K.I.E.S. voor het kind! Effectonderzoek naar het preventieve interventieprogramma Kinderen in Echtscheiding Situatie
Projectomschrijving
Vraagstuk
Ieder jaar krijgen in Nederland ongeveer zeventigduizend kinderen te maken met het uit elkaar gaan van hun ouders. Deze kinderen kampen meer dan gemiddeld met probleemgedrag. Ook presteren ze minder goed op school. KIES is een veel ingezette spel- en praatgroep voor kinderen. Helpt KIES kinderen bij het omgaan met de scheiding van hun ouders? En is het ook geschikt te maken voor het voortgezet onderwijs?
Onderzoek
In dit onderzoek is nagegaan of KIES werkt voor kinderen van 8 tot 13 jaar. Voor jongeren uit het voortgezet onderwijs is in een pilot uitgezocht of én hoe zij ondersteuning na scheiding willen hebben.
Uitkomst
Zowel kinderen die KIES kregen als de controlegroep gaan vooruit. Alleen al de aandacht voor scheidingsproblemen lijkt van belang. Toch zijn de verbeteringen groter bij de KIES-groep. Ook jongeren in het voortgezet onderwijs vinden aandacht fijn, maar voor hen is KIES wel wat te kinderachtig.
Voor actuele informatie over KIES ga naar www.kiesvoorhetkind.nl. En bekijk de gratis handzame tools voor organisaties en professionals.
Producten
Verslagen
Eindverslag
Samenvatting
Scheidingskinderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van problemen. Het is daarom van essentieel belang om kinderen te ondersteunen in het omgaan met de scheiding van de ouders. De interventie KIES is een spel- en praatgroep voor kinderen, die kinderen helpt de scheiding van hun ouders beter te begrijpen, ermee om te gaan en te verwerken. Deze studie is de eerste RCT studie naar een scheidings-ondersteuningsprogramma voor kinderen in Nederland.
KIES voor kinderen in het basisonderwijs
In het RCT onderzoek is nagegaan of er bij kinderen die hebben deelgenomen aan KIES sprake is van een afname van probleemgedrag en een verbetering van schoolprestaties, welbevinden en ouder-kind contact na scheiding – vergeleken met kinderen die niet hebben deelgenomen aan de interventie. Via randomisering van scholen zijn 156 kinderen (50% jongens, 50% meisjes) en ouders geïncludeerd in de twee condities; 80 kinderen hebben deelgenomen aan KIES, 76 kinderen vormden de controleconditie. In het onderzoek is extra aandacht besteed aan het includeren van migrantengezinnen en gezinnen met een lage sociaaleconomische status, om de kans te vergroten op een representatieve vertegenwoordiging van deze gezinnen in het onderzoek. Onze totale steekproef bestond voor 69% uit autochtoon Nederlandse kinderen, en 31% uit migrantenkinderen; een oververtegenwoordiging vergeleken met de landelijke percentages. Met betrekking tot het opleidingsniveau van de ouders zagen we dat 30% van de moeders laag is opgeleid, 42% is gemiddeld opgeleid en 28% is hoog opgeleid; een kleine oververtegenwoordiging van laag opgeleide moeders vergeleken met landelijke cijfers.
Alle kinderen, en hun deelnemende ouders en leerkrachten, hebben op vier momenten een vragenlijst ingevuld; voorafgaand aan de interventie, na de interventie, na 6 maanden en na 12 maanden. We hebben gekeken hoe de uitkomstmaten (o.a. probleemgedragingen en welbevinden) veranderen over tijd, en vooral wat de verschillen hierin zijn tussen de kinderen die hebben deelgenomen aan KIES en de controlekinderen. Daarnaast is onderzocht welke factoren een modererende dan wel mediërende rol kunnen spelen.
De resultaten van dit onderzoek zijn weergegeven in een eindrapport. In de loop van 2013 zullen de resultaten bekend worden gemaakt aan de verschillende doelgroepen (ouders, kinderen en leerkrachten, alsook andere jeugdzorg-professionals en beleidsmakers).
KIES voor jongeren in het voortgezet onderwijs
KIES is in het VO nog nauwelijks geïmplementeerd. In dit onderzoek is met een behoeftepeiling onder 288 jongeren nagegaan of kinderen last hebben van de scheiding, en of zij behoefte zouden hebben aan hulp of ondersteuning. Daarnaast is in samenspraak met een Jongerenpanel – bestaande uit 8 jongeren – nagegaan hoe zij KIES ervaren, en wat zij eraan zouden willen veranderen voordat het ook aangeboden wordt aan jongeren van 12-16 jaar. Op basis van het behoefteonderzoek, de pilot van KIES en het contact met scholen in het VO wordt onder andere een verslag gemaakt over de succes- en faalfactoren van KIES in het VO, zodat KIES voor deze jongeren verder ontwikkeld kan worden.
Naar schatting krijgen 70.000 thuiswonende kinderen per jaar met formele en informele scheidingen van de ouders te maken. Onderzoek toont consequent aan scheiding van de ouders samenhangt met externaliserend en internaliserend probleemgedrag van de kinderen, alsmede met lagere schoolprestaties, een slechter zelfbeeld en minder goede sociale relaties. Er is in Nederland nog geen evidence based interventieprogramma voor kinderen na scheiding. KIES (Kinderen In Echtscheiding Situatie) lijkt veelbelovend. KIES is een in de praktijk ontwikkeld preventief interventieprogramma voor scheidingskinderen, wordt op school aangeboden en er zijn al bijna 200 gecertificeerde KIES-coaches opgeleid. Er is een KIES programma met 8 bijeenkomsten voor kinderen voor het basis- en voortgezet onderwijs en voor ouders zijn er 2 ouderbijeenkomsten.
