Mobiele menu

Netherlands study of Optimal, PERsonalized Antidepressant use (OPERA)

Projectomschrijving

In Nederland gebruiken ruim 150.000 mensen met een depressie langer dan een jaar antidepressiva. Het is niet duidelijk of en wanneer men het beste kan stoppen met antidepressiva na herstel van een depressie.

Studie

Het OPERA onderzoek bestond uit twee delen: OPERA-monitor en OPERA-afbouw. In OPERA-monitor werd gekeken naar het herstel van depressie bij mensen die antidepressiva gebruikten. Na stabiel herstel van de depressie volgde mogelijke deelname in OPERA-afbouw waarin het moment van afbouwen van antidepressiva na herstel van een depressie werd onderzocht; de effecten van vroege afbouw werden vergeleken met die van latere afbouw.

Resultaten

De financiering van OPERA is voortijdig beëindigd omdat te weinig deelnemers in aanmerking kwamen voor inclusie in OPERA-afbouw. OPERA-monitor wordt met eigen middelen van de betrokken umc’s voortgezet tot eind 2023.

In 2024 zullen analyses starten naar het beloop van depressieve klachten na gebruik van antidepressiva, en de ervaringen van deelnemers rondom stoppen met antidepressiva. Resultaten van deze analyses zullen door de projectgroep bekendgemaakt worden via nieuwsbrieven naar deelnemers en deelnemende clinici en apothekers, via de website (www.opera-project.nl) en via wetenschappelijke publicaties.
 

Samenvatting bij start

Vraag

In Nederland gebruiken ruim 150.000 mensen met een depressie langer dan een jaar antidepressiva. Veel patiënten hebben er baat bij, maar langdurig gebruik heeft soms ook nadelen. Gebruikers willen weten hoe lang ze nog antidepressiva moeten gebruiken. Het probleem is dat niet duidelijk is wat de beste vervolgstappen zijn na de start van een behandeling. Kan iedereen na enige tijd weer veilig stoppen? En volgens welk schema dan? Hoe zit het met het risico op terugval, en wie loopt dat risico vooral? Hiernaar is nog amper gedegen onderzoek gedaan.

Onderzoek

OPERA is een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studie naar de korte- en langetermijneffecten van vroege afbouw van antidepressiva versus latere afbouw. Van een groep van 2.000 patiënten die antidepressiva gebruiken, worden er bij hen die duidelijk herstel laten zien 400 gevolgd in hun afbouwproces. Deelnemers komen zowel uit ggz-instellingen als uit de huisartsenpraktijk, zodat een reëel beeld ontstaat over de hele breedte van de dagelijkse behandelpraktijk. De studie loopt tot en met 2025.

Verwachte uitkomst

OPERA levert naar verwachting bouwstenen op om patiënten beter een individueel advies te kunnen geven. Wie heeft baat bij langdurig gebruik en bij wie is afbouwen mogelijk? Het OPERA-consortium vertegenwoordigt het hele veld, van de relevante beroepsgroepen in eerste en tweede lijn tot patiëntenorganisaties. Ook doen er meerdere academische centra aan mee. Zo is de kennis straks beter te implementeren en kan de behandelpraktijk daadwerkelijk met de resultaten worden verbeterd.

Meer informatie

Producten

Titel: OPERA website
Auteur: OPERA consortium
Link: http://www.opera-project.nl
Titel: workshop afbouwen antidepressiva
Auteur: J. Hugtenburg, W. Gottgens
Titel: Deprescribing of antidepressants in primary care
Auteur: S. Ligthart, P. Lucassen
Titel: Stoppen met antidepressiva - BENU apotheek
Auteur: C. Vinkers, P.M. Bet
Titel: Lessen uit OPERA: werving in de eerstelijn
Auteur: Mariska Bot et al.
Titel: OPERA: landelijk onderzoek naar effecten en afbouw van antidepressiva
Auteur: Bot et al., namens het OPERA consortium
Titel: Herstel van depressie na starten met antidepressiva: Resultaten van de eerste 100 deelnemers van de Nederlandse studie naar Optimaal gePERsonaliseerd Antidepressivagebruik
Auteur: Bot M, Arnold IA et al. OPERA consortium
Titel: Webinar OPERA Stoppen met antidepressiva
Auteur: OPERA consortium
Titel: OPERA: Landelijk onderzoek naar effecten en afbouw van antidepressiva
Auteur: Bot et al. namens het OPERA consortium
Titel: Webinar deelnemers OPERA - stoppen met antidepressiva
Auteur: OPERA consortium
Titel: Nieuwsbrief OPERA
Auteur: OPERA consortium
Titel: Antidepressiva in de dagelijkse praktijk
Auteur: De Wit LE, Beekman A, Maarsingh OR, van der Horst HE, Vinkers CH.
Magazine: Huisarts en Wetenschap
Link: https://www.henw.org/artikelen/antidepressiva-de-dagelijkse-praktijk
Titel: 'We missen kennis over wanneer je antidepressiva kunt afbouwen’
Auteur: Heemskerk, R
Magazine: De Psychiater
Titel: Nieuw onderzoek naar de afbouw van antidepressiva
Auteur: Maarsingh OR
Magazine: Huisarts en Wetenschap

Verslagen


Samenvatting van de aanvraag

Rationale: Over 1 million Dutch persons currently use antidepressants (ADs), with depression being the main indication. Research shows that maintenance treatment after depression remission can decrease relapse. However, long-term AD use also results in disturbing side effects, medicalization, reduced autonomy and strongly contrasts with patients’ preferences. Current treatment guidelines state that AD use should be continued until at least 4 months of stable depression remission. However, after this period, there is much uncertainty whether, when and in whom discontinuation of ADs is effective. Objective: This project will address this uncertainty by answering the question: What are, after reaching 4-month stable remission, the effects of early (immediate) AD discontinuation versus later (after 6 more AD treatment months) AD discontinuation?. Study design: A cohort of ~2000 depressed patients who recently started AD treatment are monitored for the occurrence of 4-month stable depression remission. 400 patients with such remission are included in a randomized double-blind placebo-controlled trial (RCT) in which patients are randomized (1:1) to early discontinuation (1 month tapering, 11 months placebo) versus later discontinuation (6 months AD, 1 month tapering, 5 months placebo). The RCT is complemented with a non-randomized ‘external reference’ group of 200 patients to evaluate generalizability and usual care comparability of trial outcomes. Outcomes: Primary outcome is sustained remission time (time without severe depressive symptoms, hospitalization for depression or suicide ideation or attempt). Secondary outcomes are functioning, quality of life, severity of mood, anxiety and somatic (e.g. side-effects) symptoms and cost effectiveness. Outcomes are (partly online) determined at baseline and after 1½, 3, 4½, 6, 7½, 9, 10½, 12, 18, 24 months. Cost effectiveness is evaluated from a societal perspective and determinants of discontinuation success are examined.

Kenmerken

Projectnummer:
848040001
Looptijd: 100%
Looptijd: 100 %
2019
2022
Onderdeel van programma:
Gerelateerde subsidieronde:
Projectleider en penvoerder:
dr. M. Bot
Verantwoordelijke organisatie:
Amsterdam UMC Locatie AMC