Mobiele menu

Mobiele digitale ondersteuning voor JGZ verpleegkundigen en ouders ter versterking van de samenwerking en zorg voor de jeugd

Projectomschrijving

Doel van dit project is de verbetering van het signalerings- en begeleidingsprogramma SamenStarten. Via SamenStarten worden kinderen en gezinnen, die te maken hebben met een hulpvraag (bijvoorbeeld opvoed- of financiële problemen), snel opgespoord en ondersteund. Huisbezoeken vormen een belangrijk onderdeel van SamenStarten. Uit onderzoek blijkt dat jeugdverpleegkundigen tijdens deze huisbezoeken niet altijd in staat zijn oudercompetenties te versterken, hulp te verlenen en/of te verwijzen naar hulpinstanties (zoals Maatschappelijk werk). Daarom onderzoekt TNO samen met GGD Amsterdam hoe verpleegkundigen digitale ondersteuning geboden kan worden, tijdens huisbezoeken op een Tablet PC. De ontwikkeling van de digitale ondersteuning gaat in samenwerking en overleg met jeugdverpleegkundigen en stakeholders. De Tablet PC dient bij te dragen aan de communicatie en samenwerking tussen verpleegkundigen en ouders en zodoende aan de zorgverlening en versterkt ouderschap. Resultaten van het project zijn relevant voor SamenStarten, maar ook voor de JGZ in brede zin.

Producten

Titel: De SamenStarten App
Titel: Jaarcongres JGZ
Auteur: Marjolein Keij, GGD Amsterdam, Olivier Blanson Henkemans (TNO)
Link: http://jaarcongresjgz.nl/#nav453=3501&nav480=3852
Titel: Presentatie tijdens SCEM congres: Signaleren in de JGZ, onderbouwd bezig!, 29 oktober 2013
Titel: Presentatie tijdens 4e Congres Centrum voor Jeugd en Gezin: De verbindende kracht van het Centrum voor Jeugd en Gezin, 26 september 2013
Titel: GGDVIZIER

Verslagen


Eindverslag

ACHTERGROND
Jeugdgezondheidszorg (JGZ) beoogt met het programma SamenStarten gezinnen met kinderen (0-4 jaar), te ondersteunen in de psychosociale ontwikkeling van die kinderen. Om dat te bereiken worden ouders met een hulpvraag bijvoorbeeld rondom opvoeden of financiën, ondersteund in het vinden van oplossingen. JGZ besteed extra tijd aan deze gezinnen in de vorm van een huisbezoek op indicatie, met als doel het bieden van directe ondersteuning door JGZ zelf, of door ouders door te verwijzen. Dit dient bij te dragen aan de eigen kracht van ouder. Huisbezoeken op indicatie door jeugdverpleegkundigen vormen dus een belangrijk onderdeel van SamenStarten. Uit eerder onderzoek blijkt echter dat deze doelstellingen niet altijd werden bereikt (Tan et al., 2008).

Om de verpleegkundigen te ondersteunen bij de huisbezoeken is de SamenStarten App, die draait op een Tablet PC, ontworpen, gebouwd en geëvalueerd. In de App worden vier functionaliteiten aangeboden aan verpleegkundige en ouders tijdens het huisbezoek op indicatie (zie ook http://www.youtube.com/watch?v=4ub_7kbTA7A):
1. Tekstuele en visuele gespreksondersteuning voor de ouder en verpleegkundige;
2. Informatie op-maat aan de hand van hulpdomeinen over onderwerpen en het aanbod van lokale (jeugd)zorgkaart met hulpinstellingen in de gemeente;
3. E-mailverslag van het gesprek voor de ouder en verpleegkundige;
4. Tools (o.a. professionele websites en instructies) voor de verpleegkundigen.

DOELSTELLING
Inzicht verkrijgen in hoe een ‘SamenStarten App’ ondersteuning kan bieden aan de huisbezoeken op indicatie door jeugdverpleegkundigen in Amsterdam.

METHODE
Ten eerste is kwalitatief onderzoek verricht aan de hand van gesprekken met verpleegkundigen en stafmedewerkers over de wensen van gebruikers en eindgebruikers ten aanzien van de SamenStarten App, hoe zij deze ervoeren en welke aandachtspunten van belang waren voor verdere implementatie. Verder is een Randomized Controlled Trial (RCT) verricht naar de vergelijking tussen de beoordelingen van huisbezoeken met en zonder SamenStarten App door verpleegkundigen en ouders. Aan deze RCT namen negen teams van JGZ verpleegkundigen deel, verdeeld over een groep met SamenStarten App en een groep zonder App. Gedurende een jaar (medio oktober 2012 t/m medio oktober 2013) verrichtten zij huisbezoeken. Na ieder huisbezoek (N=199) beoordeelden de verpleegkundigen en ouders het huisbezoek met een vragenlijst. Ten slotte is een audit verricht op basis van gegevens van KIDOS, het registratiesysteem van de GGD Amsterdam. Dit was gericht op het verkrijgen van inzicht in de doelmatigheid van doorverwijzingen.

