Mobiele menu

Een rehabilitatieprogramma voor geopereerde patiënten met hepatopancreatobiliaire kanker ter vermindering van vermoeidheidsklachten en een verbetering van de kwaliteit van leven in een vroeg-palliatieve fase (CREST-studie).

Projectomschrijving

Van patiënten met gastro-intestinale kanker ervaart 30% ernstige vermoeidheid. Over het algemeen is 19-38% van de ziektevrije overlevenden, zelfs na succesvolle behandeling, vermoeid. Dit onderstreept het aanhoudende karakter van vermoeidheid, die al voorafgaande aan een eventuele operatie kan optreden, maar sterk toeneemt in de vroege postoperatieve fase. Met name bij patiënten geopereerd aan lever- of alvleesklierkanker (HPB) leiden de fysieke en mentale beperkingen tot teleurstelling en verlies aan kwaliteit van leven in de 1e maanden postoperatief. Hierdoor kunnen patiënten in een vicieuze neerwaartse spiraal raken, waardoor de kwaliteit van leven aanzienlijk vermindert.

Doel

Het doel is het verminderen van vermoeidheidsklachten en verbetering van kwaliteit van leven in de vroeg-palliatieve fase van patiënten die geopereerd worden vanwege HPB-kanker. Met de ontwikkeling van een multidisciplinair rehabilitatieprogramma, bestaande uit fysiotherapie, psychosociale ondersteuning en dieetadviezen, aangepast op de individuele behoeften van de patiënt.

Aanpak/werkwijze

In totaal zijn er 73 patiënten geincludeerd, waarvan 34 patiënten zijn toegekomen aan randomisatie.

Samenwerkingspartners

We werkten samen met het Amsterdam UMC, Universitair Medisch Centrum Groningen, Leids Universitair Medisch Centrum en Erasmus MC. 

Resultaten

In overleg met ZonMw hebben wij geconcludeerd dat door vertraging in het tijdsplan en door de financiele belemmeringen de oorspronkelijke opzet niet haalbaar is. Alle inspanningen hebben geleid tot een gedetailleerd overzicht van het herstel van de gerandomiseerde patiënten. Door het kleine aantal patiënten dat is bestudeerd kon geen analyse met een relevante uitkomst worden uitgevoerd. De studie geeft aan dat in deze patiëntengroep een groot gedeelte van de patiënten uitvalt of een andere diagnose krijgt dan op het moment van indicatiestelling wordt vastgesteld. Door de aard van de ziekte en de altijd aanwezige kans op premaligne aandoening enerzijds of irresectabiliteit bij voortschrijden van de ziekte anderszijds, schatten wij dat rekening moet worden gehouden met een langere inclusieperiode. Met de complexiteit van de vergoeding van zorgkosten zien wij een afgezwakte interventie mogelijk als alternatief. 

ZonMw en symptoombehandeling

Dit onderzoek financieren we vanuit ons programma Palliantie. Met het programma zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en hun naasten. Goed onderbouwde interventies om symptoomlast te verminderen tot een voor de patiënt acceptabel niveau dragen aan die kwaliteit bij. Lees meer op ons thema symptoombehandeling in de palliatieve fase.

