Mobiele menu

Zorg op maat met blended internetbased cognitieve gedragstherapie bij kinderen en jongeren met angststoornissen met aandacht voor individuele verschillen in veranderprocessen

Projectomschrijving

Cognitieve gedragstherapie is een effectieve behandeling voor angststoornissen bij jeugdigen. Het is de vraag of de behandeling ook effectief is wanneer een deel van de zittingen face-to-face met de behandelaar plaatsvindt terwijl andere modules thuis online worden gedaan: "blended care". Doel van de studie is primair om de effectiviteit te onderzoeken van de 'Blended Dappere Kat' (www.dapperekat-online.nl) in de dagelijkse klinische praktijk (bij Accare en de Bascule).

De effectiviteit van het "blended" behandelprogramma werd vergeleken met een "gouden standaard" face-to-face behandeling van een eerdere studie. Er is grotendeels gebruik gemaakt van dezelfde vragenlijsten en interviews om de effectiviteit te bepalen en te onderzoeken voor wie de (blended) behandeling vooral of juist niet werkt.

Nieuw was dat via een app frequent gemeten is  hoe het dagelijks beloop is van positieve en negatieve emoties en gedragingen. Hiermee konden individuele veranderprocessen in kaart worden gebracht.

Producten

Titel: Blended e-health interventies voor kinderen en hun ouders
Link: http://www.vgctnajaarscongres.nl/2013
Titel: Developing a “blended” e-health intervention for youth with anxiety disorders
Auteur: M.H. Nauta, L.J. Kreuze, G.D. Kok
Link: http://eabct2016.org/
Titel: Blended internet-based cognitieve gedragstherapie bij kinderen en jongeren met angststoornissen: een krachtig middel?
Auteur: M.H. Nauta, G.D. Kok, E. Valk, L.J. Kreuze
Link: http://www.jeugdinonderzoek.nl/programma
Titel: Blended" werken bij kinderen en jongeren: het voorbeeld van Dappere Kat bij angststoornissen in onderzoek en praktijk
Auteur: M.H. Nauta en L. Wolters
Link: https://www.aanmelder.nl/bascule
Titel: “Blended” e-health bij kinderen en jongeren met angststoornissen: een open studie
Auteur: M.H.Nauta
Link: https://www.vgctnajaarscongres.nl/2016
Titel: “Blended” e-health in youth with anxiety disorders: an open trial with matched controls
Auteur: M.H. Nauta, L.J. Kreuze, G.D. Kok
Link: http://eabct2016.org/
Titel: dr. Maaike Nauta Blended Dappere Kat: onderzoek naar blended behandeling van kinderen met een angststoornis
Auteur: M.H. Nauta
Link: https://www.ppo-opleidingen.nl/symposium-e-health/programma
Titel: Blended werken bij kinderen met angststoornissen
Auteur: Nauta, M.H., Kok, G.D. en Kreuze, L.J.
Link: http://www.nsrii.nl/flyer-nsrii-symposium-groningen-2016/
Titel: Van angstig naar dapper: individuele behandeling, ouderbegeleiding en online programma’s voor jeugdigen met angststoornissen
Auteur: M.H. Nauta
Link: https://www.accare.nl/over-accare/nieuws/symposium-onderzoek-de-jeugdhulp
Titel: Blended e-mental health care interventions in youth
Link: http://www.eabct2014.org
Titel: Blended Dappere Kat: interventie en behandelonderzoek
Titel: E-Health bij kinderen, jongeren en volwassenen
Auteur: M.H. Nauta en G.D. Kok
Link: http://www.accare.nl
Titel: Blended care: toepassingen bij kinderen en jongeren
Auteur: M.H. Nauta, R.Vos en T. van Daele
Titel: Daily Levels of Anxiety and Anger of adolescents predicted by Interpretation Style and Rejection Sensitivity in Social Situations - An Ecological Momentary Assessment Approach
Auteur: Y.B. de Jonge
Titel: De variabiliteit, intensiteit en (in)stabiliteit in emoties bij adolescenten met en zonder een angststoornis
Auteur: Wening, K.L.
Titel: Associations of temperamental characteristics and perceived parental responses with children’s anxiety and anger.
Auteur: Kreuze, L.J.
Titel: Training therapeuten in Dappere Kat Blended
Link: http://www.dapperekat-online.nl
Titel: The Relationship between Self-esteem, Interpretation Style and daily experienced Anxiety and Anger in Adolescents
Auteur: Buhr, L.
Titel: Experience sampling and ecological momentary assessment for studying the daily lives of patients with anxiety disorders: A systematic review.
Auteur: Walz, L.C., Nauta, M.H. & aan het Rot, M.
Magazine: Journal of Anxiety Disorders
Titel: Blended werken met kinderen en jongeren met een angststoornis
Auteur: M.H. Nauta, L.J.J. Vet, G.D. Kok, R. Vos
Magazine: Psychopraktijk

