Groene initiatieven in de stad voor thuiswonende ouderen met dementie en hun mantelzorgers
Projectomschrijving
Wageningen University en Research (WUR) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) deden in samenwerking met het Instituut voor Natuureducatie (IVN) onderzoek naar groene dagbesteding in de stad.
Doel project groene dagbesteding
De volgende vragen stonden centraal in het onderzoek:
- Welke vormen van groene dagbesteding in de stad zijn er, en wat zijn hun kenmerken?
- Wat is de waarde van groene dagbesteding in de stad voor mensen met dementie en hun mantelzorgers?
- Wat is volgens mensen met dementie en mantelzorgers de kwaliteit van groene dagbesteding in de stad?
- Welke factoren werken belemmerend dan wel bevorderend bij het initiëren en aanbieden van groene dagbesteding in de stad?
Aanpak
De volgende onderzoeksmethoden zijn gebruikt:
- een vragenlijst die is verstuurd naar alle initiatieven in Nederland die zich bekend maakten na een oproep via verschillende websites en nieuwsbrieven
- interviews bij 15 aanbieders van verschillende typen groene dagbesteding
- interviews met 6 beleidsmedewerkers van 4 gemeenten waar dit soort dagbesteding wordt aangeboden
- discussie tijdens bijeenkomsten van een lerend netwerk
Er zijn 5 verschillende typen groene dagbesteding in de stad:
- Sociaal ondernemers die dagbesteding aanbieden in een groene omgeving (bijv. stadsboerderij)
- Verpleeghuizen die hun tuin openstellen voor dagbesteding voor thuiswonende mensen met dementie
- Welzijnsorganisaties die naast reguliere dagbestedingsactiviteiten ook groene activiteiten aanbieden
- Wijkbewoners die, samen met andere partijen, dagbesteding bieden in een buurttuin
- Mengvorm waarin zorginstellingen met verschillende soorten partners (o.a. andere instellingen, burgers, sociaal ondernemers) de samenwerkingen aangaanst doen wij ook aanbevelingen voor verder onderzoek.
Resultaten
- Bij een klein aantal groene initiatieven voor dagbesteding in de stad komen, naast mensen met dementie, ook andere doelgroepen, zoals mensen met een verstandelijke beperking of met psychische problemen. Verschillende initiatieven hebben daarnaast een winkel, restaurant of een mogelijkheid voor buurtbewoners om gratis groenten en fruit op te halen. Ze zijn daarom veelal ook toegankelijk voor een breed publiek. Bijvoorbeeld voor buurtbewoners, kinderen van nabijgelegen scholen en dagjesmensen.
- Er wordt een grote verscheidenheid aan activiteiten aangeboden bij de groene initiatieven voor dagbesteding zoals tuinieren, dierverzorging, wandelen, huishoudelijke activiteiten en creatieve activiteiten.
- Mensen met dementie, mantelzorgers en aanbieders van groene dagbesteding kennen verschillende waarden toe aan groene dagbesteding in de stad. Volgens hen zorgen dit soort initiatieven ervoor dat mensen met dementie zinvol bezig kunnen zijn, (fysiek) geactiveerd worden, sociale contacten hebben en structuur in hun leven krijgen. Mede hierdoor en door het contact met natuur en dieren en de focus op het ‘gewone’ leven kan groene dagbesteding de gezondheid en het welzijn van mensen met dementie bevorderen.
- Ook beleidsmedewerkers van gemeenten zien groene dagbesteding als een waardevolle aanvulling op het dagbestedingsaanbod binnen hun gemeente. Zij vinden het belangrijk dat mensen met dementie bewegen, buiten komen en maatschappelijk actief (bijv. door sociale contacten te onderhouden) kunnen zijn. Op deze wijze sluit groene dagbesteding goed aan op hun beleid op het gebied van langer thuis wonen en een dementievriendelijke samenleving.
- Ook voor mantelzorgers is groene dagbesteding waardevol. Zij kunnen tot rust komen wanneer hun naaste naar de dagbesteding gaat, zij krijgen tijd voor hun eigen activiteiten en sociale contacten en voelen zich gerustgesteld als hun naaste het naar zijn of haar zijn heeft bij de groene dagbesteding.
- Mantelzorgers en deelnemers zijn over het algemeen heel tevreden over de kwaliteit van de zorg en ondersteuning bij de groene dagbesteding. Volgens hen zijn de begeleiders zijn enthousiast en meelevend. Wel geven zij aan dat er extra aandacht mag worden besteed aan de bekendheid en de openingstijden van de groene dagbesteding.
- Op basis van dit onderzoek doen wij de aanbevelingen aan gemeenten, zorgprofessionals en aanbieders van groene dagbesteding. Gemeenten wordt onder andere aangeraden om te zorgen voor diversiteit in het aanbod va dagbesteding, zorgprofessionals wordt aangeraden om gebruik te maken van groen bij zorginstellingen en aanbieders van groene dagbesteding wordt aangeraden om hun ervaring te delen. Daarnaast doen wij ook aanbevelingen voor verder onderzoek.
Meer informatie
Producten
Auteur: Hassink, J., De Bruin, S.R., Buist, Y. & Vaandrager, L.
