Haalbaarheidsstudie naar het Children of Divorce Intervention Program (CODIP) in Nederland [Feasibility Study Children of Divorce Intervention Program (CODIP) in the Netherlands]
Projectomschrijving
Vraagstuk
In Nederland was nog geen programma dat scheidingsgerelateerde problemen helpt voorkomen bij 6-8 jarigen. CODIP, een effectief bewezen programma uit Amerika, kan dat gat wellicht opvullen. De interventie bestaat uit groepsbijeenkomsten die gevoelens en percepties rond de scheiding bespreekbaar maken en de probleemoplossende vaardigheden van kinderen versterken.
Onderzoek
CODIP is omgezet naar Dappere Dino’s. Die versie is uitgeprobeerd in vier groepjes met 23 kinderen van 6-8 jaar (groep 3/4). Gekeken is of de effecten vergelijkbaar zijn als in Amerika. Dat gebeurde aan de hand van vragenlijsten voor kinderen, ouders en trainers. Ook is getoetst of de implementatie haalbaar is.
Uitkomst
De resultaten zijn veelbelovend. De haalbaarheidsstudie liet zien dat de module goed in te zetten is in de groep. Er zijn positieve effecten op het functioneren van het kind en de gedragsproblemen nemen af. Er is materiaal voor trainers, kinderen en degenen die de trainers opleiden. Gebruikers zijn tevreden over het materiaal en hebben verbetersuggesties gedaan.
Dit project heeft een vervolg gekregen in project 15700095005.
Producten
Link: http://www.tno.nl/codip
Link: http://www.srcd.org
Verslagen
Eindverslag
In Nederland zijn jaarlijks 70.000 kinderen bij de (echt)scheiding van hun ouders betrokken (Spruijt, 2007). Onderzoek toont aan dat deze ‘(echt)scheidingskinderen’ gemiddeld minder presteren op school, meer gedragsproblemen vertonen en lager scoren op sociaal-emotioneel vlak (bv. Amato & Keith, 1991). In Nederland is nog weinig preventief hulpaanbod voor kinderen beschikbaar. Bovendien is weinig bekend over de effectiviteit van beschikbaar hulpaanbod.
In 2010 is een pilotstudie uitgevoerd naar Dappere Dino’s in samenwerking met GGZ Kinderen en Jeugd Rivierduinen en GGZ De Jutters. Dappere Dino’s is een Nederlandse bewerking (door TNO en PI Research) van het Children of Divorce Intervention Program (CODIP, Pedro-Carroll e.a.; Children’s Institute ©, 2nd en 3rd grade module). CODIP is een evidence-based programma dat zich richt op de preventie van scheidingsgerelateerde problematiek. Dit programma biedt verschillende modules aan waaronder die voor groep drie en vier van de basisschool.
De focus binnen CODIP ligt op het bespreken van scheidingsgerelateerde gevoelens, leren omgaan met onrealistische percepties en attitudes ten aanzien van de scheiding, en het versterken van copingvaardigheden van de deelnemende kinderen. Het programma is in internationaal onderzoek effectief gebleken met betrekking tot de preventie van internaliserende en externaliserende problematiek, zowel op de korte als op de lange termijn (Alpert-Gillis et al., 1989; Pedro-Carroll & Alpert-Gillis, 1997; Pedro-Carroll, Alpert-Gillis, & Cowen, 1992; Pedro-Carroll & Cowen, 1985; Pedro-Carroll, Sutton, & Wyman, 1999).
De huidige studie betrof een eerste verkennende haalbaarheidsstudie naar de Nederlandse aangepaste versie van CODIP voor kinderen uit groep 3 en 4, genaamd Dappere Dino's. Dit project kende drie doelen:
1. Het vertalen en aanpassen van deze '2nd/3rd grade CODIP module' voor Nederlandse intermediaire gebruikers en eindgebruikers;
2. Testen van de haalbaarheid van de implementatie van de aangepaste versie (met de naam ‘Dappere Dino’s') in de Nederlandse praktijk;
3. Bepalen van de haalbaarheid van replicatie van positieve en gewenste effecten zoals gevonden in eerder onderzoek in de Verenigde Staten.