Verslagen


Eindverslag

Cognitieve gedragstherapie is een effectieve behandeling voor angststoornissen bij jeugdigen. Het is de vraag of de behandeling ook effectief is wanneer slechts een deel van de zittingen face-to-face met de behandelaar plaatsvindt, terwijl andere modules thuis online worden gedaan: "blended care". Het doel van deze studie was primair om de effectiviteit te onderzoeken van het blended behandelprogramma 'Dappere Kat' (www.dapperekat-online.nl) in de dagelijkse klinische praktijk.

De effectiviteit van het "blended" behandelprogramma werd vergeleken met een face-to-face Dappere Kat behandeling die is onderzocht en effectief gebleken in een eerdere studie (de "gouden standaard"). Om de effectiviteit te bepalen en te onderzoeken voor wie de 'blended' behandeling vooral of juist niet werkt, gebruikten we grotendeels dezelfde vragenlijsten en interviews als in de eerdere studie.

Nieuw is dat we via een door ons ontwikkelde smartphone applicatie ('app') frequent hebben gemeten hoe het dagelijks beloop is van emoties en gedragingen. Hiermee kregen we meer zicht op individuele dagelijkse patronen en konden we kijken of deze initiële verschillen voorspellend waren voor beloop.

Cognitieve gedragstherapie is een effectieve behandeling voor angststoornissen bij jeugdigen. Het is de vraag of de behandeling ook effectief is wanneer slechts een deel van de zittingen face-to-face met de behandelaar plaatsvindt, terwijl andere modules thuis online worden gedaan: "blended care". Het doel van deze studie is primair om de effectiviteit te onderzoeken van het online behandelprogramma 'Dappere Kat' (www.dapperekat-online.nl) in de dagelijkse klinische praktijk.

De effectiviteit van het "blended" behandelprogramma wordt vergeleken met een face-to-face Dappere Kat behandeling die is onderzocht en effectief gebleken in een eerdere studie (de "gouden standaard"). Om de effectiviteit te bepalen en te onderzoeken voor wie de “blended” behandeling vooral of juist niet werkt, gebruiken we grotendeels dezelfde vragenlijsten en interviews als in de eerdere studie.

Nieuw is dat we via een door ons ontwikkelde smartphone applicatie ('app') frequent meten hoe het dagelijks beloop is van emoties en gedragingen. Hiermee kunnen we individuele veranderprocessen in kaart brengen en mogelijk beter inschatten voor wie 'blended care' een goede behandeling is.

Samenvatting van de aanvraag

Angststoornissen bij kinderen en jongeren zijn doorgaans goed te behandelen; circa 50-70% heeft na de behandeling met cognitieve gedragstherapie (CGT) geen angststoornis meer. De CGT interventie Dappere Kat bestaat uit 12 wekelijkse zittingen en 2 ouderzittingen en is door het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) beoordeeld als een “bewezen effectief” behandelprogramma: het is theoretisch goed onderbouwd, er zijn behandeleffectstudies gedaan in meerdere landen waaronder Nederland en er is onderzoek dat aantoont dat de behandeling beter is dan een wachtlijst en beter is dan een actieve controleconditie. Wij ontwikkelden een mogelijk meer doelmatige internetbased versie met therapeutondersteuning (‘Blended Dappere Kat’). Bij “blended” behandelen wordt een vast deel van de zittingen face-to-face aangeboden, en kunnen de andere modules thuis online worden gedaan. De therapeut geeft regelmatig feedback via het behandelprogramma volgens een bepaalde methodiek.

