Mobiele menu

Effecten van preventieve zorgcoördinatie op risicovolle opvoedingssituaties van ouders met psychiatrische problemen

Projectomschrijving

Vraagstuk

Kinderen van ouders met psychische problemen lopen een groot risico op gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen. Vroegtijdige, beter afgestemde hulp kan dat voorkomen. Leidt ‘basiszorgcoördinatie’ tot een betere opvoedingssituatie in deze gezinnen? En wat doet gecoördineerde zorg met de ontwikkeling van kinderen?

Onderzoek

De (kosten)effectiviteit van basiszorgcoördinatie op opvoeden is onderzocht bij ongeveer honderd gezinnen waarin een ouder psychische problemen heeft, waarvan twee derde migrantengezinnen. De helft krijgt de gangbare zorg, de rest de experimentele aanpak.

Uitkomst

Er zijn geen significante effecten op kwaliteit van de opvoeding, opvoedingsstress, en het voorkomen van emotionele en gedragsproblemen bij kinderen binnen de studieduur (achttien maanden). We zagen wel positieve trends bij kwaliteit van opvoeding en frequentie van opvoedingsstress. Deze varieerden van klein tot medium.

Uit een eerste analyse van de kosten en effecten bleek dat de kwaliteit van de opvoeding verbeterde bij de Basiszorg-gezinnen tegen bescheiden hogere kosten dan bij de controlegroep, terwijl de kwaliteit van de opvoeding  bij de controlegroep licht daalde. Lees ook het nieuwsbericht

Producten

Titel: Training Moeder-peutergroep en Moeder-kleutergroep: Een interventie voor het voorkómen van psychische stoornissen bij KOPP kinderen?
Titel: Prevention of emotional problems and psychiatric risks in children of parents with a mental illness in the Netherlands: II. Interventions.
Auteur: Van Doesum, C.M.H., & Hosman, C.M.H. (2009). Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health, 8, 3, 13 pages (ISSN: 1446-7984).
Magazine: Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health
Titel: Preventive Family Service Coordination for Parents With a Mental Illness in the Netherlands
Auteur: Henny J. Wansink, Clemens M. H. Hosman, Jan M. A. M. Janssens Erik Hoencamp, Willemien J. C. T. Willems
Magazine: Psychiatric Rehabilitation Journal
Titel: Onbekend
Link: http://deweekkrant.nl
Titel: KOPP-KVO: De invloed op kinderen en het belang van ondersteuning.
Titel: Basiszorgcoördinatie, preventief en effectief samenwerken bij KOPP-gezinnen.
Link: http://www.nji.nl
Auteur: Hosman,C.
Titel: Ontwikkelingen in ggz/preventie: KOPP, integrale benadering en effectiviteit.
Auteur: Hosman, C.
Titel: Working together at a better future for children and families dealing with parental mental illness: Challenges and Opportunities.
Titel: Children of mentally ill parents (COPMI) in The Netherlands.
Auteur: Hosman, C.
Titel: the Fourth International Conference on Families with Parental Mental Health Challenges, Addressing the Needs of the Whole Family, Berkeley.
Auteur: H.J.Wansink
Titel: Presentatie op door Parnassia georganiseerd symposium Ondersteuning van ouders met psychische problemen en hun kinderen in het kader van vroegdetectie en een gezinsgerichte benadering, Den Haag.
Auteur: Wansink, H.
Auteur: Hosman, C.
Titel: Child and Youth Mental Health Matters
Auteur: H. Wansink
Link: http://www.interprofessional.ubc.ca/CYMHM/documents/D1ii.pdf
Titel: Basiszorg, een handleiding.
Auteur: Wansink, H.J., Hosman, C.M.H., & Verdoold, C.J.

Verslagen


Eindverslag

In Nederland leven circa 1,6 miljoen Kinderen met een Ouder met Psychische Problemen (KOPP). Deze ouders hebben vaak vragen over het effect van hun ziekte op de ontwikkeling van hun kinderen en vragen over de opvoeding. Hun kinderen hebben een verhoogde kans op emotionele en gedragsproblemen of psychische stoornissen. Vroegtijdige en beter afgestemde hulp kan ernstige problemen met opvoeden of bij de kinderen voorkomen. Bureau Basiszorg biedt die hulp. We wilden graag weten of dat ook werkt. Leidt de zorgcoördinatie van Bureau Basiszorg tot een verbetering van de opvoedingssituatie in deze gezinnen? Leidt die tevens tot een betere ontwikkeling bij de kinderen? En wat zijn de kosten daarvan?
Context heeft deze vragen onderzocht in samenwerking met PsyQ Den Haag, de Radboud universiteit en de universiteit Maastricht. In het SOOPP-onderzoek (Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen) zijn 99 gezinnen anderhalf jaar gevolgd. De effecten van Basiszorgcoördinatie zijn vergeleken met die van een controlegroep die schriftelijke informatie over KOPP ontving en de vrijblijvende mogelijkheid voor een adviesgesprek of deelname aan het overige KOPP-ondersteuningsaanbod van Context.
De resultaten wijzen op een positief effect op opvoedingsvaardigheden van Basiszorgcoördinatie. Er werden geen significante effecten gevonden op de kwaliteit van de opvoeding, opvoedingsstress, of op het vóórkomen van emotionele en gedragsproblemen bij kinderen binnen de studieduur van achttien maanden. De verbetering in kwaliteit van de opvoeding, en vermindering van opvoedstress was ook groter in de gezinnen die zorgcoördinatie kregen, maar het verschil met de controlegroep was niet significant.
Deze effecten dient eerst verder onderzocht te worden in andere studies op andere locaties, voordat grootschalige implementatie van deze interventie in den lande kan plaatsvinden.
Uit een eerste analyse van de kosten en effecten in beide groepen bleek dat de kwaliteit van de opvoeding verbeterde tegen bescheiden hogere kosten dan de controlegroep, terwijl de kwaliteit van de opvoeding bij de controlegroep licht daalde.

