Mobiele menu

Samen Stevig Staan: Cliëntfactoren, factoren beroepsbeoefenaren en professionalisering bij interventie ter vermindering van externaliserende gedragsproblemen bij jeugdigen met een licht verstandelijke beperking

Projectomschrijving

Samen Stevig Staan

Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben een hogere kans op het ontwikkelen van gedragsproblemen dan hun leeftijdgenoten. Deze gedragsproblemen zijn moeilijk te behandelen en belastend voor jongeren, hun omgeving en hun toekomst. Samen Stevig Staan is een bewezen effectieve behandeling voor deze problemen. Om de effectiviteit van deze behandeling te vergroten is in het huidige project nagegaan
(1) voor welke jongeren en gezinnen het meeste effect kan worden bereikt,
(2) of het effect mee bepaald wordt door goede uitvoering van de behandeling en de behandelrelatie, en
(3) of we de effectiviteit kunnen vergroten door therapeuten intensiever op te leiden.

Resultaten

Uit het onderzoek met 104 gezinnen blijkt dat de behandeling voor jongeren en gezinnen met verschillende kenmerken even goed werkt. De kwaliteit van uitvoering en de behandelrelaties tussen cliënten en therapeuten blijken goed te zijn in onze observaties van behandelsessies met deze gezinnen.
Een intensievere opleidingsvariant van 4 dagdelen blijkt de goede behandelrelatie tussen cliënt en therapeut verder te verbeteren.
Samen Stevig Staan kan dus bij een brede doelgroep van kinderen en jongeren met gedragsproblemen en LVB effectief worden ingezet, waarbij een intensievere opleidingsvariant tot betere resultaten leidt.
 

Verslagen


Eindverslag

Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben een hogere kans op het ontwikkelen van gedragsproblemen dan hun leeftijdgenoten. Deze gedragsproblemen zijn moeilijk te behandelen en belastend voor jongeren, hun omgeving en hun toekomst. Samen Stevig Staan is een bewezen effectieve behandeling voor deze problemen. Om de effectiviteit van deze behandeling te vergroten is in het huidige project nagegaan
(1) voor welke jongeren en gezinnen het meeste effect kan worden bereikt,
(2) of het effect mee bepaald wordt door goede uitvoering van de behandeling en de behandelrelatie, en
(3) of we de effectiviteit kunnen vergroten door therapeuten intensiever op te leiden.
Uit het onderzoek met 104 gezinnen blijkt dat de behandeling voor jongeren en gezinnen met verschillende kenmerken even goed werkt. De kwaliteit van uitvoering en de behandelrelaties tussen cliënten en therapeuten blijken goed te zijn in onze observaties van behandelsessies met deze gezinnen.
Een intensievere opleidingsvariant van 4 dagdelen blijkt de goede behandelrelatie tussen cliënt en therapeut verder te verbeteren.
Samen Stevig Staan kan dus bij een brede doelgroep van kinderen en jongeren met gedragsproblemen en LVB effectief worden ingezet, waarbij een intensievere opleidingsvariant tot betere resultaten leidt.

Externaliserende gedragsproblemen zijn veelvoorkomend en belastend voor de maatschappij. Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB, IQ 50-85) hebben een 3 x hogere kans op het ontwikkelen van gedragsproblemen dan leeftijdsgenoten met een gemiddeld IQ. Thans is voor de klinische praktijk een behandeling beschikbaar voor externaliserende gedragsproblemen bij jeugdigen met een LVB, namelijk Samen Stevig Staan, waarvan een effect werd aangetoond in eerder onderzoek. De doelstelling van het huidige project is een meer overtuigend effect te bereiken door meer zicht te krijgen op factoren bij zowel de cliënten als de behandelaars die een invloed hebben op het effect, zodat vervolgens op deze factoren kan worden ingespeeld. Dat doen we als volgt: 1) Op basis van bestaande data van effectonderzoek naar Samen Stevig Staan, zal de rol van cliëntfactoren (executieve functies, motivatie en verwachtingen van ouders en kinderen, SES, gezinssituatie en psychopathologie bij ouders) op het interventie effect worden onderzocht; 2) Er is een codeerschema ontwikkeld waarmee een groot deel van de Samen Stevig Staan sessies is gecodeerd op trainersvaardigheden en factoren die bijdragen aan de therapeut-cliënt relatie. Hiermee kan uiteindelijk worden onderzocht welke invloed deze factoren hebben op het effect van Samen Stevig Staan; 3) We hebben 15 trainers geïnterviewd en daarmee zicht gekregen op aandachtspunten die de opleiding van trainers voor Samen Stevig Staan kunnen verbeteren; 4) Ten slotte is een nieuwe intensieve variant van Samen Stevig Staan ontwikkeld die in de komende maanden getest zal worden op effectiviteit.