Verondersteld wordt dat een blended E-health programma even effectief is en daarboven veel voordelen heeft, met een focus op de zelfredzaamheid en bevorderen van de eigen kracht van het kind, een betere inbedding van de behandeling met de huiswerkopdrachten in de thuisomgeving, minder reistijd voor ouders en kinderen, minder schoolverzuim van kinderen voor het volgen van de behandeling, behandelprogrammas die beter overdraagbaar zijn op andere hulpverleners in andere instellingen (gemakkelijker implementatie) en een gemakkelijker handhaving van de kwaliteit van de aangeboden behandelingen.

Hoewel de verwachtingen rond E-health hooggespannen zijn, en er veel initiatieven zijn om E-health programma’s te ontwikkelen is er nog geen onderzoek beschikbaar waaruit blijkt of E-health deze verwachtingen kan waar maken. Voorlopig is vooral bekend dat therapeut-ondersteunde zoals blended care interventies effectiever lijken dan volledig online behandelingen. Daarnaast mist huidig effectonderzoek positieve uitkomstmaten zoals eigen kracht en kwaliteit van leven. Verder is er in de praktijk behoefte aan kennis over kenmerken van jeugdigen of over signalen tijdens behandeling waaruit blijkt of een behandeling succesvol zal verlopen. Een focus op individuele verandertrajecten kan ons inzicht geven in wie wel en wie niet profiteert van de behandeling en wat de processen zijn die voorafgaan aan verbetering en die samenhangen met de effecten op langere termijn. Hierbij dienen het beloop van zowel positieve als negatieve emoties en gedachten te worden meegenomen.

De effectiviteit van de ‘Blended Dappere Kat’ (N=56; 8-18 jaar) wordt vergeleken met de “gouden standaard Dappere Kat” en een wachtlijst (N=145 “history-based control group” op basis van een gerandomiseerde wachtlijstgecontroleerde studie) met metingen voor de interventie, na 8, 12 en 24 weken. Vier locaties van twee grote instellingen voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie participeren in het project. De gouden standaard Dappere Kat beslaat 12 wekelijkse zittingen en 2 ouderzittingen. De primaire uitkomstmaten zijn (net als in het onderzoek met standaard Dappere Kat) zelfgerapporteerde angstsymptomen en een diagnose van een angststoornis. Secundaire maten zijn onder meer kwaliteit van leven, functioneren, positieve en negatieve gedachten en emoties, en zelf-effectiviteit. Alle kinderen vullen wekelijks een aantal relevante schalen in via het online behandelprogramma. Bovendien worden de jongeren (subgroep van 12-18 jaar, N=25) in de periode van 24 weken 5 maal gedurende 5 dagen heel intensief bestudeerd met Ecological Momentary Assessment (EMA, in week 0, 1, 4, 8 en 12). Hiervoor wordt een App gebruikt waarbij de jongere via een smartphone zijn gedachten en gevoelens (positieve en negatieve emoties) in het dagelijks leven kan bijhouden.

Doel van de studie is primair om het effect van de ‘Blended Dappere Kat’ in de dagelijkse klinische praktijk te evalueren. Bovendien wordt aan de hand van individuele veranderprocessen onderzocht voor wie deze interventie werkt. Dit levert uiteindelijk doelmatiger zorg op.

Uiteindelijk kunnen we met de resultaten van ons onderzoek de behandeling van kinderen met angststoornissen verbeteren. Wanneer de E-health versie van Dappere Kat een werkzame interventie zou blijken kan dit in potentie bijdragen aan een grotere zelfredzaamheid van kinderen en jongeren in het hanteren van psychische klachten. Daarnaast kunnen de resultaten leiden tot de ontwikkeling van meer “personalized medicine”.

Het lijkt goed haalbaar om dit project uit te voeren. De ontwikkeling en implementatie van E-health is in beide instellingen een speerpunt. ‘Blended Dappere Kat’ is inmiddels geïmplementeerd: er zijn therapeuten getraind, er lopen behandelingen en er vinden intervisie-bijeenkomsten plaats. De twee instellingen hebben een langlopende en succesvolle samenwerking op het gebied van effectiviteitsonderzoek bij angststoornissen en in de instellingen is een goede infrastructuur voor onderzoek.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
729111009
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2013
2016
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. M.H. Nauta
Verantwoordelijke organisatie:
Rijksuniversiteit Groningen