Mobiele menu

De kwetsbare oudere van allochtone herkomst op de juiste weg naar voorzieningen voor zorg en welzijn: een probleemanalyse

Projectomschrijving

Inzicht in vraag van de oudere migrant

Allochtone ouderen vormen een kwetsbare en groeiende groep in Nederland. Ze hebben in vergelijking met autochtone ouderen een slechte gezondheid en hun welzijn is lager. Er is echter weinig bekend over deze ouderen en er is veel behoefte om de oudere migrant beter in beeld te krijgen.

Doel
Het doel van dit project is onderzoeken of de voorzieningen van zorg en welzijn goed aansluiten bij de behoeften van oudere migranten. Met deze resultaten kan een programma worden ontwikkeld dat het zorgaanbod optimaal laat aansluiten op de vraag.

Werkwijze
Tijdens het project doen de onderzoekers literatuuronderzoek. Daarnaast maken ze een inventarisatie van de factoren die het gebruik van voorzieningen bepalen. Ook interviewen zij oudere migranten, professionals, financiers en beleidsmakers.

Doelgroep
Turkse, Surinaamse en Marokkaanse 55-plussers.

Verslagen


Eindverslag

Doelstelling
In deze systematische probleemanalyse onderzochten we de toegankelijkheid en gebruik van zorg en welzijn voor ouderen van niet-westerse herkomst in verband met functionele beperkingen, eenzaamheid, en depressieve klachten.

Dataverzameling
Door middel van kwalitatieve en kwantitatieve dataverzameling werd in kaart gebracht in hoeverre ouderen van niet-westerse herkomst en een vergelijkingsgroep van autochtone ouderen uit dezelfde buurt adequaat gebruik maakten van formele en informele zorg. Persoonlijke en omgevingsdeterminanten van zorggebruik werden achterhaald. Ouderen van Nederlandse, Turkse, Marokkaanse en Surinaamse herkomst namen deel aan groepsgesprekken (n=7) , kwalitatieve interviews (n=15), en interviews waarin een vragenlijst werd ingevuld (n=258). Daarnaast werden interviews gehouden met mantelzorgers (n=84), zorgverleners in zorg (n=8) en welzijn (n=7) en hun organisaties (n=13).
De resultaten werden met de methode van Intervention Mapping systematisch geanalyseerd.
Intervention Mapping
In de eerste fase werden geïdentificeerde problemen en determinanten geordend aan de hand van het ‘Conceptual Framework of Access to Health Care’ (Levesque, 2013) en het ‘Precede-Proceed model’ ( Green en Kreuter, 2005).
In de tweede fase formuleerden we gedrags- en veranderdoelen voor ouderen, mantelzorgers, en hulpverleners en organisaties in zorg en welzijn. Vervolgens werden veranderdoelen geformuleerd gericht op het verbeteren van kennis, attitude en vaardigheden van elke actor.
In de derde fase zochten we passende theoretische methodieken en strategieën. Omdat uit de data naar voren kwam dat de gedrags- en veranderdoelen van de ouderen het beste bereikt kunnen worden via de eerstelijns zorgverlener en mantelzorger richtten we ons op deze twee actoren en hun organisaties.
RESULTATEN
Inadequaat gebruik zorg en welzijn door allochtone ouderen en determinanten
Allochtone ouderen zijn zich bij functionele beperkingen minder bewust van de mogelijkheid tot gebruik van formele zorg , gaan hier zelf niet naar op zoek en maken hier ook minder gebruik van. Ouderen van allochtone herkomst weten niet goed hun weg te vinden in het landschap van zorg en welzijn. De barrieres zijn veelal van praktische aard (gebrek aan taalvaardigheid en health literacy). Ouderen van allochtone herkomst verwachten dat de zorg door zorgverleners of mantelzorgers wordt aangeboden. Aan de kant van de professionele zorg zijn stereotype veronderstellingen over de ondersteuning van allochtone ouderen vanuit de eigen kring en de rol van de kinderen daarbij een belangrijk aandachtspunt. Wij vonden geen etnische verschillen in het gebruik van mantelzorg. Mantelzorgers van allochtone ouderen lopen wel meer risico op overbelasting, omdat zij meer moeite hebben met het combineren van mantelzorg met dagelijkse activiteiten.
Het grootste probleem bij inadequaat gebruik van zorg en welzijn voor depressie en eenzaamheid is dat de problematiek vaak niet als zodanig (h)erkend wordt door ouderen zelf en hun omgeving. Depressie en sociale problematiek zijn taboe onderwerpen.
De huisarts heeft een sleutelpositie in zorg en welzijn voor allochtone ouderen. Ouderen van allochtone herkomst weten de huisarts goed te vinden, maar deze heeft vaak moeite met het achterhalen van de daadwerkelijke hulpvraag bij allochtone ouderen.

