Er zijn 9 praktijkgerichte onderzoeken in de ggz gestart. Bij praktijkgericht onderzoek gaat het om het ontwikkelen en toepassen van kennis, waarmee direct oplossingen geboden worden voor de praktijk. Een nauwe samenwerking tussen praktijk, cliënten en/of naasten en onderzoek is hierbij vereist. De projecten zijn onderdeel van het Onderzoeksprogramma ggz en de looptijd van de projecten is van eind 2021 tot eind 2023. Hieronder lees je meer over de inhoud van de projecten.
Jongvolwassenen met ernstige psychische aandoeningen (EPA) en vroege psychose (VP)
ervaren problemen bij het vinden en voltooien van een opleiding. Een opleiding onderbreken of
afbreken belemmert de persoonlijke ontwikkeling en leidt vaak tot sociaal isolement. Ook is een
opleiding cruciaal voor het krijgen van betaald werk.
Individuele plaatsing en steun (IPS) is een landelijk geïmplementeerde, bewezen effectieve methode om mensen met EPA te helpen bij het vinden en behouden van betaald werk. IPS wordt steeds meer ingezet bij onderwijsvragen (IPS-O) maar is hier nog onvoldoende op toegespitst.
Het doel van dit project is het verder ontwikkelen van IPS-O tot een volwaardige methodiek om jongvolwassenen met EPA en VP te helpen bij het vinden en voltooien van een opleiding.
Er zullen bevorderende en belemmerende factoren in kaart gebracht worden bij belanghebbenden zoals IPS-trajectbegeleiders en jongvolwassenen met EPA en VP. Dit zal leiden tot een handleiding voor de praktijk.
| Projectleider | S.A. Sanches |
| Organisaties | Kenniscentrum Phrenos, Universitair Medisch Centrum Utrecht |
Voor cliënten met traumagerelateerde problematiek is het vaak moeilijk om lichamelijke stress
goed te reguleren. Dit wordt aangeduid met ‘problemen in de arousalregulatie’. Het arousalniveau kan te hoog zijn (hyperarousal), met als gevolg angst, verhoogde waakzaamheid en soms agressief gedrag. Ook kan sprake zijn van een te lage arousal (hypoarousal). Het contact met het eigen lichaam is dan afwezig en er is vaak sprake van dissociatie (een verlaagd bewustzijn). Deze stress-gerelateerde problemen worden momenteel onvoldoende behandeld, terwijl ze belemmerend zijn in sociale en intieme contacten en dus persoonlijk en maatschappelijk herstel bemoeilijken.
Enkele studies laten goede resultaten zien van een psychomotorische lichaamsgerichte aanpak. In dit project wordt samen met cliënten/ervaringsdeskundigen een lichaamsgericht programma ontwikkeld om de arousalregulatie te verbeteren. In het onderzoek staat centraal of volgens cliënten gevoelens van regie, empowerment en verbondenheid door dit programma toenemen.
| Projectleider | Dr. W.J. Scheffers |
| Organisatie | Hogeschool Windesheim |
Dit projectvoorstel is ontstaan vanuit deelnemers van ‘Depressie Connect ’. ‘Depressie Connect ’ is een online peer support community. Deelnemers gebruiken het forum als leeromgeving, waar zij oefenen met vaardigheden voor herstel. In ‘The Power of Peers’ wordt een functie ontwikkeld waarmee deelnemers van ‘Depressie Connect ’ begeleid worden naar een betekenisvolle plek in de samenleving. De vereniging Ixta Noa biedt mensen met psychische kwetsbaarheden participatiekansen en (ervaringsdeskundige) vrijwilligersfuncties. De samenwerking tussen Depressie Connect en Ixta Noa geeft deelnemers een offline platform waar zij, als opvolger van online peer support, kunnen werken aan herstel.
