ERASE; validering van de Netherlands EldeR Abuse ScalE voor vroegtijdige herkenning van ouderenmishandeling binnen het ziekenhuis.

Deze aanvraag betreft de validering van een Nederlands signaleringsinstrument (ERASE) voor de vroegtijdige herkenning van ouderenmishandeling. Jaarlijks hebben 170.000 (één op de twintig) ouderen in Nederland te maken met ouderenmishandeling Op jaarbasis is dat ongeveer één op de vijftig thuiswonende ouderen. Mishandeling komt in alle bevolkingslagen voor en treft ouderen van uiteenlopende sociaaleconomische status (SES), opleidingsniveau, migratie- en culturele achtergrond.

Vanaf 2019 is voor professionals in de nieuwe meldcode het afwegingskader voor melding van Huiselijk Geweld van kracht, wat betekent dat in geval van acute en structureel onveilige situaties van (een vermoeden van) ouderenmishandeling melding bij Veilig Thuis ernstig overwogen moet worden. Ouderenmishandeling blijft echter vaak verborgen, men spreekt ook wel van ‘stil leed’. Behandeling en opname van een oudere in het ziekenhuis kan een ‘window of opportunity’ zijn, een momentopname waarbij slachtoffer en pleger de signalen van mishandeling niet meer kunnen verbergen. ‘Maar je gaat het pas zien, als je het door hebt’.

Professionals in het ziekenhuis (medisch specialisten, artsen, verpleegkundigen, sociaal werkers), signaleren ouderenmishandeling nog onvoldoende. Hierbij spelen verschillende factoren een rol, maar professionals voelen zich ook handelingsverlegen. Valide meetinstrumenten voor de vroegtijdige herkenning van ouderenmishandeling in het ziekenhuis ontbreken zowel in de literatuur als op nationaal niveau. Om de systematische aanpak van ouderenmishandeling te verbeteren werd in 2018 door de Federatie Medisch Specialisten de richtlijn ‘Vermoeden van ouderenmishandeling in het medisch-specialistische zorgdomein’ ontwikkeld. Een belangrijke aanbeveling van de richtlijn betreft het stellen van een ‘niet pluis’ vraag.

In vervolg op een eerder praktijkgericht onderzoek naar een ’niet pluis’ signaleringsvraag voor ouderenmishandeling ontwikkelde de HAN samen met partners in de driehoek praktijk – onderwijs – onderzoek op verzoek van VWS het signaleringsinstrument ERASE. Pilot onderzoek naar face validity en bruikbaarheid liet zien dat ERASE veel potentie heeft. Maar zonder validatie weten we niet zeker of ERASE inderdaad succesvol ouderen identificeert die slachtoffer zijn van mishandeling en niet onterecht ouderen identificeert als slachtoffer van mishandeling.

De centrale onderzoeksvraag is: Wat is de validiteit van ERASE bij gebruik bij ouderen (vanaf 70 jaar en ouder) in het ziekenhuis? Het onderzoek betreft een diagnostische accuraatheidsstudie. Voor het ontwerp van het plan van aanpak zijn de QUADAS2 criteria gebruikt. In de studie worden patiënten vanaf 70 jaar geïncludeerd die de spoedeisende hulp (SEH) of de polikliniek geriatrie bezoeken van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Jeroen Bosch Ziekenhuis en Spaarne Gasthuis. In totaal worden ongeveer 1800 ouderen van 70 jaar of ouder per maand op deze afdelingen gezien. Om de diagnostische accuraatheid van ERASE te onderzoeken is de sample size berekening gebruikt. De patiënten worden 24 uur per dag gedurende zeven dagen per week in een periode van 9 maanden geïncludeerd.

Indextest

Professionals werkzaam op de SEH en polikliniek geriatrie vullen bij alle ouderen van 70 jaar en ouder de startvraag van het ERASE instrument in. Wanneer de professional positief scoort op de startvraag worden ook de verhelderingsvragen van ERASE ingevuld.

Aanpak vermoeden ouderenmishandeling

Bij een positieve score op ERASE volgt in ieder ziekenhuis de actie dat de oudere besproken wordt in het multidisciplinair overleg (MDO) van ziekenhuiswerkgroep huiselijk geweld. Dit MDO is onderdeel van de reguliere zorg, valt onder de WGBO en dit verandert niet gedurende de studieperiode.

Referentie test

De referentietest in de studie bestaat uit een retrospectieve geblindeerde beoordeling van casussen van patiënten die positief scoorden op ERASE door een expert panel. De focus bij deze aanvraag ligt op het identificeren van ‘true and fals positives’. Het expertpanel wordt getraind in de kwalitatieve beoordeling van de anonieme casussen (standaardisatie). De casussen worden in een vast format aan het expertpanel gepresenteerd. Beoordeling vindt plaats op basis van criterialijst. Om de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid tussen de expertpanels vast te stellen, worden 3x 10 casussen door twee expertpanels tegelijkertijd beoordeeld.

Patiëntenkarakteristieken worden beschrijvend gepresenteerd. Uitkomsten op de indextest en referentietest zullen gepresenteerd worden ineen kruistabel, waarbij de cel ‘vals negatief’ leeg blijft, omdat dit aantal casussen onbekend is. Interbeoordelaarsovereenkomst in het expertpanel wordt berekend. Op basis van de percentages ‘false’ en ‘true’ positives zullen aanvullende analyses worden uitgevoerd om de sensitiviteit van ERASE vast te stellen. Bij positieve onderzoeksresultaten zal het valide ERASE landelijk geïmplementeerd worden (EPD) en resultaten worden verspreid in het netwerk.