Ten aanzien van de tweede en derde doelstelling vond een pilotstudie plaats. Deze bestond uit vier Dappere Dino's-groepen, waaraan totaal 23 kinderen deelnamen.
De studie liet op basis van kind-, ouder- en trainerrapportage eerste veelbelovende resultaten. Deze zijn een goede, gegronde aanleiding voor toekomstig experimenteel onderzoek naar Dappere Dino's in de Nederlandse praktijk. Bovendien is sprake van een lacune wat betreft hulpaanbod voor (echt)scheidingskidneren jonger dan 9 jaar. Dappere Dino's is in deze studie een veelbelovende richting gebleken voor preventief hulpaanbod binnen dit domein.
In Nederland zijn volgens recente schattingen jaarlijks totaal 70.000 kinderen betrokken bij de (echt)scheiding van hun ouders (Spruijt, 2007). Onderzoek laat zien dat deze ‘echtscheidingskinderen’ gemiddeld minder goed presteren op school, meer gedragsproblemen vertonen, lager scoren op sociaal-emotioneel welbevinden, minder zelfvertrouwen hebben, en meer moeite hebben met het aangaan van vriendschappen dan kinderen uit intacte gezinnen (bv. Amato & Keith, 1991; Spruijt, 2007). In Nederland is nauwelijks tot geen preventief hulpaanbod voor echtscheidingskinderen beschikbaar. Bovendien is van beschikbaar aanbod weinig bekend over de effectiviteit. Daarnaast betreft het vaak lokale initiatieven, primair ten behoeve van kinderen van 8 jaar en ouder. Evidence-based aanbod voor Nederlandse echtscheidingskinderen (vooral < 8 jaar oud) is dus gewenst.
Het Children of Divorce Intervention Program (CODIP) is een internationale evidence-based interventie met als doel de preventie van (proximale) scheidingsgerelateerde problematiek. Daartoe staan het bespreken van scheidingsgerelateerde gevoelens, leren omgaan met onrealistische percepties en attitudes ten aanzien van de scheiding, en het versterken van copingvaardigheden van de deelnemende kinderen centraal. De Inventgroep (2005) selecteerde CODIP als een veelbelovende vroegtijdige interventie. Het programma is in internationaal onderzoek effectief gebleken (gebaseerd op zelf-, ouder- en leerkrachtrapportage) met betrekking tot zowel internaliserende als externaliserende problematiek. Gevonden effecten hielden daarbij stand in een follow-up twee jaar na de interventie (Alpert-Gillis e.a.,
1989; Pedro-Carroll & Alpert-Gillis, 1997; Pedro-Carroll & Cowen, 1985; Pedro-Carroll e.a., 1992, 1999).
Het project betreft de introductie van CODIP in Nederland, beginnend met de uit 15 sessies bestaande module voor leerlingen van groep 3 en 4 van het basisonderwijs (6-8 jaar oud). Het project kent drie doelen: 1) vertalen en aanpassen van de CODIP module voor groep 3 en 4 naar de specifieke kenmerken van Nederlandse intermediaire gebruikers en eindgebruikers; 2) onderzoeken van de haalbaarheid van de introductie van CODIP in de Nederlandse setting; en 3) inzicht verkrijgen in de mogelijkheid om de positieve effecten van CODIP zoals gevonden in het buitenland te repliceren. Met betrekking tot doelstellingen 2 en 3 wordt een uitgebreide pilotstudie uitgevoerd met 4 CODIP steungroepen.
Om bovenstaande doelen te behalen, is het project opgebouwd uit drie fasen. Fase 1 betreft het vertalen en aanpassen van de materialen op basis van kernelementen en kernprincipes van CODIP; in Fase 2 worden de professionals van de GGZ preventie pilot-organisaties GGZ De Jutters (Den Haag) en GGZ Rivierduinen (Leiden) getraind; en in Fase 3 worden twee pilotrondes van elk twee CODIP groepen (4-7 kinderen) gedraaid. Dit eerste jaar zijn Fase 1 en Fase 2 afgerond.