Stepped care for preschool children with disruptive behaviors (ODD and ADHD): the effectiveness of first-phase group parent management training and second-phase parent-child interaction therapy versus methylphenidate

Projectomschrijving

De behandeling van jonge kinderen met ADHD en gedragsproblemen bestaat in veel gevallen uit training van ouders in opvoedingsvaardigheden. Van deze behandeling is de werkzaamheid aangetoond, maar oudertraining werkt niet even goed bij alle kinderen. We kunnen niet goed voorspellen bij welke kinderen oudertraining goed of juist minder goed werkt en ook weten we niet wat een effectieve vervolgbehandeling is als oudertraining onvoldoende resultaat heeft gegeven. In dit project onderzoeken we of er bij kinderen tussen twee en  zes jaar met ADHD en gedragsproblemen factoren te vinden zijn die het effect van oudertraining  voorspellen. Daarnaast kijken we welke behandeling het meest effectief is bij kinderen die onvoldoende verbeterd zijn na oudertraining. Bij deze laatste groep kinderen vergelijken we de effecten van een intensieve gedragtherapeutische training voor ouders en kind (Parent-Child Interaction Therapy; PCIT) met een behandeling met medicijnen (methylfenidaat). PCIT en methylfenidaat zijn niet eerder onderling in een onderzoek vergeleken.

Verslagen


Eindverslag

Behandeling van peuters en kleuters met gedragsproblemen

De aanwezigheid van externaliserende gedragsproblemen bij jonge kinderen (van 3 tot 6 jaar) waaronder de aandachtstekortstoornis met hyperactivitieit (ADHD) en de oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD) vormt een grote opvoedingslast voor ouders, is een risicofactor voor kindermishandeling en heeft een slechte lange termijn prognose, met gevaar voor later onderpresteren op school, sociale isolatie, antisociale gedragingen en misbruik van verdovende middelen.
Ons onderzoeksvoorstel behelsde een getrapte benadering, binnen de alledaagse setting van een ambulante jeugd GGZ instelling. In de eerste fase zijn aan ouders van 84 kinderen tussen 2,5 en 6 jaar oud met ADHD en gedragsproblemen 12 zittingen oudertraining aangeboden. In deze fase onderzochten we mogelijke voorspellers (kind- en ouderfactoren) van gedragsverandering bij het kind na oudertraining.
In de tweede fase werden 34 (ouders van) kinderen die niet toereikend hebben gereageerd op de oudertraining per loting toebedeeld aan ofwel een in Amerika ontwikkelde meer intensieve vorm van geprotocolleerde oudertraining (Parent-Child Interaction Therapy) ofwel aan behandeling met medicijnen (methylfenidaat).
Als hoofdmaat werd gekeken naar zowel lange als korte termijneffecten op een oudervragenlijst die opstandige gedragingen van kinderen in kaart brengt. Daarnaast werden effecten op secondaire uitkomstmaten onderzocht waaronder zowel kind maten (mate van hyperactiviteit, internaliserende symptomen) als gezinsmaten (zoals stress ten gevolge van de opvoeding). Tot slot werd de invloed van een aantal voorspellers van behandelsucces onderzocht.

Ons project betreft een behandelonderzoek voor kinderen jonger dan zes jaar met ADHD en gedragsproblemen. ADHD-symptomen en gedragsproblemen vormen vaak een grote opvoedingslast voor ouders en geven een verhoogd risico op problemen op latere leeftijd. We weten onvoldoende welke behandelaanpak bij jonge kinderen met ADHD en gedragsproblemen de beste resultaten geeft. Er is wel het nodige bewijs voor de werkzaamheid van oudertraining. Echter, deze behandeling werkt niet even goed bij alle kinderen en we kunnen niet goed voorspellen bij welke kinderen oudertraining goed of juist minder goed werkt. Ook weten we niet wat een effectieve vervolgbehandeling is als de problemen van het kind na een oudertraining onvoldoende verbeterd zijn. Ons project kent twee fasen. In fase 1 krijgen alle kinderen oudertraining. Hierin krijgen de ouders meer kennis over ADHD aangereikt en worden ze getraind in opvoedingsvaardigheden. In fase 2 worden die kinderen die onvoldoende verbeterd zijn via loting toebedeeld aan ofwel Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) ofwel behandeling met methylfenidaat. PCIT is een gedragstherapeutische behandeling voor ouders en kind samen. Methylfenidaat is een medicijn voor de behandeling van ADHD waarvan de werkzaamheid bij jonge kinderen onvoldoende is onderzocht. PCIT en methylfenidaat zijn niet eerder onderling in een onderzoek vergeleken.

Samenvatting van de aanvraag

De aanwezigheid van externaliserende gedragsproblemen bij jonge kinderen (van 3 tot 6 jaar) waaronder de aandachtstekortstoornis met hyperactivitieit (ADHD) en de oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD) vormt een grote opvoedingslast voor ouders, is een risicofactor voor kindermishandeling en heeft een slechte lange termijn prognose, met gevaar voor later onderpresteren op school, sociale isolatie, antisociale gedragingen en misbruik van verdovende middelen. Ons onderzoeksvoorstel behelst een gerandomiseerd gecontroleerd experiment met een getrapte benadering, binnen de alledaagse setting van een ambulante jeugd GGZ instelling. In de eerste fase zullen 150 kinderen tussen 3 en 6 jaar oud met ADHD en ODD per loting worden toebedeeld aan ofwel 12 zittingen oudertraining in groepsverband ofwel 12 zittingen individuele ondersteunende ouderbegeleiding. In de tweede fase worden de naar schatting 60 (ouders van) kinderen die niet toereikend hebben gereageerd op de oudercursus dan wel individuele ouderbegeleiding per loting toebedeeld aan ofwel een in Amerika ontwikkelde meer intensieve vorm van geprotocolleerde behandeling (Parent-Child Interaction Therapy) ofwel aan behandeling met medicijnen (methylfenidaat). Als hoofdmaat zal gekeken worden naar zowel lange als korte termijns effecten op een oudervragenlijst die opstandige gedragingen van kinderen in kaart brengt. Daarnaast worden effecten op secondaire uitkomstmaten onderzocht waaronder zowel kindmaten (mate van hyperactiviteit, internaliserende symptomen) als gezinsmaten (zoals stress ten gevolge van de opvoeding). Tot slot wordt de invloed van een aantal voorspellers en moderatoren van behandelsucces onderzocht, waaronder genetische aanleg. Onze hypothese is dat de oudercursus effectiever is dan de indidviduele ondersteunende contacten en dat de Parent-Child Interaction Therapy effectiever is dan methylfenidaat.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
157002013
Looptijd: 100%
2008
2014
Onderdeel van programma:
  • Zorg voor Jeugd: deelprogramma Effecten en Kosten
Gerelateerde subsidieronde:
Subsidieaanvraag ronde 2008
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. P.J. Hoekstra
Verantwoordelijke organisatie:
Accare