Dit project heeft als doel online verkregen vaardigheden over te dragen naar de echte wereld om maatschappelijke participatie voor mensen met depressie te vergroten. De best passende vorm van deze functie wordt onderzocht in samenwerking met mensen met depressie, naasten, de patiëntenvereniging (Depressie Vereniging) en herstelinitiatieven in Nederland.
| Projectleider | Drs. D. Smit |
| Organisaties | Pro Persona GGz, Radboudumc |
Een eerste psychose doet zich doorgaans voor rond het 20e levensjaar. Dit wordt een vroege psychose genoemd. Een belangrijke interventie in de behandeling voor mensen met een vroege psychose is psychose-educatie (of psycho-educatie). Bij psycho-educatie wordt uitleg gegeven over wat een psychose inhoudt en hoe je er mee om kunt gaan. Omdat een psychose vaak ingrijpend is voor de persoon zelf én voor zijn omgeving is het van belang om een systeemgerichte benadering in te zetten. Er is echter nog geen specifieke module beschikbaar die zich richt op naasten van jonge mensen met een vroege psychose.
Het doel van dit project is om samen met jongeren met een vroege psychose en hun naasten een passende destigmatiserende psycho-educatiemodule te ontwikkelen om het herstel van (jonge) mensen met een vroege psychose te bevorderen. De module zal bestaan uit een analoog en een online deel en zal aansluiten bij de specifieke thema’s en behoefte van jongeren en hun naasten. Het project wordt uitgevoerd door NHL Stenden, het Netwerk Vroege Psychose, MIND Ypsilon, MIND Anoiksis, Psychosenet.nl en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
| Projectleider | M.B. Kik |
| Organisatie | NHL Stenden Hogeschool |
Jongeren met psychische problemen willen hun gedachten soms op een rij zetten en die met een ander delen. Soms is dat lastig omdat het onderwerpen zijn waar ze niet over durven te beginnen, zoals angst of verslaving. Daarom wordt in dit project ‘UP!’ ontwikkeld, een tool met als motto: ‘Als je het niet kan zeggen, teken het dan!’
Samen met een bedrijf dat games ontwerpt wordt een digitale tool ontwikkeld en getest die jongeren kan helpen zich uit te spreken in beelden. De methode die hiervoor wordt gebruikt heet bodymappen. Hierbij kiezen jongeren eerst een manier om zichzelf af te beelden en kunnen dan foto’s, iconen, en tekeningen plaatsen (een bodymap). Ze doen dit aan de hand van vragen over hun mentale gezondheid, maar ook over andere onderwerpen die voor hen belangrijk zijn, zoals school, ouders en vrienden. Naast belemmeringen gaat het ook over kansen (UP!). De bodymap kan hen en de professionals helpen om in te gaan op lastige onderwerpen die voor het persoonlijk herstel van belang zijn.
| Projectleider | Dr. H.R. Boeije |
| Organisatie | Het Nivel |
Mensen die langdurig zorg en ondersteuning nodig hebben voor hun psychische problemen hebben veel aan een goede relatie met hun naaste(n) en hulpverlener. Als cliënten, naasten en hulpverleners samenwerken (dit wordt triadisch werken genoemd) biedt dit betere kansen voor (maatschappelijk) herstel, zo is gebleken uit praktijkervaring en onderzoek. Om dit zo goed mogelijk te doen is het nodig dat er iets verandert in de praktijk: naasten worden nu vaak niet goed betrokken bij de zorg en ondersteuning van de cliënt.
De goede ideeën die er al zijn voor de manier waarop je triadisch kunt samenwerken met cliënt, naasten en hulpverlener zullen in dit project in een samenwerkingsverband van 11 instellingen (met hulpverleners, cliënten en naasten) verder worden ontwikkeld. Er wordt samen gekeken naar wat goed gaat, wat een betere samenwerking in de weg staat en hoe de praktijken daarin van elkaar kunnen leren. Zo hopen de onderzoekers met dit project een belangrijke bijdrage te leveren aan duurzame verbetering van samenwerking in de praktijk.