Veranderdoelen
De huisartsenpraktijk zou een centrale rol kunnen vervullen in de navigatie van allochtone ouderen in het systeem van zorg en welzijn. Belangrijkste veranderdoelen voor huisartsen zijn het verkrijgen van meer kennis krijgen over welzijnsorganisaties in de wijk, en het verbeteren van vaardigheden in diversiteitssensitieve zorgverlening, waaronder het overbruggen van taalbarrières en het bewust omgaan met mogelijke vooroordelen en stereotypen.
Kennis van mantelzorgers over eenzaamheid en depressie en mogelijkheden van formele zorg zou verbeterd kunnen worden. Daarnaast is het wenselijk eenzaamheid en depressieve

Ouderen van niet-westerse origine zijn een kwetsbare en groeiende groep in de Nederlandse samenleving. Ze hebben in vergelijking met autochtone ouderen een slechtere gezondheid en een lager welzijn. Dit hangt onder meer samen met het voorkomen van meer functionele beperkingen, meer armoede, meer eenzaamheid, en een lage zelfredzaamheid onder oudere migranten. Echter, de situatie van allochtone ouderen in Nederland is wetenschappelijk gezien een gegevensarm gebied. De grote behoefte aan nader onderzoek om de oudere migrant beter in beeld te krijgen wordt ook gesignaleerd in de verkenning van het NOOM (2009).

Signalen uit de praktijk wijzen er keer op keer op dat de aansluiting tussen de vragen en behoeften van allochtone ouderen enerzijds en het voorzieningenaanbod anderzijds problematisch is. Systematisch inzicht in wat er precies misgaat ontbreekt echter. Dit onderzoek is een probleemanalyse van de aansluiting tussen de ‘needs’ van oudere migranten en de voorzieningen voor welzijn en zorg. Deze probleemanalyse is, juist vanwege de systematische gegevensarmoede over zorg en welzijn voor allochtone ouderen, op dit moment essentieel. Een systematische probleemanalyse biedt geen garantie, maar wel de beste kansen op identificatie van de belangrijkste veranderbare determinanten van het probleem; in dit geval dus de belangrijkste veranderbare determinanten van de gebrekkige aansluiting van het aanbod van zorg en welzijn op ‘need’ en ‘demand’ van allochtone ouderen.

De systematische probleemanalyse omvat een analyse van de actoren (migranten, formele zorg- en hulpverleners, informele hulpverleners, zorgorganisaties, financiers, beleidsmakers) en settings en analyseert goede ervaringen en best practices. De probleemanalyse vormt de basis voor systematische interventie-ontwikkeling met en voor alle actoren. De probleemanalyse bestaat uit literatuuronderzoek en kwalitatieve en kwantitatieve datverzameling om de individuele en omgevingsdeterminanten van het gebruik van voorzieningen te inventariseren. Deze inventarisatie wordt geleid door het Precede-Proceed model van Green & Kreuter (2005). De mate van ‘unmet need’ is de basis van de analyse.

De probleemanalyse richt zich op de getalsmatig grootste groepen ouderen van niet-westerse herkomst (Turks, Marokkaans, Surinaams). We hanteren bewust een onderste leeftijdsgrens van 55 jaar, omdat men in het veld ervan overtuigd is dat migranten op jongere leeftijd kwetsbaar worden dan autochtonen, maar wetenschappelijk onderzoek hiernaar ontbreekt. We gaan uit van 4 thema’s (eenzaamheid, depressie, functionele beperkingen en de belasting van de mantelzorger) die van groot belang zijn voor de kwaliteit van leven van oudere migranten.

We doen kwalitatieve groepsgesprekken en individuele interviews met allochtone en autochtone ouderen en één met autochtone ouderen uit dezelfde buurt in Amsterdam. In de kwantitatieve fase worden 200 allochtone en 50 autochtone ouderen, hun mantelzorger en eventueel hun hulpverlener bevraagd (incl. Minimale Dataset). Daarnaast worden allochtone zelforganisaties, professionals die werkzaam zijn in voorzieningen voor welzijn en zorg, de organisaties waarin zij werkzaam zijn, financiers en beleidsmakers voor gezondheids- en welzijnsbeleid geïnterviewd. De projectgroep en samenwerkende organisaties verbinden grote expertise op het gebied van onderzoek naar allochtone groepen en interventie-ontwikkeling met organisaties in het veld.

Analyse is gericht op het concretiseren van
- doelen voor het verbeteren van de aansluiting tussen de behoeften van oudere migranten en voorzieningen voor welzijn en zorg;
- veranderdoelen voor actoren op de verschillende niveaus: de oudere migrant zelf, diens naaste omgeving; professionals in welzijn en zorg; welzijns- en gezondheidszorgorganisaties; beleidsmakers en financiers op lokaal niveau, en bestuurders en beleidsmakers op landelijk niveau.
- determinanten van die veranderingen
- aanbevelingen voor te implementeren maatregelen

