Waarom?
Kortademigheid is de meest voorkomende klacht van patiënten met gevorderd COPD en wordt vaak onvoldoende behandeld.
Doel
Het vaststellen van effect van morfine op:
· kwaliteit van leven
· bijwerkingen
· kosten
Daarnaast achterhalen of een goede reactie op morfine voorspeld kan worden en bereidheid om opioïden te gebruiken.
Hoe?
· Literatuuronderzoek;
· Interventieonderzoek met morfinetabletten of placebo voor 4 weken;
· Vragenlijstonderzoek naar bereidheid tot gebruik van opioïden.
Resultaten
Morfine voor 4 weken verbetert de kwaliteit van leven en is kosteneffectief, zonder te leiden tot serieuze bijwerkingen. Bij mensen met ernstigere kortademigheid of een hogere BMI werkt morfine vaak beter. Tot slot is de bereidheid om opioïden te gebruiken wisselend. De arts is hierbij een belangrijke bron van informatie.
In het literatuuronderzoek hebben we geen bewijs gevonden voor relevant negatieve bijwerkingen van opioïden op de ademhaling, wanneer voorgeschreven voor kortademigheid.
De interventiestudie heeft daarop laten zien dat 4 weken een lage dosis morfinetabletten de kwaliteit van leven van patiënten met gevorderd COPD verbetert. Hierbij was geen negatief effect op de ademhaling, het inspanningsvermogen of de kortademigheid. Ook leidde morfine niet tot serieuze bijwerkingen. De ergste kortademigheid verbeterde bij patiënten met ernstige tot zeer ernstige kortademigheid. Bij mensen met ernstigere kortademigheid of een hogere BMI werkt morfine vaak beter. Tot slot is 4 weken morfine kosteneffectief.
Het vragenlijstonderzoek heeft laten zien dat bereidheid om opioïden te gebruiken voor kortademigheid wisselend is, waarbij een kwart van de patiënten niet bereid was deze behandeling te starten. De arts was hierbij een belangrijke bron van informatie.
Kortademigheid is de meest voorkomende klacht van patiënten met gevorderd COPD en wordt vaak onvoldoende behandeld. Morfine is een effectief medicijn en wordt aanbevolen in de huidige richtlijnen voor palliatieve behandeling van ernstige kortademigheid. Desondanks schrijven (long)artsen maar zelden morfine voor aan patiënten met gevorderd COPD. Belemmeringen om morfine voor te schrijven zijn onduidelijkheden over het effect op kwaliteit van leven en zorgen over negatieve effecten op de ademhaling. Daarnaast is onduidelijk bij welke patiënten een positief effect van morfine verwacht kan worden. Doelen van de huidige interventiestudie zijn het onderzoeken van de effecten van orale toediening van morfine op kwaliteit van leven en na te gaan of toediening van morfine leidt tot negatieve effecten op de ademhaling. Daarnaast wordt onderzocht of de ernst en de beschrijving van kortademigheid door de patiënt een positief resultaat van morfine kan voorspellen. Tenslotte wordt een analyse verricht van kosten-effectiviteit. Voor dit onderzoek zullen 124 stabiele patiënten met gevorderd COPD en ernstige kortademigheid ondanks optimale behandeling worden verdeeld in een groep die morfinetabletten ontvangt en een groep die placebomedicatie ontvangt. Beide groepen zullen gedurende vier weken worden behandeld. De resultaten van het huidige project zullen worden gebruikt om de richtlijnen over palliatieve behandeling van ernstige kortademigheid beter wetenschappelijk te onderbouwen.
Er is een systematische review uitgevoerd naar de negatieve effecten van opioïden op de ademhaling, wanneer deze voorgeschreven worden voor kortademigheid. 63/1990 artikelen zijn geïncludeerd, welke 67 studies beschrijven. Deze studies gebruikten diverse methoden en waren vaak te klein om negatieve bijwerkingen op de ademhaling te vinden. Daarnaast was de kwaliteit van de studies vaak ontoereikend. De meta-analyse toonde een statistisch significant, maar klinisch irrelevante toename in partiële koolstofdioxidedruk (0,27 kPa [p<0,01]). Verder werd er geen significante daling in partiële zuurstofdruk of zuurstofsaturatie gevonden (respectievelijk 0,27 kPa en 0,41% [p<0,05]). Vier ademhalingsdepressies werden gemeld in de 25 studies (1064 patiënten) die hier naar keken. Daarom concluderen we dat we geen bewijs hebben gevonden voor klinisch relevant negatieve bijwerkingen van opioïden op de ademhaling, wanneer voorgeschreven voor kortademigheid. Heterogeniteit in de studiemethoden en patiëntenpopulaties en een lage kwaliteit van de studies beperken de analyses. Er is dan ook behoefte aan grotere gerandomiseerde trials om negatieve effecten op de ademhaling vast te stellen.
Kortademigheid is de meest voorkomende klacht van patiënten met gevorderd COPD en wordt vaak onvoldoende behandeld. Morfine is een effectief medicijn en wordt aanbevolen in de huidige richtlijnen voor palliatieve behandeling van ernstige kortademigheid. Desondanks schrijven (long)artsen maar zelden morfine voor aan patiënten met gevorderd COPD. Belemmeringen om morfine voor te schrijven zijn onduidelijkheden over het effect op kwaliteit van leven en zorgen over negatieve effecten op de ademhaling. Daarnaast is onduidelijk bij welke patiënten een positief effect van morfine verwacht kan worden.
Doelen van de huidige interventiestudie zijn het onderzoeken van de effecten van orale toediening van morfine op kwaliteit van leven en na te gaan of toediening van morfine leidt tot negatieve effecten op de ademhaling. Daarnaast wordt onderzocht of de ernst en de beschrijving van kortademigheid door de patiënt een positief resultaat van morfine kan voorspellen. Tenslotte wordt een analyse verricht van kosten-effectiviteit.
Voor dit onderzoek zullen 120 stabiele patiënten met gevorderd COPD en ernstige kortademigheid ondanks optimale behandeling worden verdeeld in twee groepen. Eén groep krijgt morfinetabletten. De andere groep krijgt placebomedicatie. Bij beide groepen zullen metingen gedaan worden bij de start van de studie en na één, twee en vier weken. Ziekte-specifieke kwaliteit van leven, longfunctie, zuurstofsaturatie, bloedgaswaarden en veranderingen hierin zullen worden vergeleken tussen patiënten in de interventiegroep en patiënten in de controlegroep. De relatie tussen effect van morfine en ernst van kortademigheid en omschrijving door de patiënt van kortademigheid zal worden onderzocht. Een model zal worden ontwikkeld om kosten-effectiviteit te analyseren.
De resultaten van het huidige project zullen worden gebruikt om de richtlijnen over palliatieve behandeling van ernstige kortademigheid beter wetenschappelijk te onderbouwen.