CONCLUSIES
De SamenStarten App biedt hulp aan verpleegkundigen en ouders tijdens de huisbezoeken op een prettige en effectieve wijze. Door de inzet van de SamenStarten App kon de verpleegkundige direct hulp inzetten en werd zodoende bijgedragen aan de kwaliteit van het huisbezoek ten aanzien van:
- De communicatie tussen de verpleegkundige en de ouder, hetgeen ten goede komt aan wederzijds begrip;
- Versterken van eigen kracht van de ouder en de mogelijkheid om zelf de hulpvraag aan te pakken.

Het opleidingsniveau van de ouders bleek van invloed op hoe het huisbezoek werd ervaren door de verpleegkundigen en de ouders zelf. Ouders met een laag opleidingsniveau beoordeelden in het algemeen de huisbezoeken gemiddeld lager dan ouders met een hoger opleidingsniveau. Opvallend genoeg was deze beoordeling door de lager opgeleide ouders hoger wanneer de SamenStarten App werd ingezet.

De SamenStarten App kent de volgende aandachtspunten. De SamenStarten App heeft een proefperiode nodig zodat de verpleegkundigen de App kunnen uitproberen en de voordelen ervan kunnen ervaren. Steun door de organisatie voor de SamenStarten App draagt positief bij aan het gebruik door de verpleegkundigen. Ten slotte werd de SamenStarten App ook als relevant ervaren voor een bredere doelgroep binnen de JGZ (oorspronkelijk 0-4 jaar), namelijk voor de ouders met kinde

Vroegtijdig passende hulp bieden in gezinnen waar dat nodig is draagt bij aan het voorkomen van ernstige problemen. In Amsterdam gebeurt dit met het signalerings- en begeleidingsprogramma 'Samen Starten', dat aandacht besteedt aan socio-economische status en etniciteit van het gezin. Met Samen Starten komen tweemaal zoveel problemen aan het licht als met de gangbare werkwijze. Tijdens de huisbezoeken, een belangrijk onderdeel van Samen Starten, blijkt echter dat jeugdverpleegkundigen niet altijd in staat zijn oudercompetenties te versterken en te begeleiden naar hulpinstanties.

Een aantal vragen liggen hier aan ten grondslag. Hoe krijg je bijvoorbeeld als JGZ verpleegkundige ouders aan de praat over datgene waar schaamte mee gemoeid is? Hoe ga je met een moeder op een veilige manier in gesprek over haar depressieve gevoelens? Of hoe begeleid je een vader naar hulp voor zijn gokverslaving. En hoe activeer je ouders gebruik te maken van het uitgebreide digitale aanbod voor opvoedondersteuning dat er bestaat via internet?

De SamenStartenApp wordt door de verpleegkundige ingezet tijdens huisbezoeken om deze vragen te beantwoorden. Ouders kunnen via de App de voor hen belangrijke gespreksonderwerpen benoemen en daarover in gesprek gaan met de verpleegkundige. Ouders brengen het gesprek op gang over datgene waar ze trots op zijn of waar ze zich onzeker over voelen. Omdat de ouders zelf de App bedienen houden ze de regie over het gesprek. Door middel van beeldtaal worden communicatieproblemen overwonnen. De App geeft richting aan oplossingen voor eventuele problemen zoals informatieve sites, voorlichtingsbrochures of filmpjes. Ook biedt het een overzicht van mogelijkheden over verwijzing met concrete informatie over de instellingen.

De SamenStartenApp versterkt de samenwerking tussen ouders en JGZ verpleegkundigen en bevordert de snelle inzet van hulp waar nodig. De jeugdverpleegkundige gaat voortaan op huisbezoek met een schat aan informatief en educatief materiaal, waardoor ze flexibel en op maat oplossingen kan voorleggen aan ouders.

