Samen gezinnen versterken: dat leren we in de wijk!
Projectomschrijving
Welzijnswerk, scholen, sportverenigingen en de jeugdgezondheidszorg (het ‘voorveld’): zij hebben veel contact met kinderen en ouders en kunnen steun bieden waar nodig. Vanuit een brede blik, dichtbij de leefwereld van kind en gezin in de wijk. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord, zodat je niet langs elkaar heen werkt.
Onderzoeksinstituut IVO en de gemeente Rotterdam gaan samen met professionals en bewoners in drie wijken in Rotterdam onderzoeken wat hierbij goed werkt. En hoe professionals, ouders en jongeren van elkaar kunnen leren. We zetten daarvoor een leernetwerk op. Van elkaar leren en uitproberen: dat staat voorop. We zullen meerdere keren interviews houden met bewoners en professionals in de wijk. Degenen die betrokken zijn bij de drie wijkaanpakken gaan ook bij elkaar in de wijk langs (roadshows).
Het project leidt onder meer tot een handreiking voor wijkgericht werken vanuit het voorveld, en een opzet voor een workshop om andere wijken op weg te helpen.
Producten
Auteur: Cas Barendregt & Barbara van Straaten
Link: http://www.ivo.nl
Verslagen
Eindverslag
Welzijnswerk, scholen en de jeugdgezondheidszorg (het ‘voorveld’) kunnen steun bieden aan kwetsbare gezinnen. Met deelnemers uit het voorveld van drie Rotterdamse wijken werkten we samen in het leernetwerk ‘Samen Leren Gezinnen Versterken’. We ontdekten hierin hoe professionals en vrijwilligers onderling van elkaar kunnen leren over thema’s die spelen op wijkniveau en thema’s die overkoepelend van belang zijn. Denk aan: hoe doe ik een goede casuïstiekbespreking, cultuursensitief werken en empowerment. Het vergt wel capaciteit om te organiseren en te faciliteren (inhoud en proces), én om tijd (en toestemming) om deel te nemen. Dit is soms lastig gezien de werkdruk die wordt ervaren. Deelnemers aan het leernetwerk organiseerden, elk voor hun eigen wijk, een roadshow: een themabijeenkomst voor professionals en vrijwilligers, om te leren en om te ontmoeten.
In de samenwerking op wijkniveau vinden sociale professionals elkaar ook omdat, naast de formele taakstelling, zij de (onuitgesproken) missie delen kwetsbare gezinnen te willen ondersteunen en gelijke kansen voor kinderen te stimuleren. Elkaar fysiek ontmoeten, elkaar kennen helpt de samenwerking. Wijknetwerken zijn veelal gericht op het elkaar leren kennen om de onderlinge vindbaarheid en samenwerking te bevorderen. De geprogrammeerde inhoud lijkt vooral dienstbaar aan de netwerkfunctie. Ere zijn ook wijknetwerken die beogen een methodiek gezamenlijk aan te leren en in de praktijk te brengen. Ook deze netwerken vergen organisatie en facilitering.
Deze een andere lessen uit het project zijn verwerkt in een handreiking waarin samen leren om gezinnen te versterken centraal staat.
In het leernetwerk Samen Leren Gezinnen Versterken puzzelen Onderzoeksinstituut IVO en de gemeente Rotterdam samen met (vrijwillige) hulpverleners hoe we gezinnen kunnen versterken en hoe we daarbij het beste van elkaars expertise kunnen leren. We werken samen in drie Rotterdamse wijken: Crooswijk, Hillesluis en Bospolder-Tussendijken. In ons leernetwerk hebben we besloten vooral het accent te leggen op samen leren. De uitwisseling van ervaringen en het delen en horen van verschillende perspectieven is verrijkend. Het helpt beter te begrijpen wat je zelf aan het doen bent en waarom je het doet zoals je het doet.
In individuele en groepsbijeenkomsten met praktijkmensen reflecteren we op vraagstukken van alledag in het voorveld, zoals: contact met het wijkteam, netwerken als werkwoord, leren als onderdeel van de beroepsidentiteit, een vertrouwensband opbouwen en wantrouwen in ‘instanties’. In interviews met deelnemers gaan we dieper in op hoe mensen invulling geven aan hun rol en wat ze daarbij nodig hebben van collega’s, netwerkpartners en de gemeente.
Uit elke wijk hebben we vertegenwoordigers uit het voorveld: een gezinscoach, kindercoach, trainer en verbinder. Allemaal zijn ze betrokken bij ouders en kinderen en proberen ze hen te versterken, ieder vanuit zijn/haar eigen organisatie en rol.
In een leernetwerk is het belangrijk om regelmatig de leerbehoefte van de deelnemers te peilen. Samenwerking in het wijknetwerk bleek een belangrijk thema. Denk aan de relatie met het wijkteam die niet altijd soepel verloopt, of aan de (eigen) zichtbaarheid en gezien (en erkend!) worden door andere wijkorganisaties. Een manier om kennismaking en samenwerking te bevorderen is de casusbespreking. We bespraken hiervoor de incidentmethode en oefenden er onderling mee. Heel leerzaam. Een van de deelnemers heeft het direct toegepast in haar praktijk. “Het werkte goed. Het was een inspirerende ochtend”, zei ze hierover.
Andere thema’s die we nog willen uitdiepen zijn cultuursensitief werken, chronische stress door armoede en omgaan met laaggeletterdheid.
We zullen met dit leernetwerk nog een paar keer bij elkaar komen om onze thema’s te bespreken en in elke wijk zullen we nog een grotere bijeenkomst organiseren om met het voorveld te reflecteren op wat we geleerd hebben en te reflecteren op wat nodig is om effectief verder te kunnen.