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Probleemstelling Dertig procent van de gastro-intestinale kankerpatiënten ervaart ernstige vermoeidheid. Over het algemeen is 19-38% van de ziektevrije overlevenden, zelfs na succesvolle behandeling, vermoeid. Dit onderstreept het aanhoudende karakter van vermoeidheid, die al voorafgaande aan een eventuele operatie kan optreden, maar sterk toeneemt in de vroege postoperatieve fase. Met name in patiënten geopereerd aan lever- of alvleesklierkanker (HPB) leiden de fysieke en mentale beperkingen tot teleurstelling en verlies aan kwaliteit van leven in de eerste maanden postoperatief. Hierdoor kunnen patiënten in een vicieuze neerwaartse spiraal raken, waardoor de kwaliteit van leven en mate van zelfredzaamheid aanzienlijk verminderen. Een aantal studies is verricht waarbij de waarde van training om vermoeidheid te verminderen effectief bleek bij patiënten met andere kankersoorten. Deze studies worden echter gekenmerkt door heterogene populaties. Bovendien betreft het vaak patiënten die kanker overleefd hebben of een vorm van kanker hebben met een goede levensverwachting en kwaliteit van leven, met de verwachting dat de overgrote meerderheid na behandeling terugkeert op het functionele niveau van vóór de diagnose. Deze resultaten zijn daardoor niet representatief voor patiënten HPB-kanker die, ondanks een eventuele operatie, een zeer matige tot slechte prognose kennen en bovendien geconfronteerd worden met op de voorgrond staande problemen met spierverlies en vermoeidheid. Momenteel bestaat postoperatieve follow-up met name uit diagnostiek om ziekteterugkeer vast te stellen zonder dat er specifieke aandacht is voor klachten van vermoeidheid. Omdat vermoeidheid multifactorieel bepaald is waarbij meerdere dimensies bijdragen aan vermoeidheid (fysiek, emotioneel, cognitief) verwachten wij dat een multidimensionale en -disciplinaire aanpak een aanvullend effect heeft. Doel en relevantie Een multidisciplinair rehabilitatieprogramma (bestaande uit fysiotherapie, psychosociale ondersteuning en dieetadviezen), aangepast op de individuele behoeften van de patiënt, ter vermindering van vermoeidheid en verbetering van de kwaliteit van leven en zelfredzaamheid, wordt ontwikkeld voor de vroeg-palliatieve fase van patiënten die geopereerd worden vanwege HPB-kanker. Het programma wordt dicht bij huis van de patiënt aangeboden en verbetert de aansluiting van reguliere klinische en poliklinische zorg. Kosteneffectiviteit zal getoetst worden. (Organisatie en Continuïteit). Vermoeidheid heeft grote invloed op het dagelijks leven van een patiënt en leidt tot lagere kwaliteit van leven, verminderde zelfredzaamheid, en daarmee verhoogde druk op mantelzorgers, maatschappelijke participatie en sociaal isolement. Hoewel wij op basis van eerder onderzoek goede redenen hebben dat de interventie effectief zal zijn, zal de effectiviteit hiervan echter eerst in een studie bevestigd moeten worden. Indien dit wordt bevestigd, zal de interventie opgenomen worden in richtlijnen en geïmplementeerd worden in de reguliere zorg, waarmee de kwaliteit van de vroeg-palliatieve zorg verbeterd wordt (Zorginnovaties en Kwaliteit). Per patiënt wordt er geïnventariseerd waar deze behoefte aan heeft, zowel binnen fysieke-, psychologische- als sociale dimensies. Wij gaan ervan uit dat een rehabilitatieprogramma leidt tot afname van vermoeidheidsklachten en patiënten een hogere kwaliteit van leven en mate van zelfredzaamheid ervaren, leidend tot een afnemende zorgbehoefte van patiënten. Mantel- en/of thuiszorg zal hierdoor mogelijk in een later stadium noodzakelijk zijn en daardoor ontlast worden. Omdat naasten actief betrokken zullen worden, zal de patiënt steun ervaren van zijn/haar netwerk bij het omgaan met vermoeidheidsklachten. Dit zal leiden tot een hogere effectiviteit van de interventie (Participatie en Ondersteuning). Plan van aanpak Patiënten worden gerandomiseerd tussen een interventiegroep (rehabilitatie) of controlegroep (standaard zorg). Na ontslag uit het ziekenhuis zal de interventiegroep gesuperviseerde, persoonlijke fysiotherapie aangeboden worden die gericht is op zowel cardiorespiratoire fitheid als spierkracht. Dit betreft twee keer per week 1 uur intensieve fysiotherapeutische ondersteuning voor een periode van 12 weken. Bovendien zal iedere 2 weken 1 uur solution-focused psychotherapie aangeboden worden. De primaire uitkomstmaat van de studie is vermoeidheid. Secundaire uitkomstmaten zijn kwaliteit van leven, cardiopulmonale fitheid, spiermassa en –kracht, algemeen functioneren, angst en depressie. Deze parameters zullen bepaald worden voor de operatie, bij de start en het einde van het rehabilitatieprogramma en 6 en 12 maanden hierna. Kennisoverdracht en implementatie Indien de effectiviteit van de interventie wordt bewezen, zal het rehabilitatieprogramma geïmplementeerd worden in de reguliere zorg. Met de opgedane kennis wordt een scholingsprogramma opgesteld voor fysio- en psychotherapeuten en kan de uitrol landelijk plaatsvinden.

Kenmerken

Projectnummer:
844001319
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2018
2021
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. C.C.D. van der Rijt MD PhD
Verantwoordelijke organisatie:
Erasmus MC