesloten bij de rol die de JGZ heeft tijdens individuele contactmomenten, maar ook bij de rol die de JGZ kan hebben binnen de Centra voor Jeugd en Gezin en het onderwijs (waaronder Zorg en Adviesteams, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven).
Vaststellen indicatoren.
Kernelementen van de richtlijn worden benoemd en indicatoren ontwikkeld. Ten aanzien van de methodiek van ontwikkelen zal gebruik worden gemaakt van het AIRE instrument. Om tot consensus te komen over een set indicatoren kan worden gekozen voor de ‘RAND-modified Delphi Procedure’. Dit deel wordt afgesloten met de vaststelling van de set indicatoren en een rapportage.
Proefimplementatie
Bij de proefimplementatiewordt de concept-richtlijn voor de JGZ uitgetest in de praktijk, Op basis daarvan wordt de richtlijn waar nodig bijgesteld. Ook geeft de proefimplementatie zicht op het hele scala aan determinanten waar bij de landelijke invoering rekening mee moet worden gehouden. Er worden aanbevelingen gedaan voor landelijke invoering.
Vaststelling en eindprodukt
De definitieve conceptversie wordt ter vaststelling voorgelegd aan de Richtlijn AdviesCommissie (RAC) van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Het gaat hierbij om drie documenten die samen de JGZ richtlijn ”Voedingsgedrag en Eetstoornissen” vormen, te weten een boekje met achtergrondinformatie, een samenvatting, en een stroomdiagram van 1-pagina A4. De richtlijn van de NVK maakt hier inhoudelijk deel van uit.