Van standaard signaleringslijst naar selectiecriteria: onderbouwing voor triagewerkwijze in de JGZ

Steeds meer JGZ-organisaties gaan gebruik maken van een triagewerkwijze. In plaats van alle kinderen standaard uit te nodigen voor een preventief gezondheidsonderzoek (PGO), worden in het triagemodel enkel nog de kinderen bij de jeugdarts of verpleegkundige uitgenodigd bij wie een potentieel ontwikkelings- of gezondheidsrisico is gesignaleerd. Deze manier van werken is veelbelovend, maar nog onvoldoende onderbouwd en geüniformeerd. Iedere JGZ-organisatie bepaalt volgens zelf-ontwikkelde ouder- en kindvragenlijsten en eigen criteria wanneer een kind in aanmerking komt om uitgenodigd te worden (selectiecriteria).

Het onderhavige project is een doorontwikkeling en onderbouwing van de triagewerkwijze en beoogt de praktijk van signalering van gezondheidsproblemen bij 5/6- en 10/11-jarige kinderen in de JGZ te verbeteren.

In het project wordt de eerder ontwikkelde ‘standaard signaleringslijst’ als uitgangspunt genomen om uniforme selectiecriteria voor een triagewerkwijze te ontwikkelen. Deze signaleringslijst meet de gezondheid, ontwikkeling en opvoeding van het kind. De vragenlijst is op gestructureerde wijze door TNO en GGD Haaglanden ontwikkeld als reactie op de grote variatie aan vragenlijsten in de JGZ. Na een succesvolle pilot hebben verschillende JGZ-organisaties de lijst (gedeeltelijk) ingevoerd in de dagelijkse praktijk. Organisaties met een triagewerkwijze gebruiken de signaleringslijst als informatiebron voor selectie binnen de triagemethodiek; m.b.v. deze lijst wordt bepaald of nader onderzoek door JGZ nodig is (naast de SDQ, informatie uit dossier en screeningsonderzoek). In het nu voorliggende project vormt deze reeds onderbouwde lijst de basis van het triagemodel. Om de standaard signaleringslijst goed te benutten voor de triagewerkwijze, worden normwaarden (d.w.z. afkapwaarden) opgesteld. Vervolgens worden met behulp van de normwaarden voor de standaard signaleringslijst en andere normen (zoals SDQ-scores, en informatie uit screeningsonderzoek) selectiecriteria opgesteld om te bepalen of nader onderzoek door de JGZ nodig is. Dit gebeurt op systematische werkwijze samen met experts uit de JGZ. Deze selectiecriteria worden onderzocht op kwaliteit van de signalering, effectiviteit, kosten en tevredenheid van ouders en JGZ-professionals. Ouders worden actief betrokken in de communicatie over triage en het gebruik van vragenlijsten.

Dit project bevat de volgende fases:

1) Opstellen van een informatiebrief voor ouders.

M.b.v. focusgroepinterviews met ouders worden de belemmeringen omtrent het invullen van JGZ-vragenlijsten en de triagemethode in kaart gebracht. Op basis van deze informatie wordt een informatiebrief opgesteld die meegestuurd kan worden met de standaard signaleringslijst.

2) Opstellen van normwaarden en selectiecriteria voor triagewerkwijze.

Een werkgroep (gevormd door o.a. experts uit de JGZ) stelt de normwaarden voor de standaard signaleringslijst en de selectiecriteria vast. Dit gebeurt op systematische wijze, aan de hand van een te ontwikkelen beoordelingskader.

3) Een onderzoek naar de effectiviteit van de selectiecriteria – kwaliteit van signalering.

De vernieuwde selectiecriteria worden ingevoerd in twee JGZ-organisaties die een triagewerkwijze hanteren. Bij beide organisaties wordt de effectiviteit van de selectiecriteria bepaald door de kwaliteit van de signalering te vergelijken VOOR en NA de invoering van de selectiecriteria. Of er daadwerkelijk problemen zijn bij het kind (criterium/gouden standaard) wordt bepaald aan de hand van de inschatting van de jeugdarts of jeugdverpleegkundige over de aanwezigheid van problemen.

Bij twee JGZ-organisaties met een reguliere werkwijze worden de testeigenschappen van de selectiecriteria (sensitiviteit en specificiteit) vastgesteld. Dit is niet mogelijk in een triage-organisatie, omdat de jeugdartsen/verpleegkundigen alleen risicokinderen zien.

4) Een onderzoek naar de kosteneffectiviteit van de selectiecriteria en de tevredenheid.

Een schatting wordt gemaakt van uren en kosten die gemoeid zijn met het ten onrechte onderzoeken van kinderen door een jeugdarts/verpleegkundige in een triagewerkwijze, dit wordt vergeleken bij het gebruik van de oude ten opzichte van de vernieuwde selectiecriteria.

De tevredenheid van de JGZ-professionals over het gebruik van de selectiecriteria wordt onderzocht m.b.v. focusgroepinterviews. De tevredenheid van ouders over de informatiebrief en de standaard signaleringslijst wordt m.b.v. een vragenlijst onderzocht.

5) Verslaglegging, kennisoverdracht en implementatie.

De kennis over het project wordt gedeeld door het verspreiden van een factsheet via GGD kennisnet en relevante nieuwsbrieven, door het schrijven van een publicatie in een Nederlandstalig tijdschrift, en door een presentatie te houden op een relevant congres. Een klankbordgroep met vertegenwoordigers van landelijke organisaties, beroepsverenigingen en gemeente adviseert over de implementatie van de standaard signaleringslijst en de selectiecriteria.