| Projectleider | Prof. Dr. H. Kroon |
| Organisatie | Trimbos-instituut |
Ontevreden met de troosteloze vooruitzichten binnen de geestelijke gezondheidszorg (ggz), besloten ouders van Ypsilon 25 jaar geleden met eigen inzet een woon-zorgcomplex te ontwikkelen, waar mensen met de diagnose schizofrenie levenslang konden blijven wonen. Andere naasten volgden hun voorbeeld, met een keur aan woonprojecten tot gevolg. Een succes dus? Dat is niet bekend omdat de effecten op herstel en kwaliteit van leven nooit zijn onderzocht. Dit terwijl de resultaten bijzonder relevant zouden zijn voor de huidige wooncomplexen, voor nieuwe initiatiefnemers, woningcorporaties, zorgaanbieders en beleidsmakers, juist nu zelf(regie)initiatieven steeds bredere erkenning krijgen.
Dit project onderzoekt kwalitatief en kwantitatief of de door naasten geïnitieerde woonzorgprojecten voor mensen met psychosegevoeligheid herstel bevorderend werken voor bewoners en naasten. Wanneer dit het geval is wordt er gekeken naar welke factoren hieraan bijdragen en of dit herstel verschilt van herstel in de Regionale Instelling voor Beschermend en Begeleid Wonen (RIBW).
| Projectleider | B.J.P. Stavenuiter |
| Organisatie | Universitair Medisch Centrum Utrecht |
Wellness Recovery Action Plan (WRAP) is een zelfhulpinstrument om het eigen welbevinden te onderzoeken en te verbeteren. Dit instrument is in de Verenigde Staten ontwikkeld door Mary Ellen Copeland en andere mensen die zelf ervaringen hebben met aanhoudende psychische problematiek en herstel. In Nederland is WRAP nog beperkt toegankelijk voor mensen die kampen met aanhoudende psychische problemen en die in zorg zijn bij de Praktijkondersteuner Huisarts geestelijke gezondheidszorg (POH-ggz)/Basis ggz of bij wijkteams.
In dit project wordt de praktijk van WRAP vanuit herstelinitiatieven (zelfregiecentrum of herstelacademie) kwalitatief verbeterd en structureel toegankelijk gemaakt voor mensen die in zorg zijn bij POH ggz/Basis-ggz en wijkteams. Cliënten en naasten spelen hierbij een belangrijke rol: in de adviesgroep adviseren zij bij de opzet en uitvoering van het project en in de lokale projectteams worden cliënten, naasten en ervaringsdeskundigen betrokken bij het opstellen en uitvoeren van het lokale plan van aanpak.
| Projectleider | D. Boertien |
| Organisatie | Kenniscentrum Phrenos |
Behandeling en ondersteuning bij herstel zijn onvoldoende georganiseerd rondom cliënten met een verslaving en hun naasten. De samenhang en continuïteit hiervan zijn ook nog onvoldoende. In dit onderzoek ontwerpen onderzoekers samen met cliënten, 3 verslavingszorginstellingen en partners uit het sociaal domein een zogenoemde herstelinfrastructuur voor cliënten en naasten met een verslaving. Herstelondersteunend werken vanuit de verslavingszorg, samen mét en ín het sociaal domein, wordt in deze herstelinfrastructuur samenhangend en duurzaam georganiseerd.
Het startpunt wordt gevormd door kwaliteitsstandaarden voor de geestelijke gezondheidzorg (GGZ-zorgstandaarden) en afspraken in het Handvest van Maastricht. Via lokale ontwerpteams, een landelijk leernetwerk en experts, komen de onderzoekers tot een samenhangend stelsel van herstelondersteunende formele en informele diensten en bijbehorende randvoorwaarden. Het onderzoek levert een goed onderbouwde en direct toepasbare handreiking met factsheet op. Het draagvlak hiervoor blijkt uit de lokale convenanten waar in de 3 regio’s naar wordt toegewerkt.
| Projectleider | Ir. E. Wits |
| Organisatie | Stichting Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving (IVO) |