Samenvatting van de aanvraag

PROBLEEMDEFINITIE Het is van belang kinderen en gezinnen, geconfronteerd met risico’s binnen verschillende domeinen, snel op te sporen en ondersteuning te bieden. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) ziet alle kinderen gedurende de eerste levensjaren en draagt hier aan bij. In Amsterdam gebeurt dit met het signalerings- en begeleidingsprogramma 'Samen Starten' dat aandacht besteedt aan socio-economische status en etniciteit van het gezin. Met Samen Starten komen tweemaal zoveel problemen aan het licht als met de gangbare werkwijze. Tijdens de huisbezoeken, een belangrijk onderdeel van Samen Starten, blijkt echter dat jeugdverpleegkundigen niet altijd in staat zijn oudercompetenties te versterken en te begeleiden naar hulpinstanties. Er zijn vier verbeterpunten vastgesteld: 1.Schatten van de zorgbehoefte verloopt moeizaam of komt niet tot stand; 2.Het lukt jeugdverpleegkundigen niet altijd om ouders op-maat te informeren en met hen te communiceren over de zorgbehoefte, ten koste van ouderempowerment; 3.Ouders worden niet of niet naar de juiste instanties verwezen, terwijl dit wel nodig is. Dit is het voornaamste verbeterpunt; 4.Jeugdverpleegkundigen hebben onvoldoende interventies tot hun beschikking om thuis in te zetten. INTERVENTIE In dit project krijgen jeugdverpleegkundigen van de GGD Amsterdam mobiele digitale ondersteuning voor huisbezoeken. Het gaat om een Tablet PC of laptop die toegang bieden tot een internetapplicatie met vier functionaliteiten: 1.Gespreksmethodieken om op gestructureerde wijze de zorgbehoefte te schatten; 2.Media om op-maat ouders te informeren en met hen te communiceren over de zorgbehoefte; 3.Een ‘verwijslijn’ met concrete verwijsstappen, rekening houdend met aanwezige instanties en wensen van ouders; 4.Interventies die direct thuis ingezet kunnen worden. Eerder onderzoek toonde aan dat digitale mobiele ondersteuning voor thuiszorg verbetering biedt. De veronderstelling is dat inzet van mobiele digitale ondersteuning zal leiden tot een stijging in het aantal verwijzingen van 25 naar 40%. ONDERZOEKSVRAGEN 1.Wat is het effect van mobiele digitale ondersteuning voor jeugdzorgverleners tijdens huisbezoeken op de: a.Frequentie waarmee de aanwezige zorgbehoefte wordt ingeschat; b.Mate waarin ouders door verbeterde informatieoverdracht en communicatie met de jeugdverpleegkundige inzicht hebben gekregen in het probleem, in hun eigen rol m.b.t. het probleem en de daaruit voortkomende zorgbehoefte; c.Mate waarin ouders door verbeterde informatieoverdracht en communicatie weten welke instellingen hen kunnen helpen, wat hun eigen rol is in het oplossen van het probleem en wat hun oordeel is over de kwaliteit van de hulpverlening, in het bijzonder of zij zich in hun eigen kracht versterkt voelen (ouderempowerment); d.Frequentie van verwijzingen en van naleving door ouders; e.Frequentie waarmee interventies thuis worden ingezet? 2.In welke mate is het gebruik van een Tablet PC tijdens huisbezoeken een verbetering ten opzichte van een laptop in relatie tot gebruiksvriendelijkheid voor jeugdverpleegkundigen? ONDERZOEKSDESIGN In een RCT wordt gedurende een jaar gemeten wat het effect is van mobiele digitale ondersteuning op huisbezoeken. Jeugdverpleegkundigen worden in twee groepen ingedeeld: 1.Groep met Tablet PC of laptop die toegang geeft tot internetapplicatie met vier functionaliteiten. Het gaat om 22 jeugdverpleegkundigen (11 met Tablet PC en 11 met laptop) die ieder 10 gezinnen bezoeken; 2.Controlegroep die zonder mobiele digitale ondersteuning werkt. Het gaat om 22 jeugdverpleegkundigen die ieder 10 gezinnen bezoeken. Metingen worden verricht naar de: -Frequentie van schatting zorgbehoefte; -Mate waarin informatieoverdracht en communicatie op-maat verloopt en bijdraagt aan ouderempowerment; -Frequentie van verwijzingen en naleving ouders; -Frequentie van inzet interventies thuis; -Gebruiksvriendelijkheid van mobiele digitale ondersteuning. INTERVENTIEONTWIKKELING De ontwikkeling, toepassing en evaluatie van de mobiele digitale ondersteuning gebeurt via de Cognitive Engineering aanpak. Deze volgt vier stappen (18 maanden): 1.Analyseren van Samen Starten; 2.Specificeren en ontwikkelen mobiele digitale ondersteuning, trainen jeugdverpleegkundigen; 3.Toepassen mobiele digitale ondersteuning tijdens huisbezoeken; 4.Evalueren, analyseren en rapporteren. BETROKKEN ORGANISATIES De projectgroep wordt gecoördineerd door TNO en de samenwerkende instantie is JGZ Amsterdam. EXPERTISE PROJECTTEAM TNO heeft expertise op het gebied van ontwikkeling, implementatie en onderzoek van interventies in de jeugdgezondheidszorg, o.a. Samen Starten. Daarnaast heeft zij expertise op het gebied van ontwikkelen en evalueren van gebruiksvriendelijke, mobiele technologie. JGZ heeft expertise op het gebied van beoordelen van de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling bij kinderen. Hiermee kunnen risico’s vroegtijdig worden opgespoord en effectief worden verholpen.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
156512006
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2012
2013
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Dr. O.A. Blanson Henkemans
Verantwoordelijke organisatie:
TNO