Onderzoek naar de rol van gezondheid van vergunninghouders bij de gemeentelijke dienstverlening richting werk en participatie
Projectomschrijving
Sinds 2016 hebben gemeenten actief ingezet op het ontwikkelen van integratie- en participatietrajecten voor vluchtelingen. Bekend is dat gezondheid een rol speelt in de arbeidsmarktpositie van deze groep. Voor gemeenten is het echter vaak moeilijk om in te schatten in hoeverre de psychische of fysieke gezondheid een belemmering vormt voor werk of participatie en wat dit dan betekent voor de in te zetten trajecten.
Doel
In dit project is een verkennend onderzoek gedaan naar de rol van gezondheid van statushouders bij de gemeentelijke dienstverlening richting werk en participatie. Wat zijn de ervaringen van statushouders? Ook is in kaart gebracht welke kennis en handvaten klantmanagers en trajectbegeleiders nodig hebben om de juiste trajecten te kiezen.
Aanpak/werkwijze
In drie gemeenten (Amersfoort, Amsterdam en Katwijk) is het lokale gezondheidsbeleid ten behoeve van vluchtelingen en de uitvoeringspraktijk in kaart gebracht. Ook zijn vluchtelingen geïnterviewd over hun visie op de rol van gezondheid in relatie tot de ingezette trajecten.
Samenwerkingspartners
Gemeente Amersfoort, Gemeente Amsterdam, Gemeente Katwijk, Regioplan, Verwey-Jonker Instituut, Movisie en Pharos.
Resultaten
Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is dat het signaleren en bespreekbaar maken van gezondheidsvraagstukken niet altijd eenvoudig is. Het opbouwen van een vertrouwensband en het voortdurend alert blijven op de gezondheid tijdens de begeleiding is daarom essentieel. Bovendien moet de professional daarbij ook aandacht hebben voor andere stressfactoren, zoals een problematische thuissituatie. Om een traject richting werk en participatie het beste vorm te geven wanneer er sprake is van gezondheidsproblematiek, is maatwerk een belangrijke randvoorwaarde. Geen enkele situatie is hetzelfde. Voor een goede - op de persoon afgestemde - begeleiding heeft de professional voldoende handelingsvrijheid en tijd nodig. Daarnaast moet er voldoende aanbod zijn op zorg- en welzijnsvlak, afgestemd op vluchtelingen. Dit is overigens ook een knelpunt. Zo is specialistische zorg vaak niet meteen beschikbaar of toegankelijk: er zijn wachtlijsten, zorgtrajecten zijn niet altijd afgesteld op vluchtelingen, en de kosten van trajecten die gemoeid zijn met het gebruik maken van zorg spelen soms een belemmerende rol. Professionals kunnen proberen de wachttijd naar formele zorg te overbruggen door gebruik te maken van het informele aanbod in de omgeving. Ook kunnen zij de vluchteling stimuleren andere activiteiten te ondernemen die bijdragen aan het welbevinden, zoals sporten en bewegen.
Producten van ZonMw
- Het VIMP project waarmee een verdere impuls wordt gegeven aan de verspreiding en implementatie van de inzichten uit dit onderzoek en de andere onderzoeken uit de programmalijn Vergunninghouders.
- Artikel 'Meer aandacht voor gezondheid bij begeleiden vluchteling naar werk'
Producten
Verslagen
Samenvatting van de aanvraag
In reactie op de snelle toename van het aantal vluchtelingen hebben gemeenten in de afgelopen periode actief ingezet op het ontwikkelen en uitvoeren van integratie- en/of arbeidstoeleidingstrajecten voor vergunninghouders. Zonder extra aandacht, zo is de verwachting, zal deze groep maar moeilijk de weg naar de arbeidsmarkt weten te vinden. Gezondheid speelt een belangrijke rol bij de arbeidsmarktpositie van vluchtelingen. Aan de ene kant omdat werkloosheid negatieve effecten kan hebben op de gezondheid. Aan de andere kant kan gezondheid een belemmering zijn voor het vinden van betaald werk: mensen met gezondheidsproblemen nemen over het algemeen minder deel aan (vooral) betaald werk. Ook gemeenten schatten in dat (fysieke of geestelijke) gezondheidsproblemen een knelpunt zullen zijn in de arbeidsbemiddeling: een deel van de statushouders zal hierdoor niet klaar zijn om toe te treden tot de arbeidsmarkt. Voor gemeenten is het echter vaak moeilijk om een goede inschatting te maken van iemands psychische en fysieke gezondheid: wanneer kan iemand werken en op welk moment is er eerst een zorgtraject nodig? En hoe is de invloed van gezondheid te monitoren, ook tijdens trajecten? Ook is er weinig bekend over besluitvormingsprocessen van klantmanagers/trajectbegeleiders, en de ondersteuning die zij nodig hebben om keuzes voor specifieke trajecten (en veranderingen in trajecten) te maken. Deze verkennende studie beoogt meer inzicht te krijgen in de rol van gezondheid bij de keuze voor trajecten voor statushouders richting werk en participatie. De centrale vraag voor dit onderzoek luidt: Welke rol speelt gezondheid in het beleid en de praktijk van de gemeentelijke dienstverlening richting werk en participatie en wat zijn de ervaringen van de vergunninghouders hiermee? In drie gemeenten (Amersfoort, Amsterdam en Katwijk) brengen we in kaart hoe het gemeentelijk gezondheidsbeleid ten behoeve van vergunninghouders is vormgeven en bestuderen we de uitvoeringspraktijk van de uitvoerende professionals betrokken bij de intake, toeleiding en begeleiding naar werk en participatie. Daarnaast bevragen we vergunninghouders zelf over hun visie op de rol van gezondheid in relatie tot de ingezette trajecten. Het onderzoek resulteert in een onderzoeksrapportage waarin naast een overkoepelende analyse over de rol van gezondheid in de gemeentelijke dienstverlening per onderzoeksgemeente de belangrijkste bevindingen worden gepresenteerd. Daarnaast wordt een praktische handreiking opgesteld ten behoeve van beleidsmakers en uitvoerende professionals van gemeenten en andere organisaties die bij de toeleiding van vergunninghouders zijn betrokken. Deze handreiking biedt concrete handvatten voor professionals en beleidsmedewerkers om in de toeleiding van arbeid effectief om te gaan met gezondheidsvraagstukken. De resultaten van het onderzoek zullen worden verspreid via het netwerk en de websites van de betrokken onderzoeksinstellingen (te weten Movisie, Regioplan, het Verwey-Jonker Instituut en Pharos). Daarnaast verspreiden we de resultaten via Kennisplatform Integratie & Samenleving. Ook hebben wij nauwe contacten met de VNG/OTAV, Divosa, SZW en de Werkwijzer Vluchtelingen (SER), die de in het onderzoek opgedane inzichten onder de aandacht kunnen brengen.