Decreasing socioeconomic health disparities through local anti-tobacco policy: the Smokefree Generation as a roadmap to an integral tobacco control strategy
Projectomschrijving
Doel
Roken en meeroken zijn belangrijke oorzaken van sociaaleconomische gezondheidsverschillen (SEGV). Om kinderen te beschermen tegen (de verleiding van) roken, ontwikkelde de Alliantie Nederland Rookvrij! een routekaart om een Rookvrije Generatie te creëren. Deze beweging is een integrale strategie voor lokaal tabaksbeleid gericht op het beschermen van kinderen tegen (mee)roken. Omdat (mee)roken vaker voorkomt in groepen met een lage sociaaleconomische status (SES) kan de Rookvrije Generatie een belangrijke bijdrage leveren aan het verkleinen van SEGV. Maar profiteren lage SES groepen in gelijke mate van de Rookvrije Generatie als hoge SES groepen?
Aanpak/werkwijze
In Amsterdam werd in zowel lage als hoge SES wijken gekeken naar:
- toepassing, uitvoering, bereik en draagvlak van Rookvrije Generatie-elementen
- de impact op het bewustzijn van de schadelijkheid van meeroken, het draagvlak voor maatregelen om kinderen te beschermen tegen rook en de bereidheid om niet te roken nabij kinderen.
Infosheet Rookvrije plekken in de wijk
Producten
Link: https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/de-rookvrije-generatie-wat-vinden-inwoners-daarvan/
Link: https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/inf124-tips-voor-gemeenten-om-de-implementatie-van-rookvrije-plekken-te-versterken/
Link: https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/af1992-evaluatie-rookvrije-generatie-in-amsterdam/
Verslagen
Samenvatting van de aanvraag
ACHTERGROND
Roken is de grootste, vermijdbare risicofactor voor vroegtijdige sterfte en chronische ziekte. Roken en meeroken zijn daarnaast belangrijke oorzaken van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Ongelijkheden in roken ontstaan in de jeugd en blijven het hele leven aanwezig. Kinderen zijn meer geneigd om te beginnen met roken wanneer ze anderen zien roken. Omdat rokers met een lage sociaaleconomische status (SES) vaker roken in het bijzijn van kinderen dan hoge SES rokers, lopen kinderen uit lage SES gezinnen meer risico zelf te gaan roken. Om kinderen te beschermen tegen (de verleiding van) roken, heeft de Alliantie Nederland Rookvrij! een routekaart ontwikkeld met als doel een Rookvrije Generatie te creëren: een maatschappij waarin kinderen, geboren vanaf 2017, rookvrij kunnen opgroeien, dus zonder blootstelling aan tabaksrook en de verleiding om te gaan roken. De routekaart biedt een integraal kader voor nationaal en lokaal beleid en initiatieven en bevat elementen die kunnen worden ingezet op zowel nationaal als lokaal niveau. Deze elementen richten zich op de fysieke en sociale omgeving en stimuleren gedragsverandering. Daarmee biedt de Rookvrije Generatie een politiek kader voor het beschermen van jeugd tegen (mee)roken en stimuleert en verbindt het initiatieven uit verschillende hoeken van de samenleving, zoals overheden, scholen, verenigingen of individuen. Amsterdam kent veel culturen en lage SES inwoners en is daarmee een unieke en geschikte stad om te verkennen of lage SES groepen profiteren van de Rookvrije Generatie elementen. Omdat gemeenten momenteel op zoek zijn naar manieren om lage SES inwoners te bereiken en betrekken in tabaksbeleid, is dit project zeer relevant voor Amsterdam en andere gemeenten. Dit project kan de Rookvrije Generatie een boost geven als bruikbaar en inzetbaar lokaal anti-tabaksinitiatief en, daarmee, bijdragen aan verkleinen van gezondheidsverschillen.
DOELSTELLING
Met dit project willen we inzicht verkrijgen in bereik en impact van de Rookvrije Generatie onder lage en hoge SES groepen. Dit wordt onderzocht via twee subdoelstellingen. We onderzoeken implementatie en bereik van de individuele elementen in lage en hoge SES stadsdelen. Ook verkennen we onder inwoners van lage en hoge SES stadsdelen of de Rookvrije Generatie invloed heeft op de denkwijze over (mee)roken en het rookgedrag zelf. Het project kent twee belangrijke doelgroepen: 1) Inwoners van Amsterdam. Zij zijn de eindgebruikers van de Rookvrije Generatie en worden gestimuleerd om hun denkwijze en rookgedrag te veranderen. 2) Tussenpersonen. Zij dragen bij aan de Rookvrije Generatie door het inzetten van de verschillende elementen onder eindgebruikers. Dit zijn lokale initiatiefnemers en beleidsmakers, zorgverleners en vertegenwoordigers van (lokale) implementerende organisaties. Om wensen en behoeften van lage SES rokers mee te kunnen nemen in toekomstig tabaksbeleid, zullen we de inwoners uitgebreid betrekken in het project, door hun meningen en perspectieven ten opzichte van de (elementen van de) Rookvrije Generatie te bevragen. Tussenpersonen werden reeds betrokken in de ontwikkeling van de Rookvrije Generatie routekaart en zullen ook worden betrokken in het project via de adviesgroep. Dit project wordt uitgevoerd in drie lage en twee hoge SES stadsdelen in Amsterdam. Op deze manier kunnen we SES-verschillen in bereik en impact onderzoeken. Hiervoor houden we interviews en focusgroepen en doen we vragenlijstonderzoek onder inwoners en tussenpersonen. Om de invloed op de denkwijze over (mee)roken en rookgedrag te verkennen, verrichten we vragenlijstonderzoek onder volwassenen en jongeren. Via een steekproef uit de Gemeentelijke Basis Administratie worden inwoners uitgenodigd voor deelname.
UITKOMSTMATEN
Onder tussenpersonen onderzoeken we waargenomen bereik, relevantie, haalbaarheid, bevorderende en belemmerende factoren en de mate en kwaliteit van implementatie van elementen. We onderzoeken ook bewustzijn van de Rookvrije Generatie en of adviezen en regels worden opgevolgd en ondersteund. Onder inwoners onderzoeken we de denkwijze over roken (zoals bewustzijn van schadelijke effecten van meeroken), rookgedrag, blootstelling aan meeroken en rookregels in huis. Onder jongeren onderzoeken we de intentie om te gaan roken en bewustzijn en waargenomen relevantie van de Rookvrije Generatie. De definitieve uitkomstmaten worden afgestemd op de actuele situatie in Amsterdam t.a.v. de Rookvrije Generatie. Zowel kwantitatieve als kwalitatieve analyses worden uitgevoerd. OPBRENGSTEN Dit project geeft verdiepende inzichten in bereiken en betrekken van lage SES individuen in tabaksbeleid. Gemeenten kunnen deze resultaten gebruiken om hun lokale tabaksbeleid te versterken en strategieën te ontwikkelen die de gezondheid van hun lage SES inwoners kunnen verbeteren. De resultaten zullen tevens een belangrijk gat opvullen in de grotendeels ontbrekende wetenschappelijke kennis omtrent tabaksbeleid onder lage SES groepen.