Carbapenemase producing Enterobacteriaceae in The Netherlands: Development of phenotypical and molecular assays for detection and evaluation of the prevalence, risk factors and molecular epidemiology

De huidige, wereldwijde verspreiding van antimicrobiële resistentie (AMR) vormt een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid. Carbapenem resistentie (CR) in darmbacteriën is een van de meest ernstige bedreigingen omdat hierbij vrijwel geen behandelmogelijkheden meer resteren. Dit speelt des te meer omdat CR vaak gepaard gaat met andere vormen van resistentie, in het bijzonder extended-spectrum beta-lactamases (ESBL). Dit project had als doelstelling laboratorium methoden te ontwikkelen en te valideren waarmee CR kan worden vastgesteld, de epidemiologie van CR in Nederlandse ziekenhuizen te beschrijven en een nationale richtlijn voor detectie van CR te ontwikkelen en te implementeren.
Laboratorium methoden zijn ontwikkeld, waaronder het valideren van het gebruik van diverse carbapenem antibiotica als screeningstest, een fenotypische methode om een positieve screening te bevestigen, en een pijplijn om het gehele bacteriële genoom te bepalen (WGS), met speciale aandacht voor AMR. De WGS techniek maakte het mogelijk om de rol van mobiele genetische elementen bij de verspreiding van AMR te bestuderen. De epidemiologie van CR bij darmbacteriën is beschreven voor zowel de routinematige klinische kweken als in gerichte screeningen van patiënten op afdelingen van 14 Nederlandse ziekenhuizen van 2011 tot 2014.
De resultaten van het onderzoek laten zien dat CR in combinatie met ESBL in Nederland sporadisch voorkomt, waarbij er geen aanwijzingen zijn gevonden voor klonale verspreiding. Dit suggereert sporadische introductie van CR met een goede beheers strategie.
Leden van de projectgroep hebben deelgenomen aan een werkgroep van de NVMM die de richtlijn ‘Laboratorium detectie van bijzonder resistente micro-organismen’ heeft opgesteld. Er is een grote collectie samengesteld van ESBL producerende darmbacteriën, waaronder stammen met CR. Zowel de epidemiologische als de WGS data zijn beschikbaar om toekomstige onderzoeksvragen te beantwoorden.
Concluderend, de accumulatie van verschillende resistentie mechanismen op mobiele genetische elementen in darmbacteriën is een zorgelijke ontwikkeling en onderstreept het belang van nationale en internationale bestrijdingsmaatregelen. Hierbij is de bestrijding van ESBL essentieel om de grotere dreiging die uitgaat van CR in te perken, omdat ESBL het gebruik van carbapenem antibiotica sterk doet toenemen. Daarnaast zal de verspreiding van ESBL, hetgeen gelegen is op mobiele genetische elementen, de potentie voor de accumulatie van andere resistentiemechanismen, waaronder CR, bevorderen. Het Nederlandse bestrijdingsbeleid van AMR is tot op heden succesvol gebleken om de meeste vormen van resistentie in te perken. ESBL is de eerste variant die zich niet geheel heeft laten bestrijden. De zwakke punten in het Nederlandse beleid moeten daarom worden versterkt om CR effectief te bestrijden. Recent is daartoe een plan met aanvullende maatregelen beschreven, te weten ’Nederland groen in 2025’, waarmee de bestrijding van AMR en infectieziekten in het algemeen verder geoptimaliseerd wordt.