Dit ZonMw onderzoek bestaat uit 2 onderdelen: een RCT onderzoek naar KIES in het basisonderwijs, en een pilot naar KIES in het voortgezet onderwijs. In het RCT onderzoek wordt nagegaan of deelname aan KIES door autochtone en allochtone kinderen van 8 tot 12 jaar leidt tot een afname van probleemgedrag en een verbetering van schoolprestaties, welbevinden en ouderkind contact na scheiding, vergeleken met een controleconditie van geen deelname aan KIES. Via randomisering van scholen zijn 160 basisschool kinderen en ouders uit scheidingsgezinnen geïncludeerd in twee condities: een interventieconditie (KIES; n = 80) en een controlecondities (geen KIES; n = 80). Deze kinderen, een van de ouders en een leerkracht worden vervolgens bevraagd op 4 momenten: een voormeting, een nameting, een follow-up na 6 maanden en een follow-up na een jaar. Daarnaast wordt onderzocht welke factoren een modererende dan wel mediërende rol spelen bij de interventie-effecten. De pilot is gericht op KIES voor jongeren van 12-16 jaar. Hierbij is een doelgroepenonderzoek bij de jongeren uitgevoerd om na te gaan welke problemen zij rapporteren en wat hun behoefte aan hulp is. Daarnaast wordt in samenspraak met de jongeren zelf nagegaan hoe zij KIES ervaren, wat zij eraan willen veranderen en hoe deze aanpassingen gerealiseerd kunnen worden. Op basis van het doelgroepenonderzoek, de pilots en contacten met scholen in het voortgezet onderwijs wordt o.a. een verslag gemaakt over de succes- en faalfactoren van KIES in het voortgezet onderwijs zodat KIES verder kan worden ontwikkeld.
De dataverzameling van beide onderdelen van het KIES onderzoek is afgerond en op dit moment worden de gegevens geanalyseerd. Wij hopen spoedig met de bevindingen te komen.
Samenvatting van de aanvraag
Ieder jaar worden er in Nederland ruim 35.000 echtscheidingen uitgesproken en daarnaast vindt er een groeiend aantal ontbindingen van samenwoonrelaties plaats. Naar schatting krijgen 70.000 thuiswonende kinderen per jaar met deze formele en informele scheidingen van de ouders te maken. Onderzoek toont consequent aan dat ouderlijke scheiding samenhangt met externaliserend en internaliserend probleemgedrag van de kinderen, alsmede met lagere schoolprestaties, een slechter zelfbeeld en minder goede sociale relaties. Deze negatieve scheidingsgevolgen gelden voor zowel korte als lange termijn, voor jongens en meisjes, voor autochtone en allochtone kinderen, en voor alle leeftijdsgroepen. Het is van groot belang om kinderen te ondersteunen in het omgaan met de scheiding van hun ouders. Er is in Nederland nog geen evidence based interventieprogramma voor kinderen na scheiding. Uit een kleinschalig quasi-experimenteel onderzoek bij kinderen van 8-12 jaar leek KIES (Kinderen In Echtscheiding Situatie)veelbelovend. KIES is een in de praktijk ontwikkeld preventief interventieprogramma voor scheidingskinderen, wordt op school aangeboden en er zijn al ruim 100 gecertificeerde KIES-coaches opgeleid. Er is een KIES programma voor kinderen voor het basis- en voortgezet onderwijs en ook is er ervaring met kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond. Voor ouders zijn er 2 ouderbijeenkomsten. In dit onderzoek wordt via een RCT onderzocht of deelname aan KIES door autochtone en allochtone kinderen van 9 tot 16 jaar leidt tot een afname van probleemgedrag en een verbetering van schoolprestaties, welbevinden en ouderkind contact na scheiding, vergeleken met een controleconditie van geen deelname aan KIES. Via randomisering van scholen worden 320 kinderen en ouders uit scheidingsgezinnen geïncludeerd in twee condities: een interventieconditie (KIES; n = 80 basisonderwijs, n = 80 voortgezet onderwijs) en een controlecondities (geen KIES; n = 80 basisonderwijs, n = 80 voortgezet onderwijs). Deze kinderen, een van de ouders en een leerkracht worden vervolgens bevraagd op 4 momenten: een voormeting, een nameting, een follow-up na 6 maanden en een follow-up na een jaar. Behalve onderzoek naar de vraag of de interventie KIES werkt, is het ook belangrijk om na te gaan hoe en waarom de interventie werkt. Naast de RCT naar de werkzaamheid van KIES zal daarom worden onderzocht welke factoren een modererende dan wel mediërende rol spelen bij de interventie-effecten (Figuur 1). Moderatoren in dit onderzoek zijn: geslacht, leeftijdsgroep, etniciteit, 'armoede' (sociaaleconomische status), emotieregulatie, ouderlijke conflicten en proces van scheiding. Van deze factoren zal worden nagegaan of zij de werkzaamheid van KIES beinvloeden. Daarnaast worden zelfbeeld, scheidingsgerelateerde coping en begrip en ouderkind relatie als mediatoren meegenomen in het onderzoek. Van deze factoren zal worden onderzocht of zij worden beinvloed door deelname aan KIES en op hun beurt positieve effecten hebben op de uitkomstmaten. Tenslotte wordt aandacht besteed aan de tevredenheid met KIES van kinderen en ouders zelf, omdat dit van groot belang is voor het welbevinden van scheidingskinderen in het algemeen en de werkzaamheid van KIES in het bijzonder.