Samenvatting van de aanvraag

Ouderen van niet-westerse origine zijn een kwetsbare en groeiende groep in de Nederlandse samenleving. Ze hebben in vergelijking met autochtone ouderen een relatief slechte gezondheid en een lager welzijn. Dit hangt onder meer samen met het voorkomen van meer functionele beperkingen, meer armoede, meer eenzaamheid, en een lage zelfredzaamheid onder oudere migranten. Echter, de situatie van allochtone ouderen in Nederland is wetenschappelijk gezien een gegevensarm gebied. De grote behoefte aan nader onderzoek om de oudere migrant beter in beeld te krijgen wordt ook gesignaleerd in de recente verkenning van het NOOM (2009). Signalen uit de praktijk wijzen er keer op keer op dat de aansluiting tussen de vragen en behoeften van allochtone ouderen enerzijds en het voorzieningenaanbod anderzijds problematisch is. Een systematisch overzicht ontbreekt echter. Een planmatige aanpak biedt het beste uitzicht op effectieve verbetering. Zo’n planmatige aanpak begint met een systematische probleemanalyse (‘needs assessment’). Deze omvat een analyse van de doelgroepen en settings, analyseert goede ervaringen en best practices en definieert veranderdoelen en determinanten van verandering. De probleemanalyse vormt de basis voor systematische interventie-ontwikkeling met en voor de doelgroepen. Dit onderzoeksvoorstel is een planmatige probleemanalyse van de aansluiting tussen de behoeften van oudere migranten en de voorzieningen voor welzijn en zorg. Deze probleemanalyse is, juist vanwege de systematische gegevensarmoede over optimalisering van zorg en welzijn voor allochtone ouderen, op dit moment essentieel. Een systematische probleemanalyse biedt geen garantie, maar wel de beste kansen op ontwikkeling van een effectief interventieprogramma om het aanbod van zorg en welzijn optimaal te laten aansluiten op ‘need’ en ‘demand’ van allochtone ouderen. Dit onderzoeksvoorstel past in het thema ‘de oudere migrant’ van de Kring Ouderenzorg AMC en partners. De probleemanalyse bestaat uit literatuuronderzoek en een kwalitatieve inventarisatie van de individuele en omgevingsdeterminanten van het gebruik van voorzieningen. Deze inventarisatie wordt geleid door Precede-Proceed model van Green & Kreuter (2005), aangevuld met het raamwerk van Foets voor etnische herkomst en voorzieningengebruik (2007). De mate van ‘unmet need’ is de basis van de analyse. We organiseren 6 focusgroepen met allochtone ouderen, en 200 allochtone ouderen, hun mantelzorgers en eventueel hun hulpverlener worden ondervraagd met semigestructureerde interviews (incl. Minimale Dataset). Daarnaast worden allochtone zelforganisaties, professionals die werkzaam zijn in voorzieningen voor welzijn en zorg, de organisaties waarin zij werkzaam zijn, financiers en beleidsmakers voor gezondheids- en welzijnsbeleid geïnterviewd. De projectgroep en samenwerkende organisaties verbinden grote expertise op het gebied van onderzoek naar allochtone groepen en interventie-ontwikkeling met organisaties in het veld. De probleemanalyse richt zich op de getalsmatig grootste groepen ouderen van niet-westerse herkomst (Turks, Marokkaans, Surinaams). We hanteren bewust een onderste leeftijdsgrens van 55 jaar, omdat men in het veld ervan overtuigd is dat migranten op jongere leeftijd kwetsbaar worden dan autochtonen, maar wetenschappelijk onderzoek hiernaar ontbreekt. We gaan uit van 4 thema’s (eenzaamheid, depressie, functionele beperkingen en de belasting van de mantelzorger) die van groot belang zijn voor de kwaliteit van leven van oudere migranten. Analyse zal gericht zijn op het concretiseren van - doelen voor een interventieprogramma gericht op het verbeteren van de aansluiting tussen de behoeften van oudere migranten en voorzieningen voor welzijn en zorg; - veranderdoelen voor doelgroepen op de verschillende niveaus: de oudere migrant zelf (individueel niveau), de naaste omgeving (mantelzorger, familie); de professionele hulpverleners in welzijn en zorg; welzijns- en gezondheidszorgorganisaties; beleidsmakers en financiers op lokaal niveau, en bestuurders en beleidsmakers op landelijk niveau. - determinanten van die veranderingen, ook op de verschillende niveaus - aanbevelingen voor te implementeren maatregelen / interventies. Om de probleemanalyse en de interventieontwikkeling in te bedden in de praktijk zal een klankbordgroep, met vertegenwoordigers van alle doelgroepen, waaronder de allochtone ouderen zelf, het onderzoek gedurende de gehele looptijd begeleiden. In het laatste halfjaar worden de resultaten besproken met allochtone zelforganisaties, vertegenwoordigers van aanbieders van zorg en welzijn, beleidsmakers en financiers, met als doel: deelname in de concrete uitwerking van de programmadoelen. De voorgestelde probleemanalyse is een essentiële stap om zorginnovatie te realiseren waardoor ook oudere migranten zullen meedelen in de kansen die het NPO biedt voor bevordering van de kwaliteit van het bestaan van Nederlandse ouderen.

Onderwerpen

Kenmerken

Projectnummer:
314020301
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2010
2014
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
Prof. dr. M.L. Essink-Bot
Verantwoordelijke organisatie:
Amsterdam UMC - locatie AMC