Samenvatting van de aanvraag

De meerderheid van jeugdigen met licht verstandelijke beperkingen (LVB; IQ 50-85) die doorverwezen zijn naar de geestelijke gezondheidszorg behoeft specialistische hulp vanwege externaliserende gedragsproblemen, zoals agressief, oppositioneel en antisociaal gedrag (Van Nieuwenhuijzen, Orobio de Castro & Matthys, 2006). Thans is voor het eerst een in de praktijk bewezen effectieve en erkende behandeling beschikbaar voor externaliserende gedragsproblemen bij jeugdigen met LVB: Samen Stevig Staan. Effecten waren echter klein tot gemiddeld (Schuiringa, Van Nieuwenhuijzen, Orobio de Castro, Lochman & Matthys, 2014). De vraag is of een groter effect bereikt kan worden door kennis over cliënt, therapeut en alliantiefactoren om te zetten naar een verbeterde train-de-trainer (Barnhoorn et al., 2013; Karver, Handelsman, Fields & Bickman, 2006). Inzicht in deze cliënt-, therapeut- en alliantiefactoren en hoe ze het effect van de interventie bij deze doelgroep kunnen vergroten ontbreekt echter nog. Bovendien gaven trainers van Samen Stevig Staan aan behoefte te hebben aan een betere toerusting met vaardigheden in het tot stand brengen van een adequate leerattitude bij de jongeren en ouders, het hanteren van probleemgedrag en het opbouwen van een goede werkrelatie met de cliënt. Ook dit is een reden om de train-de-trainer te intensiveren.

De doelstelling van het huidige project is het vergroten van het effect van deze en vergelijkbare behandelingen op vier manieren: (1) Op basis van bestaande data van een gerandomiseerde trial naar de effectiviteit van Samen Stevig Staan, zal de rol van cliëntfactoren (executieve functies, motivatie en verwachtingen van ouders en kinderen, SES, gezinssituatie en psychopathologie bij ouders) op het interventie effect worden onderzocht. Hierbij wordt gebruik gemaakt van data van 170 gezinnen met een voor- en nameting. We toetsen daarmee voor wie de interventie effectief is en of de training een verschillende werking heeft voor verschillende subgroepen; (2) Op basis van codering van bestaande opnamen van bijeenkomsten van Samen Stevig Staan, zal de modererende rol van alliantiefactoren op het interventie effect worden onderzocht, om vervolgens uitspraken te kunnen doen over algemeen werkzame alliantiefactoren. We hebben voor dit doel 506 opgenomen Samen Stevig Staan sessies tot onze beschikking; (3) Op basis van 20 af te nemen interviews zullen aandachtspunten inzichtelijk gemaakt worden wat betreft geprotocolleerd werken, therapeut-cliënt alliantie en kennis van gedragstherapeutische principes en trainersvaardigheden. In combinatie met de resultaten uit doelstelling 1 en 2 zal een intensievere train-de-trainer ontwikkeld worden; (4) Vervolgens zal getest worden of een meer intensieve train-de-trainer tot een verbetering in cliënt-therapeut alliantie, programma integriteit en tot een grotere afname van externaliserend probleemgedrag leidt. Hiervoor zal gebruik worden gemaakt van metingen bij ouders, jeugdigen, leerkrachten en trainers tijdens een voor- en nameting.

Samen Stevig Staan is een geprotocolleerde behandeling die gebaseerd is op bestaande methoden maar toegesneden is op jeugdigen van 9-16 jaar met LVB. Samen Stevig Staan bestaat uit een training voor de jeugdige in sociale vaardigheden en sociaal probleemoplossende vaardigheden gecombineerd met een oudertraining in opvoedingsvaardigheden. Beide trainingen worden in groepsverband gegeven in de behandelsetting naschoolse dagbehandeling en ambulante zorg voor kinderen met LVB en externaliserende gedragsproblemen. We maken gebruik van bestaande data uit de interventiestudie naar de effectiviteit van Samen Stevig Staan, dat heeft plaatsgevonden van 2008-2013 (ZonMw nr. 57000004). De doelstellingen worden zo gerealiseerd binnen het sterkst mogelijke design (RCT), waardoor in de dagelijkse praktijk solide kennis over de rol van cliënt, therapeut en alliantiefactoren bij de effectiviteit van interventies voor kinderen met gedragsproblemen en LVB wordt verkregen. Deze kennis wordt direct toegepast in een verbetering van de training, die op toegevoegde waarde wordt getoetst.

Het project is een langlopende samenwerking tussen de praktijk, onderzoekers en ontwikkelaars. Door intensieve samenwerking wordt elkaars expertise optimaal benut en wordt de kans van slagen van het project, naast het gebruik van bestaande data en het aansluiten bij de implementatie van Samen Stevig Staan, nog groter. Er zal actief gezorgd worden voor verspreiding van de resultaten door het publiceren van nationale en internationale publicaties en het organiseren en bijdragen aan workshops en symposia. De Universiteit Utrecht en de Vereniging Orthopedagogische Behandelcentra, bestaande uit meer dan 20 instellingen, zijn vanuit een gezamenlijke stuurgroep verantwoordelijk voor de implementatie en kennisverspreiding van nieuwe bevindingen en producten.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
729101008
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2014
2016
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. B. Orobio de Castro
Verantwoordelijke organisatie:
Universiteit Utrecht