Polyfarmacie bij ouderen: naar een beter medicatiebeleid

Lees het artikel

Projectomschrijving

Naar schatting komen 300.000 patiënten in Nederland in aanmerking voor een jaarlijkse medicatiebeoordeling, die volgens de richtlijn 1 à 2 uur in beslag neemt van de zorgverleners. Hiervoor is nog geen passend tarief en elektronisch medicatiedossier beschikbaar.

Resultaten

In een samenwerking tussen huisartsen, specialisten en apothekers is de richtlijn ‘Polyfarmacie bij ouderen’ ontwikkeld. De richtlijn helpt om bij patiënten van 65 jaar en ouder de juiste keuzes te maken bij medicijngebruik en voorkomt daarmee ongewenst medicijngebruik. Bij medicatiebeoordeling kijken arts, apotheker en patiënt samen of de middelen wel nodig zijn, of ze geschikt voor ouderen zijn en of er bijwerkingen zijn. Voor de patiënt is het belangrijk te vertellen of het medicijngebruik aan zijn verwachtingen voldoet, of hij begrijpt wat hij slikt en waarom, en of het lukt om de medicijnen goed in te nemen.

 Meer informatie

Verslagen


Eindverslag

In deze richtlijn staan 65-plussers die veel medicijnen gebruiken centraal. Doel is een veilige en goed afgestemde behandeling met geneesmiddelen bij ouderen die dagelijks vijf of meer geneesmiddelen langdurig gebruiken en extra kwetsbaar zijn. Dit is het geval als 65-plussers niet-zelfstandig wonen, verschillende chronische aandoeningen hebben, als de nieren minder goed werken, als zij afgelopen jaar gevallen zijn, als zij regelmatig moeite hebben met het innemen van hun medicatie, of als zij duidelijk meer vergeetachtig worden. De richtlijn Polyfarmacie bij ouderen adviseert om bij deze ouderen elk jaar een zogenoemde medicatiebeoordeling te doen. Dit moet gezondheidsschade voorkomen door bijwerkingen of verkeerd gebruik van geneesmiddelen of door geneesmiddelen die minder geschikt zijn voor ouderen. De richtlijn helpt om de juiste keuzes te maken. Bij de medicatiebeoordeling komen arts, apotheker en patiënt samen tot afspraken over het gebruik van de juiste medicijnen. De arts en apotheker kijken naar het medicijngebruik, de effectiviteit (zijn de middelen wel nodig) en de veiligheid (zijn ze geschikt voor ouderen, zijn er bijwerkingen). Voor de patiënt is het belangrijk te kijken naar de wensen en bezwaren: voldoet het medicijngebruik aan de verwachtingen, past het medicijngebruik in de dagelijkse routine, begrijpt de patiënt wat hij slikt en waarom, en lukt het om de medicijnen goed in te nemen? Naar schatting komen 300.000 patiënten in Nederland in aanmerking voor een jaarlijkse medicatiebeoordeling. Een medicatiebeoordeling volgens de richtlijn neemt 1 à 2 uur per patiënt in beslag van de zorgverleners. Voor deze tijdsinvestering is nog geen passend tarief beschikbaar. Om de medicatiebeoordeling volgens de richtlijn uit te voeren, is ook een goed werkend elektronisch medicatiedossier nodig. Het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie hebben de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen opgesteld samen met de KNMP (apothekers), Verenso (specialisten in ouderengeneeskunde), de Orde van Medisch Specialisten en het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM). In een bijlage bij de richtlijn is de patiëntenbrief ‘Ouderen die veel medicijnen gebruiken’ opgenomen met uitleg aan de patiënt.
Samenvatting bij voortgangsverslag KKCZ Polyfarmacie bij ouderen Periode oktober 2009 tm september 2010 De kerngroep van de MDR ‘Polyfarmacie bij ouderen; naar een beter medicatiebeleid’ streeft naar een veilige en doelmatige inzet van geneesmiddelen bij ouderen met complexe problematiek. Centraal staat een betere behandeling en begeleiding van kwetsbare ouderen met polyfarmacie. Hiervoor zijn de volgende kernvragen geformuleerd: 1. Van welke geneesmiddelen bij cardiovasculaire aandoeningen, Diabetes mellitus, depressie en COPD is bij ouderen vanaf 65 jaar met multimorbiditeit (of polyfarmacie) de effectiviteit onderzocht? 2. Van welke geneesmiddelen bij cardiovasculaire aandoeningen, Diabetes mellitus, depressie en COPD zijn de bijwerkingen van geneesmiddelen bij ouderen vanaf 65 jaar met multimorbiditeit (of polyfarmacie) onderzocht? 3. Bij welke geneesmiddelen zijn er stopcriteria voor ouderen vanaf 65 jaar en wat zijn de stopcriteria voor geneesmiddelgebruik bij ouderen vanaf 65 jaar? 4. Wat is de effectiviteit van de verschillende instrumenten of methoden ter bevordering van therapietrouw en/of concordantie (bij ouderen vanaf 65 jaar)? 5. Bij welke specifieke patiëntgroepen of patiëntkenmerken is de kans het grootst dat voor het in de richtlijnen geadviseerde medicamenteuze beleid, de balans tussen werkzaamheid versus bijwerkingen slechter is dan in de richtlijn is aangegeven voor de hele relevante populatie. 6. Welke factoren en omstandigheden bepalen een succesvolle uitvoering van een effectieve multidisciplinaire medicatiebeoordeling in de eerstelijns gezondheidszorg en in het verpleeghuis (structuur, proces en uitkomsten)? Deze vragen worden aan de hand van de literatuur en reeds bestaande richtlijnen, kennisdocumenten en ervaringen onderzocht. Hierbij worden ook knelpunten die door een focusgroep van ouderen zijn aangedragen meegenomen. Daarnaast wordt een budget-impactanalyse van de laatste zoekvraag uitgevoerd.