Samenvatting van de aanvraag
AANLEIDING
In Rotterdam zijn vernieuwende, veelbelovende vormen van samenwerking in de wijk ontwikkeld, of in ontwikkeling. Werkwijzen waarin betrokkenen de gezinnen daadwerkelijk van dichtbij kennen, ondersteunen en de bredere hulpbehoefte signaleren. Het voorveld (wijknetwerk) speelt hierbij een belangrijke rol. Onder het voorveld verstaan we bijvoorbeeld het welzijnswerk, scholen, jeugdgezondheidszorg, sportverenigingen, gebiedsmanagers en geboortezorg. Goede samenwerking in het voorveld kan helpen om problemen in gezinnen eerder te signaleren én daarna te doen wat daadwerkelijk nodig is. Gemene deler bij de vernieuwers in het voorveld is de gezamenlijke zoektocht naar:
- het vormgeven van een sterk preventief voorveld om mensen met hulpvragen effectief te ondersteunen en
- de behoefte aan het creëren van een lerende omgeving voor betrokkenen.
In het beoogde project gaan we samen met professionals en bewoners in drie wijken in Rotterdam met deze vraagstukken aan de slag. De volgende werkwijzen staan centraal:
a) Een outreachende werkwijze rondom opvoeden en ouderbetrokkenheid in Bospolder-Tussendijken (‘BoTu’),
b) Een gezinsaanpak in Crooswijk om de intergenerationele overdracht van armoede in gezinnen te doorbreken en,
c) Het ontsluiten van culturele en sportvoorzieningen voor kinderen in de wijk Hillesluis voor en door ouders met een migratieachtergrond.
Betrokkenen vragen om een leernetwerk dat bijdraagt aan de gewenste transformatie en vernieuwing in het voorveld. Zij hebben met name vragen over de rol van, en wisselwerking tussen a) uitvoerenden (incl. bewoners), b) organisaties en c) gemeente.
DOEL
De doelstelling van het project is tweeledig. We willen inzicht krijgen in:
1. Het effectief ondersteunen van mensen met hulpvragen: werkzame elementen in relatie tot de context;
2. Het organiseren van leren in het voorveld: de manier waarop professionals, organisaties, gemeente en bewoners van en met elkaar kunnen leren om hun werkwijzen te versterken. Hiervoor ondersteunen en evalueren we drie voorbeelden van innovatieve samenwerkingsvormen in het voorveld, aan de hand van een leernetwerk en actieonderzoek. Met het leernetwerk willen wij innovatieve werkwijzen in het voorveld versterken, zodat gezinnen beter worden ondersteund. Via het actieonderzoek willen we hierover kennis verzamelen, het leernetwerk ondersteunen en kennis overdraagbaar maken.
METHODE
Aan de hand van de uitgangspunten in het Healthy Alliances (HALL) framework zullen we de drie praktijken in het voorveld ondersteunen en evalueren. We organiseren vijf inspirerende en leerzame bijeenkomsten van een leernetwerk van betrokkenen uit de drie participerende wijken en de projectgroep. Daarnaast organiseren we drie bijeenkomsten in de wijken (roadshows) waar geïnteresseerden uit de drie wijken welkom zijn om mee te denken over vraagstukken die in de betreffende wijk in het voorveld spelen.
We voeren een begeleidend actieonderzoek uit en verzamelen hiervoor informatie uit verschillende bronnen en via verschillende methoden: documentanalyse en literatuurstudie; interviews; verslagen van de bijeenkomsten van het leernetwerk; observaties bij bijeenkomsten van de wijknetwerken; verslagen van de roadshows.
Op basis van de verzamelde data in zowel het literatuur- als het veldonderzoek zal een kennissynthese plaatsvinden, waarin alle beschikbare informatie bij elkaar wordt gebracht.
VERWACHTE OPBRENGSTEN
Het project levert in de eerste plaats beter toegeruste lerende wijknetwerken op, en inzichten over wat werkt in welke context. Het actieonderzoek resulteert in een factsheet, een handreiking voor wijkgericht werken vanuit het voorveld, een protocol voor een workshop voor het opzetten van initiatieven in het voorveld, een vakpublicatie. Ook verzorgen we een presentatie op een landelijk congres. De eindproducten worden via diverse kanalen actief verspreid.
PLANNING
De looptijd van het project is 24 maanden (1 september 2020 tot en met 31 augustus 2022). Mijlpalen in het project zijn:
- Startbijeenkomst projectgroep: september 2020
- Eerste bijeenkomst leernetwerk: november 2020
- Afronding documentanalyse en literatuurstudie: december 2020
- Afronding eerste ronde interviews: april 2021
- Eerste roadshow: mei 2021
- Publicatie tussentijdse resultaten: juni 2021
- Tweede roadshow: oktober 2021
- Publicatie tussentijdse resultaten: januari 2022
- Derde roadshow: maart 2022
- Laatste bijeenkomst leernetwerk: april 2022
- Opleveren eindproducten: augustus 2022
PROJECTORGANISATIE
De projectgroep bestaat uit ervaren onderzoekers en beleidsmedewerkers van onderzoeksinstituut IVO, gemeente Rotterdam, CJG Rijnmond en Inholland en vertegenwoordigers van ouders en jongeren met veel levenservaring en een sterk netwerk onder de doelgroep van ouders en jongeren. Voor het opzetten van inspirerende, leerzame bijeenkomsten van het leernetwerk laten we ons adviseren door een expert op het gebied van leernetwerken.