Kinderen van ouders met psychiatrische problemen (KOPP) hebben een verhoogde kans op gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen, vooral als het gezin kampt met meerdere risicofactoren en beschermde factoren nagenoeg ontbreken.
Vroegtijdige en beter afgestemde hulp aan deze gezinnen kan ernstige problemen met opvoeden of bij de kinderen voorkomen. Bureau Basiszorg biedt deze hulp in de vorm van preventief casemanagement. Het inventariseert alle problemen en risicovolle condities van het gezin en maakt samen met ouders en hulpverleners een plan voor hulp op maat. Het zorgt dat hulp vanuit verschillende instanties op gang komt en zorgt dat die hulp goed loopt.
De Parnassia groep, afdeling Preventie onderzoekt de effecten van deze ondersteuning, in samenwerking met behandelafdelingen in Den Haag en de Radboud Universiteit Nijmegen.
In het SOOPP-onderzoek (Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen) worden 100 gezinnen anderhalf jaar gevolgd. Effecten op de opvoedingssituatie, de ontwikkeling van de kinderen en de kosten worden onderzocht. De effecten van Basiszorgcoördinatie worden vergeleken met schriftelijke informatie en de vrijblijvende mogelijkheid voor een adviesgesprek of deelname aan het overige KOPP-ondersteuningsaanbod. Meer informatie is te vinden op www.SOOPP.nl

Samenvatting van de aanvraag

Psychiatrische problemen van ouders zijn één van de belangrijkste risicofactoren voor ernstige opvoedingsproblemen zoals kindermishandeling en voor gedragsproblemen bij kinderen. Kinderen van ouders met psychiatrische problemen (KOPP) hebben een risico van 40 -70 % op het ontwikkelen van gedragsproblemen. Voornamelijk kinderen uit high-risk KOPP-gezinnen hebben een verhoogd risico. In deze KOPP-gezinnen is sprake van risicovolle opvoedingssituaties, gekenmerkt door verminderde opvoedingscapaciteiten als gevolg van psychiatrische stoornissen en een accumulatie van risicofactoren die het opvoeden bedreigen. Veel voorkomende risicofactoren zijn alleenstaand ouderschap, slechte leefomstandigheden, armoede, huwelijksproblemen en sociaal isolement. Het risico op het ontwikkelen van gedragsproblemen van de kinderen kan verlaagd worden door vermindering van risicovolle opvoedingssituaties. KOPP-gezinnen maken nog slechts weinig gebruik van preventieve interventies, zoals opvoedings-ondersteuning. Naast betere toegang tot preventieve voorzieningen en betere afstemming van de preventieve voorzieningen op het gezin is betere samenwerking tussen volwassenen psychiatrie en preventieve interventies nodig om deze opvoedingssituaties effectief te verbeteren. Preventieve Basiszorg Coördinatie (PBC) is een preventief programma gericht op het verbeteren van de risicovolle opvoedingssituatie in high-risk KOPP-gezinnen. Basiszorg wordt gedefinieerd als adequaat opvoedgedrag (voldoende verzorging en vormgeving van de fysieke omgeving van het kind, ondersteuning, authoritatieve controle en een laag niveau van autoritaire controle) als gevolg van een positief evenwicht tussen risico- en beschermende factoren voor adequaat opvoedgedrag. Het betreft een geprotocolleerde casemanagement interventie. Belangrijke elementen zijn systematische risico-assessment van evidence-based risicofactoren in de opvoedingssituatie, samenstellen van een ‘op maat’ pakket van preventieve opvoedingverbeterende interventies, faciliteren van toegang tot deze interventies, monitoren van de uitvoering en effecten op geïdentificeerde risico’s in de opvoedingssituatie en waar nodig bijstelling. In deze RCT wordt het effect op opvoeden en de kosteneffectiviteit onderzocht bij 116 gezinnen. Het doel van deze studie is te onderzoeken of PBC leidt tot vermindering van risicovolle opvoedingssituaties en tot een kostenbesparing als gevolg van lagere consumptie van specialiseerde zorg door de kinderen. De onderzoeksgroep bestaat uit gezinnen waarvan de ouder in behandeling is voor angst, depressie, psychosomatiek, persoonlijkheidsstoornissen of PTSS. Gezinnen met risicovolle opvoedingssituaties worden geselecteerd door de behandelaar op basis van een checklist. De groep bestaat uit autochtone en allochtone gezinnen (Turkse, Marokkaanse en Surinaamse afkomst) met kinderen tussen 3 en 10 jaar, zónder gedragsproblemen. De helft hiervan krijgt PBC, de andere helft care-as-usual plus een placebo interventie. Opvoedingssituaties worden gemeten vóór, halfweg bij negen maanden en na afloop van het programma na achttien maanden.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
157003002
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2009
2014
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. C.M. Hosman
Verantwoordelijke organisatie:
Radboudumc