Link: http://www.integratedcarefoundation.org/ICIC18
Auteur: De Bruin, S.R., Stoop, A., Molema, C.C.M., Hop, P., Vaandrager, L. & Baan, C.A.
Link: http://www.ruitersbos.nl
Auteur: Vaandrager, L, Hassink, J., De Bruin S.R., Buist, Y. & Lindhout, M.
Auteur: De Bruin, S.R.
Auteur: De Bruin, S.R., Hassink, J., Buist, Y. & Vaandrager L.
Link: http://www.gerontologiecongres.nl
Auteur: De Bruin, S.R., Buist, Y., Hassink, J., Vaandrager, L.
Auteur: Jan Hassink en Lenneke Vaandrager (Wageningen University and Research) Simone de Bruin en Yvette Buist (RIVM)
Link: https://www.ivn.nl/grijs-groen-gelukkig
Auteur: jan Hassink, Lenneke Vaandrager, Simone de Bruin en Yvette Buist
Link: https://ned7.nl
Auteur: Naëmie Boone
Auteur: Mirte Lindhout
Auteur: Roy Hendrikx
Link: https://youtu.be/JQuorA3oojo
Auteur: Dieuwke de Boer
Link: http://www.zonmw.nl
Auteur: Hassink, J., Vaandrager L, De Bruin, S.R., Buist Y.
Link: http://www.ivn.nl
Auteur: Buist, Y., De Bruin, S., Vaandrager, L. & J. Hassink
Auteur: Buist, Y., De Bruin, S., Vaandrager, L. & J. Hassink
Auteur: Hassink, J,, Vaandrager, L., de Bruin, S. & Y.Buist
Link: https://bit.ly/2zNOEbq
Verslagen
Eindverslag
Samenvatting van de aanvraag
Dagbesteding is belangrijk voor thuiswonenden met dementie en mantelzorgers. Toch maken weinig mensen er gebruik van omdat het niet aansluit bij hun behoeften. Zorgboerderijen bieden een waardevolle aanvulling op het reguliere aanbod. Deelnemers (vaak mannen) waarderen de informele sfeer, het buiten zijn, het erbij horen en zinvolheid. In steden zijn weinig zorgboerderijen maar wel de meeste ouderen. Er komen steeds meer groene initiatieven in de stad die naar verwachting vergelijkbare kwaliteiten hebben. Zij zouden in de stad een welkome aanvulling kunnen zijn op het reguliere aanbod van dagbesteding. Probleem is dat er nog weinig bekend is over de diversiteit en waarde van deze groene initiatieven in de stad; dat bij gemeente ambtenaren die zich bezig houden met de ouderenzorg weinig of niets bekend is over de potentie van groene initiatieven en dat veel groene initiatiefnemers de weg naar de zorg niet weten te vinden. Toch komen er steeds meer inspirerende voorbeelden waar thuiswonende ouderen met dementie en mantelzorgers profiteren van verschillende soorten groene initiatieven in de stad. In dit project onderzoeken we de kwaliteiten van verschillende soorten groene initiatieven in de stad voor verschillende groepen ouderen met dementie en hun mantelzorgers. Als eerste stap maken we een landelijke inventarisatie van initiatieven en brengen we het type initiatief, activiteiten en gebruikers in kaart. Uit een eerste verkenning komt naar voren dat er drie typen initiatieven zijn. We selecteren daarna 15 initiatieven voor een verdere verdieping. We brengen in kaart wat hun kenmerken zijn en wat voor soort ouderen en mantelzorgers gebruik maken van de initiatieven. Dit gebeurt via een vragenlijst en de MDS van ZonMw. We houden interviews met 30 koppels van ouderen met dementie en hun mantelzorgers, met professionals en vrijwilligers van de groene initiatieven en met gemeenten. In de interviews richten we ons op de activiteiten, kwaliteiten en hun betekenis voor ouderen en mantelzorgers. We kijken ook naar de samenhang tussen activiteiten en kwaliteiten van locaties en betekenis van de initiatieven voor mensen met dementie We richten ons ook op kosten en bekostiging, de randvoorwaarden om dit soort groene initiatieven verder te ontwikkelen en mogelijkheden van gemeenten om dit soort initiatieven financieel te ondersteunen. We vormen een lerend netwerk en organiseren bijeenkomsten op verschillende locaties. Samen maken we actieplannen om de groene locaties nog beter te laten aansluiten bij de doelgroep. Er komt ook een adviesgroep waarin ouderen, mantelzorgers en gemeenten meedenken over de opzet en uitvoering van het project en het gebruik van de resultaten. Ouderen en mantelzorgers zijn op verschillende manieren betrokken: bij het opstellen van de aanvraag, bij het toetsen van de vragenlijsten en informatiemateriaal en ze nemen deel aan het lerende netwerk. Gemeenten en deskundigen denken mee over de financiering en verdere ontwikkeling van groene initiatieven voor deze doelgroep. De resultaten worden verder verspreid via een factsheet voor gemeenten, organisaties voor ouderen, zorgprofessionals en de groene sector en wetenschappelijke bijdragen. Dit soort initiatieven zijn belangrijk in het kader van de Wmo waar het streven is dat mensen met dementie zo lang mogelijk thuis blijven wonen en dat het netwerk en de omgeving wordt ingeschakeld.