Samenvatting van de aanvraag

Doel en maatschappelijke relevantie In de multidisciplinaire richtlijn (MDR) ‘Polyfarmacie bij ouderen: naar een beter medicatiebeleid’ zal worden gestreefd naar een eenduidig begrippenkader, en naar afspraken tussen alle betrokkenen (gezondheidszorgbreed) over communicatie en regie bij de behandeling en begeleiding van (kwetsbare) ouderen met polyfarmacie, en over de indicatiestelling voor en inhoud van de medicatiebeoordeling. Belangrijke aspecten zijn: keuze van het juiste middel (veilig, effectief, doelmatig en passend bij de dagelijkse routine, het begripsniveau en de fysieke vaardigheden van de patiënt), communicatie tussen zorgverleners, afspraken over verantwoordelijkheid voor en evaluatie en bewaking van gekozen interventies. Op deze wijze zal de richtlijn een belangrijke bijdrage leveren aan een veilige en doelmatige inzet van medicatie bij ouderen met complexe problematiek en daarmee de risico’s van onbedoelde schade door polyfarmacie reduceren. Op basis van de richtlijn kunnen lokaal en regionaal afspraken worden gemaakt. Een periodieke en gestructureerde beoordeling van de gebruikte geneesmiddelen, en het nemen van adequate maatregelen op basis van die beoordeling, kunnen het welbevinden en de veiligheid van de patiënt ten goede komen. (Dit kan tevens de doelmatige inzet van medicijnen bevorderen en mogelijk een positief effect hebben op de zorgkosten door het voorkomen van onbedoelde schade). Verbreding · Medische professionals met uiteenlopende achtergronden, apothekers, en (praktijk)verpleegkundigen en verzorgenden - onder wie praktijkondersteuners - zullen bijdragen aan de MDR. · Ook patiënten (seniorenorganisaties, CG-Raad) krijgen vanaf het begin een expliciete rol in de richtlijnontwikkeling. · Er zal bijzondere aandacht zijn voor het identificeren van kennislacunes. Vernieuwing · In de MDR wordt aandoeningoverstijgend gewerkt. · De MDR beoogt de gewenste ketenzorg/samenhangende zorg bij medicatiebeoordeling in kaart te brengen. · Gestreefd wordt naar een handzaam, modulair opgebouwd product. · De MDR zal vergezeld gaan van een implementatieplan. Versnelling · Gewerkt gaat worden met een kerngroep en een breder samengestelde richtlijncommissie . · Er zal worden geëxperimenteerd met een andere wijze van autorisatie. · Er wordt aansluiting gezocht bij nationale projecten en onderzoeken en bij bestaande standaarden en richtlijnen.

Onderwerpen

Organisatie van zorg
Kwaliteitsinstrumenten
Medicijnen
Medisch-specialistische zorg
Ouderen
Richtlijnen
Zorginnovaties en kwaliteit
Lees het artikel

Kenmerken

Projectnummer:
150020045
Looptijd: 100%
2009
2012
Onderdeel van programma:
  • Kennisbeleid, Kwaliteit Curatieve Zorg
Gerelateerde subsidieronde:
Uitwerking onderwerpen KKCZ - ronde 2009
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. J.S. Burgers

Kwaliteitsinstrumenten en kwaliteitsbeleid

Kwaliteitsinstrumenten ondersteunen zorgprofessionals, de patiënt en diens naasten om de juiste zorgoptie te kiezen. Daarom stimuleren we de ontwikkeling, implementatie, evaluatie en herziening hiervan. Zoals keuzehulpen, richtlijnen, standaarden, patiënteninformatie en meetinstrumenten.