Ziekteverzuimbegeleiding door de Jeugdarts

De interventie M@ZL richt zich op het terugdringen van ziekteverzuim en voortijdig schoolverlaten op het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo), en wordt in de regio West-Brabant op twee manieren aangeboden aan de scholen. Bij M@ZL-compleet (variant 1) wordt de leerling aan de hand van vaste criteria voor ziekteverzuimomvang aangemeld bij de jeugdarts. Bij M@ZL-smal (variant 2) gaat de school eerst zelf in gesprek met ouders en leerlingen. Pas als de school dit nodig vindt wordt de leerling aangemeld bij de jeugdarts. De jeugdarts nodigt de leerling en ouders vervolgens uit, neemt een anamnese af, betrekt het gezondheidsdossier van de leerling, en geeft advies aan leerling, ouders en school over mogelijkheden voor lesdeelname en ondersteuning van de leerling. De school ontvangt een bericht terug zodat de leerlingbegeleiding zo optimaal mogelijk ingezet wordt. Dit onderzoek beoogt inzicht te krijgen in de effectiviteit van beide manieren van implementeren. Vragen met betrekking tot disseminatieaspecten, procesevaluatie van de implementatie en effectiviteit op individueel en schoolniveau zijn hiertoe onderzocht. Dertien vmbo-scholen met in totaal 7.437 leerlingen deden mee aan het onderzoek. Hiervan werden 567 (7,6%) leerlingen (cases) aangemeld bij de jeugdarts. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat de motivatie van een school om M@ZL te implementeren niet alleen het belang van de individuele leerling is, maar dat M@ZL de school ook helpt bij het genereren van meer ouderbetrokkenheid en het bieden van betere kwaliteit van zorg, zowel op leergebied als op psychosociaal gebied. Al deze redenen kunnen (en moeten) worden gebruikt bij het motiveren van scholen om M@ZL te implementeren. Dit zijn namelijk doelen die scholen zelf nastreven, en waar ze door de onderwijsinspectie op beoordeeld worden. Scholen geloven dat het verminderen van ziekteverzuim de onderwijsresultaten van leerlingen verbetert en ervaren M@ZL als een goede manier om het ziekteverzuim aan te pakken. Ze zien een groot voordeel in de samenwerking met de jeugdarts. De uitdagingen bij de implementatie zijn het verzuimgesprek op school met de ouders (vooral van belang bij het implementeren van de 2de variant), en het oppakken van de adviezen van de jeugdarts (vooral bij het implementeren van de 1ste variant). Door een heldere communicatie over het doel van de interventie, namelijk vanuit zorg en niet vanuit controle, en het begeleiden en coachen van docenten bij de gespreksvoering, worden docenten ondersteund hierin. Ook een helder gecommuniceerd algemeen ziekteverzuimbeleid is ondersteunend in deze. Dit zijn dan ook voorwaarden voor succes. Voor een duurzame implementatie is prioritering (en daardoor het vrijmaken van middelen), en het hebben van reële verwachtingen ten aanzien van de opbrengst (op de korte termijn) van groot belang. Het is bekend dat werken met een risicogroep een ‘lange adem’ vraagt. Voor deze prioritering en voor wijd verspreide disseminatie is intersectoraal beleid tussen onderwijs en gezondheidszorg essentieel.
Het blijkt dat met M@ZL vroegtijdig een groep kwetsbare leerlingen goed wordt bereikt. Meisjes met internaliserende psychosociale problematiek zijn oververtegenwoordigd, net als allochtonen en kinderen van ouders met een laag opleidingsniveau. Voor de uitvoerbaarheid van de interventie is het zichtbaar maken van de link - en dus de samenwerking - tussen school en jeugdarts essentieel voor een goede opkomst, uitkomst en opvolging van het consult door de jeugdarts. Ook verloopt de verwijzing naar de jeugdarts mogelijk beter als voor alle partijen duidelijk is wat een consult bij de jeugdarts kan opleveren. Aanmelding bij de leerplichtambtenaar blijkt veel minder vaak nodig dan aanvankelijk vermoed werd. Ondersteuning bij de uitvoer is ook nodig met betrekking tot het ‘tellen’ van het verzuim, in de zin van software. Er wordt op individueel niveau bij de cases een significante afname van het ziekteverzuim gemeten.